Υποβαθμισμένη η Ρωσία στους θαλάσσιους εμπορικούς διαδρόμους – Ορατός ένας «αποκλεισμός»

Περιορισμένη στρατηγική ισχύ, σε σχέση με το μέγεθός της, διαθέτει η Ρωσία στους θαλάσσιους εμπορικούς διαδρόμους. Σύμφωνα με ανάλυση του καθηγητή του Πανεπιστήμιου Πειραιά Θάνου Πάλλη, η Ρωσία -παρά το γεγονός ότι είναι η μεγαλύτερη χώρα στον κόσμο και καλύπτει μεγάλο μερίδιο της Ευρασίας- διαθέτει εξαιρετικά περιορισμένη πρόσβαση στην εμπορική θαλάσσια ναυτιλία και είναι ευκολότερο να «αποκλειστεί για στρατηγικούς λόγους» στο πλαίσιο κυρώσεων για την εισβολή της στην Ουκρανία.

Ειδικότερα, στην περιοχή της Βαλτικής, η Ρωσία έχει πρόσβαση στον Ατλαντικό Ωκεανό μέσω του Στενού του Oresund. Σημειώνεται ότι με τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης το 1991 η Ρωσία έχασε την πρόσβαση στα λιμάνια των χωρών της Βαλτικής. Στην περιοχή της Μαύρης Θάλασσας, η Ρωσία και η Ουκρανία έχουν πρόσβαση στη Μεσόγειο μέσω των Στενών του Βοσπόρου, που ελέγχεται από την Τουρκία. Η διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης άφησε τη Ρωσία με σημαντικά μειωμένο αριθμό λιμανιών στη βορειοανατολική περιοχή της Μαύρης Θάλασσας.

Επίσης, σύμφωνα με την ανάλυση του κ. Πάλλη, στην περιοχή του Ειρηνικού, η Ρωσία διαθέτει το Βλαδιβοστόκ, που όμως περιορίζεται από τις εξόδους της Θάλασσας της Ιαπωνίας (π.χ., Στενά Tsushima και Tsugaru).

Στην Αρκτική οι επιλογές είναι υπερβολικά περιορισμένες. Το λιμάνι του Μούρμανσκ αναπτύχθηκε τον περασμένο αιώνα, καθώς αοτελούσε τη μοναδική τοποθεσία με συνθήκες χωρίς πάγο και άμεση πρόσβαση στον Ατλαντικό Ωκεανό. Ωστόσο, η περιοχή της Αρκτικής συνδέεται ελάχιστα με τις βασικές οικονομικές περιοχές της Ρωσίας.

Τα commodities

Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο του 2022 δημιούργησε ανατρεπτικά αποτελέσματα στις παγκόσμιες αγορές εμπορευμάτων και ενέργειας, μειώνοντας σημαντικά τη ρωσική και την ουκρανική λιμενική δραστηριότητα.

Ειδικότερα για τα δημητριακά, ο κ. Πάλλης σημειώνει ότι τόσο η Ρωσία όσο και η Ουκρανία είναι σημαντικοί παραγωγοί και εξαγωγείς σιτηρών. Ωστόσο, το μεγαλύτερο μέρος των σιτηρών που παράγονται παγκοσμίως προορίζεται για εγχώρια κατανάλωση, με το 17,1% της παγκόσμιας παραγωγής να διακινείται πραγματικά σε διεθνές επίπεδο. Αν και η Ουκρανία αντιπροσωπεύει το 10,1% του συνόλου των εξαγωγών σιτηρών τον κόσμο, αυτό σημαίνει ότι μόνο το 1,7% της παγκόσμιας προσφοράς σιτηρών έχει τεθεί σε κίνδυνο (εξαιρουμένης της Ρωσίας).

Ωστόσο, αρκετές χώρες χαμηλού εισοδήματος, όπως η Αίγυπτος, η Ινδονησία και το Μπαγκλαντές, εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από τις εξαγωγές σιτηρών της Ουκρανίας, δημιουργώντας σοβαρές προκλήσεις διεθνώς για την επισιτιστική ασφάλεια.

Για το πετρέλαιο ο κ. Πάλλης σημειώνει ότι μεγάλο μερίδιο (73,5%) της παγκόσμιας παραγωγής πετρελαίου εξάγεται στις διεθνείς αγορές. Ο ρόλος της Ρωσίας είναι σημαντικός, με 12,1% της παραγωγής και 11,4% των εξαγωγών.

Σχετικά με το φυσικό αέριο σημειώνει ότι η Ρωσία είναι μεγάλος παραγωγός φυσικού αερίου, αντιπροσωπεύοντας το 16,6% της παγκόσμιας παραγωγής. Ωστόσο, το διεθνές εμπόριο φυσικού αερίου, ιδιαίτερα LNG, είναι σημαντικά μικρότερο, αλλά επηρεάζει την Ευρώπη. Ερωτηματικά δημιουργούνται για την προοπτική μεγάλων projects που βρίσκονται σε εξέλιξη στον Ειρηνικό και στην Αρκτική.

Για τη σημασία της Ρωσίας και της Ουκρανίας στην παγκόσμια αγορά μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων, χαρακτηρίζεται μικρή και επικεντρώνεται κυρίως στις εισαγωγές καταναλωτικών αγαθών και επεξεργασμένων τροφίμων.