Τζόζεφ Στίγκλιτζ: Ο σκύλος μου, ο Γούφι, αναλύει καλύτερα τα δεδομένα από τους κεντρικούς τραπεζίτες…

Ιδιαίτερα καυστικούς χαρακτηρισμούς απευθύνει προς τους κεντρικούς τραπεζίτες και δη αυτούς της Federal Reserve, με άρθρο στο Project Syndicate, ο βραβευμένος με Νόμπελ οικονομολόγος Τζόζεφ Στίγκλιτζ.
Διερευνώντας τα αίτια και τη θεραπεία των πληθωριστικών πιέσεων, φτάνει στο σημείο να πει πως ο σκύλος του ο Γούφι θα «έσκαβε» πιο βαθιά στο ζήτημα από ό,τι ο Τζερόμ Πάουελ.

Eπεσήμανε δε πως πολλές υπερχρεωμένες αναδυόμενες και αναπτυσσόμενες οικονομίες αντιμετωπίζουν ένα τριπλό πλήγμα: ένα ισχυρό δολάριο, χαμηλότερα έσοδα από εξαγωγές και υψηλότερα επιτόκια.

Ωστόσο, σύμφωνα με τον Στίγκλιτζ, από τη μέχρι τώρα ανοδική πορεία των τιμών του έχουν προκύψει δύο ξεκάθαρα διδάγματα:

Πρώτον, τα τυπικά μοντέλα των οικονομολόγων –ειδικά το κυρίαρχο που υποθέτει ότι η οικονομία βρίσκεται πάντα σε ισορροπία– είναι ουσιαστικά άχρηστα.

Και, δεύτερον, όσοι ισχυρίζονταν με σιγουριά ότι θα χρειάζονταν πέντε χρόνια πόνου για να αποβληθεί ο πληθωρισμός από το σύστημα έχουν ήδη διαψευσθεί.

Ο πληθωρισμός έχει μειωθεί δραματικά, με τον εποχικά προσαρμοσμένο δείκτη τιμών καταναλωτή τον Δεκέμβριο του 2022 να είναι μόλις 1% πάνω από αυτόν του Ιουνίου.

Τα στοιχεία είναι συντριπτικά: Η κύρια αιτία του πληθωρισμού ήταν τα σοκ προσφοράς που σχετίζονται με την πανδημία και οι αλλαγές στο μοτίβο της ζήτησης, και όχι η πλεονάζουσα συνολική ζήτηση και σίγουρα όχι οποιαδήποτε πρόσθετη ζήτηση που δημιουργήθηκε από τις πανδημικές δαπάνες.

Όποιος πιστεύει στην οικονομία της αγοράς γνωρίζει ότι τα ζητήματα της προσφοράς θα επιλυθούν τελικά – αν και κανείς δεν μπορούσε να ξέρει πότε.

Σε τελική ανάλυση, δεν είχαμε υπομείνει ποτέ στο παρελθόν διακοπή λειτουργίας λόγω πανδημίας που ακολουθήθηκε από ταχεία επαναλειτουργία.

Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο τα μοντέλα που βασίζονταν σε προηγούμενη εμπειρία αποδείχθηκαν άσχετα.

Ωστόσο, θα μπορούσαμε να προβλέψουμε ότι τα σημεία συμφόρησης προσφοράς θα ήταν αντιπληθωριστικά, ακόμη και αν αυτό δεν θα εξουδετέρωνε, κατ’ ανάγκην, τη πληθωριστική διαδικασία αμέσως ή πλήρως, λόγω της τάσης των αγορών να προσαρμόζονται προς τα πάνω.

Κίνδυνοι

Οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής συνεχίζουν να εξισορροπούν τον κίνδυνο κάνοντας πολύ λίγα…

Οι κίνδυνοι αύξησης των επιτοκίων είναι ξεκάθαροι: μια εύθραυστη παγκόσμια οικονομία θα μπορούσε να ωθηθεί σε ύφεση, επισπεύδοντας περισσότερες κρίσεις χρέους, καθώς πολλές υπερχρεωμένες αναδυόμενες και αναπτυσσόμενες οικονομίες αντιμετωπίζουν ένα τριπλό πλήγμα: ένα ισχυρό δολάριο, χαμηλότερα έσοδα από εξαγωγές και υψηλότερα επιτόκια.

Αφού λοιπόν άφησαν ανθρώπους να πεθαίνουν άσκοπα, αρνούμενες να μοιραστούν την πατέντα για τα εμβόλια COVID-19, οι Ηνωμένες Πολιτείες, εν γνώσει τους, υιοθέτησαν μια πολιτική που πιθανότατα θα… βυθίσει τις πιο ευάλωτες οικονομίες του κόσμου.

Αυτή δεν είναι μια κερδοφόρα στρατηγική για μια χώρα που έχει ξεκινήσει έναν νέο ψυχρό πόλεμο με την Κίνα.

Ακόμη χειρότερα, δεν είναι καν σαφές ότι υπάρχει οτιδήποτε θετικό σε αυτή την προσέγγιση.
Στην πραγματικότητα, η αύξηση των επιτοκίων θα μπορούσε να κάνει περισσότερο κακό παρά καλό, καθιστώντας πιο δαπανηρό για τις εταιρείες να επενδύσουν σε λύσεις για τους τρέχοντες περιορισμούς προσφοράς.

Η αυστηροποίηση της νομισματικής πολιτικής της Ομοσπονδιακής Τράπεζας των ΗΠΑ έχει ήδη περιορίσει την κατασκευή κατοικιών, παρόλο που περισσότερη προσφορά είναι ακριβώς αυτό που χρειάζεται για να μειωθεί μία από τις μεγαλύτερες πηγές πληθωρισμού: το κόστος στέγασης.
Επιπλέον, πολλοί ρυθμιστές τιμών στην αγορά κατοικίας μπορεί τώρα να μετακυλίσουν το υψηλότερο κόστος της επιχειρηματικής δραστηριότητας στους ενοικιαστές.

Και, γενικότερα, στη λιανική και σε άλλες αγορές, τα υψηλότερα επιτόκια μπορούν, πράγματι, να προκαλέσουν αυξήσεις τιμών, καθώς τα υψηλότερα επιτόκια ωθούν τις επιχειρήσεις να καταγράψουν τη μελλοντική αξία των χαμένων πελατών σε σχέση με τα σημερινά οφέλη από τις υψηλότερες τιμές.

Ύφεση…

Σίγουρα, μια βαθιά ύφεση θα δαμάσει τον πληθωρισμό. Αλλά γιατί να την προσκαλέσουμε;

Ο πρόεδρος της Fed Τζερόμ Πάουελ και οι συνάδελφοί του φαίνεται να απολαμβάνουν τις επευφημίες κατά της οικονομίας.

Εν τω μεταξύ, οι φίλοι του, οι εμπορικοί τραπεζίτες, τώρα που η Fed πληρώνει τόκο 4,4% σε υπόλοιπα τραπεζικών αποθεματικών άνω των 3 τρισεκατομμυρίων δολαρίων κάνουν πάρτι – αποκομίζοντας καθαρή απόδοση άνω των 130 δισεκατομμυρίων δολαρίων ετησίως.

Για να δικαιολογήσει όλα αυτά, η Fed επισημαίνει τους συνηθισμένους μπαμπούλες: τον αφανή πληθωρισμό, μια σπείρα μισθών-τιμών και αδέσμευτες προσδοκίες για τον πληθωρισμό. Μα πού είναι αυτοί οι μπαμπούλες;

Όχι μόνο μειώνεται ο πληθωρισμός, αλλά οι μισθοί αυξάνονται πιο αργά από τις τιμές (που σημαίνει ότι δεν υπάρχει σπιράλ) και οι προσδοκίες παραμένουν υπό έλεγχο.

Το επιτόκιο του πενταετούς ομολόγου κυμαίνεται λίγο πάνω από το 2%. Ορισμένοι φοβούνται, επίσης, ότι δεν θα επιστρέψουμε αρκετά γρήγορα στον στόχο πληθωρισμού 2%. Αλλά θυμηθείτε, αυτός ο αριθμός βγήκε από τον… αέρα.

Δεν έχει καμία οικονομική σημασία, ούτε υπάρχουν στοιχεία που να υποδηλώνουν ότι θα ήταν δαπανηρό για την οικονομία εάν ο πληθωρισμός κυμαινόταν μεταξύ, για παράδειγμα, 2% και 4%.

Αντίθετα, δεδομένης της ανάγκης για διαρθρωτικές αλλαγές στην οικονομία και των καθοδικών δυσκαμψιών στις τιμές, ένας ελαφρώς υψηλότερος στόχος για τον πληθωρισμό έχει πολλά να δώσει.

Κάποιοι θα πουν επίσης ότι ο πληθωρισμός παρέμεινε ήπιος ακριβώς επειδή οι κεντρικές τράπεζες ήταν επιθετικές απέναντί του.

«Ο σκύλος μου ο Γούφι μπορεί να έβγαζε το ίδιο συμπέρασμα όποτε γάβγιζε σε αεροπλάνα που πετούσαν πάνω από το σπίτι μας. Μπορεί να πίστευε ότι τους είχε τρομάξει και ότι το να μην γαβγίσει θα αύξανε τον κίνδυνο να πέσει το αεροπλάνο πάνω του. Θα ήλπιζε κανείς ότι η σύγχρονη οικονομική ανάλυση θα έσκαβε βαθύτερα από ό,τι έκανε ποτέ ο Γούφι» αναφέρει ο Στίγκλιτζ.

Αίτια πληθωρισμού

Μια προσεκτική ματιά στο τι συμβαίνει και στο πού έχουν μειωθεί οι τιμές υποστηρίζει τη στρουκτουραλιστική άποψη ότι ο πληθωρισμός οδηγήθηκε κυρίως από διαταραχές από την πλευρά της προσφοράς και αλλαγές στο μοτίβο της ζήτησης.

«Καθώς αυτά τα ζητήματα επιλύονται, ο πληθωρισμός είναι πιθανό να συνεχίσει να μειώνεται. Ναι, είναι πολύ νωρίς για να πούμε με ακρίβεια πότε θα εξημερωθεί πλήρως ο πληθωρισμός. Και όχι. Ξέρει τι νέα σοκ μας περιμένουν. Αλλά εξακολουθώ να βάζω τα χρήματά μου στο “Team Temporary” (σ.σ. ότι, δηλαδή, ο πληθωρισμός είναι παροδικός).

Όσοι υποστηρίζουν ότι ο πληθωρισμός θα θεραπευθεί σε μεγάλο βαθμό από μόνος του (και ότι η διαδικασία θα μπορούσε να επιταχυνθεί με πολιτικές για την άμβλυνση των περιορισμών της προσφοράς) εξακολουθούν να έχουν πολύ ισχυρότερο έρεισμα από εκείνους που υποστηρίζουν μέτρα με προφανώς υψηλό και επίμονο κόστος αλλά μόνο αμφίβολα οφέλη», καταλήγει ο νομπελίστας οικονομολόγος.