Τζόζεφ Στίγκλιτς: Οι ΗΠΑ μπορεί να χάσουν τον νέο Ψυχρό Πόλεμο, αναπόφευκτα θα «εκθρονιστούν»

Οι ΗΠΑ φαίνεται να έχουν εισέλθει σε έναν νέο Ψυχρό Πόλεμο τόσο με την Κίνα, όσο και με τη Ρωσία, υποστηρίζει σε άρθρο του ο Τζόζεφ Στίγκλιτς, ο οποίος προειδοποιεί ότι αν η Ουάσιγκτον θέλει να κερδίσει αυτή τη μάχη τότε θα πρέπει να αρχίσει πρώτα να βάζει σε τάξη τα του οίκου της.

Οι υπόλοιπες χώρες δεν θα θέλουν να συμμαχήσουν με μια δύναμη που στηρίζεται σε όλο και πιο αβέβαια οικονομικά, κοινωνικά και πολιτικά θεμέλια, τονίζει ο νομπελίστας οικονομολόγος.

Για δύο δεκαετίες μετά την πτώση του Σιδηρούν Παραπετάσματος, οι ΗΠΑ ήταν σαφώς ο αδιαμφισβήτητος κυρίαρχος, επισημαίνει ο Στίγκλιτς. Αλλά μετά ήρθαν οι πόλεμοι στη Μέση Ανατολή, το χρηματοπιστωτικό κραχ του 2008, η αυξανόμενη ανισότητα, η επιδημία οπιοειδών και άλλες κρίσεις που σύμφωνα με τον ίδιο φάνηκαν να αμφισβητούν την ανωτερότητα του οικονομικού μοντέλου των ΗΠΑ.

Οι ΗΠΑ δεν θέλουν να εκθρονιστούν, αλλά σύμφωνα με τον Στίγκλιτς είναι απλώς αναπόφευκτο η Κίνα να τις ξεπεράσει κάποια στιγμή οικονομικά τις ΗΠΑ, ανεξάρτητα από τον ποιο δείκτη χρησιμοποιεί κάποιος. Όχι μόνο ο πληθυσμός της είναι τέσσερις φορές μεγαλύτερος από αυτόν των ΗΠΑ, αλλά και η οικονομία της αναπτύσσεται τρεις φορές πιο γρήγορα εδώ και πολλά χρόνια, σημειώνει.

Στην Ουάσιγκτον, υπάρχει σύμφωνα με τον Στίγκλιτς μια δικομματική συναίνεση ότι η Κίνα θα μπορούσε να αποτελέσει στρατηγική απειλή και ότι το λιγότερο που πρέπει να κάνουν οι ΗΠΑ για να μετριάσουν τον κίνδυνο είναι να σταματήσουν να βοηθούν την κινεζική οικονομία να αναπτυχθεί. Σύμφωνα με αυτή την άποψη, δικαιολογείται η προληπτική δράση, ακόμη και αν αυτό σημαίνει παραβίαση των κανόνων του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου που οι ίδιες οι ΗΠΑ έκαναν τόσα πολλά για να προωθήσουν.

Αλλά μια χώρα σε «πόλεμο» χρειάζεται μια στρατηγική και οι ΗΠΑ δεν μπορούν να κερδίσουν από μόνες τους χωρίς συμμάχους, υποστηρίζει ο Στίγκλιτς. Ο Τραμπ έκανε ό,τι μπορούσε για να αποξενώσει την Ευρώπη και τις ανεπτυγμένες δημοκρατίες από τις ΗΠΑ και οι Ρεπουμπλικάνοι –που εξακολουθούν να του ανήκουν εξ ολοκλήρου– έχουν δώσει πολλές αφορμές για να αμφισβητηθεί η αξιοπιστία των ΗΠΑ ως εταίρου, υπενθυμίζει ο νομπελίστας οικονομολόγος. Επιπλέον, σημειώνει, οι ΗΠΑ πρέπει να κερδίσουν και τις καρδιές και το μυαλό δισεκατομμυρίων ανθρώπων στις αναπτυσσόμενες χώρες και τις αναδυόμενες αγορές του κόσμου – όχι μόνο για να έχουν τους αριθμούς με το μέρος τους, αλλά και για να εξασφαλίσουν πρόσβαση σε κρίσιμους πόρους.

Για να κερδίσουν την εύνοια του κόσμου, οι ΗΠΑ θα πρέπει να καλύψουν πολύ χαμένο έδαφος, προειδοποιεί ο Στίγκλιτς. Όπως υπογραμμίζει, η μακρά ιστορία των ΗΠΑ στην εκμετάλλευση άλλων χωρών δεν βοηθά, ούτε και ο βαθιά ριζωμένος ρατσισμός της.

Ο ίδιος υπενθυμίζει ότι πρόσφατα οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής των ΗΠΑ συνέβαλαν στο παγκόσμιο «εμβολιαστικό απαρτχάιντ», όπου οι πλούσιες χώρες πήραν όλα τα εμβόλια που χρειάζονταν ενώ οι άνθρωποι στις φτωχότερες χώρες αφέθηκαν στη μοίρα τους. Εν τω μεταξύ, οι νέοι αντίπαλοι του Ψυχρού Πολέμου των ΗΠΑ έχουν καταστήσει όλα τα εμβόλιά τους άμεσα διαθέσιμα σε άλλες χώρες με χαμηλότερο κόστος, ενώ βοήθησαν επίσης τις κυβερνήσεις να αναπτύξουν τις δικές τους γραμμές παραγωγής εμβολίων.

Το χάσμα αξιοπιστίας είναι σύμφωνα με τον Στίγκλιτς ακόμη μεγαλύτερο όταν πρόκειται για την κλιματική αλλαγή. Ενώ οι μεγάλες αναδυόμενες αγορές έχουν γίνει οι κορυφαίες πηγές εκπομπών αερίων θερμοκηπίου, οι σωρευτικές εκπομπές στις ΗΠΑ εξακολουθούν να είναι με διαφορά οι μεγαλύτερες.

Η Ευρώπη και οι ΗΠΑ διαπρέπουν στο να δίνουν διαλέξεις σε άλλους για το τι είναι ηθικά σωστό και οικονομικά λογικό, αλλά το μήνυμα που συνήθως περνάνε είναι «κάνε αυτό που λέω, όχι αυτό που κάνω», υποστηρίζει ο Στίγκλιτς.

Ταυτόχρονα, τονίζει, η Κίνα έχει διαπρέψει όχι στο να δίνει ηθικές διαλέξεις αλλά στο να εφοδιάζει τις φτωχές χώρες με αναγκαίες υποδομές. Ο ίδιος παραδέχεται ότι αυτές οι χώρες καταλήγουν συχνά βαθιά χρεωμένες αλλά όπως παρατηρεί δεδομένης της συμπεριφοράς των δυτικών τραπεζών ως πιστωτών στον αναπτυσσόμενο κόσμο οι ΗΠΑ και άλλες χώρες δεν είναι σε θέση να κουνάνε το δάχτυλο.

Αν οι ΗΠΑ θέλουν να ξεκινήσουν έναν νέο Ψυχρό Πόλεμο, συμπεραίνει ο Στίγκλιτς, θα πρέπει να κατανοήσουν καλύτερα τι θα χρειαστούν για να κερδίσουν. Οι ψυχροί πόλεμοι κερδίζονται τελικά με την ήπια ισχύ της έλξης και της πειθούς. Για να μείνουμε στην κορυφή, πρέπει να πείσουμε τον υπόλοιπο κόσμο όχι μόνο να αγοράσει τα προϊόντα μας, αλλά και το κοινωνικό, πολιτικό και οικονομικό σύστημα που πουλάμε, τονίζει.

Οι ΗΠΑ μπορεί να ξέρουν πώς να κατασκευάζουν τα καλύτερα βομβαρδιστικά και πυραυλικά συστήματα στον κόσμο, αλλά αυτό δεν θα τους βοηθήσει στον νέο Ψυχρό Πόλεμο, προειδοποιεί ο Στίγκλιτς. Αντίθετα, σημειώνει, πρέπει να προσφέρουν συγκεκριμένη βοήθεια στις αναπτυσσόμενες και αναδυόμενες χώρες, ξεκινώντας με την παραίτηση από κάθε πνευματική ιδιοκτησία που σχετίζεται με την Covid, ώστε να μπορούν να παράγουν εμβόλια και θεραπείες για τον εαυτό τους.

Εξίσου σημαντικό, υπογραμμίζει, είναι η Δύση να καταστήσει τα οικονομικά, κοινωνικά και πολιτικά της συστήματα ελκυστικά για τον υπόλοιπο κόσμο. Στις ΗΠΑ, αυτό ξεκινά με τη μείωση της βίας με όπλα, τη βελτίωση των περιβαλλοντικών κανονισμών, την καταπολέμηση της ανισότητας και του ρατσισμού και την προστασία των αναπαραγωγικών δικαιωμάτων των γυναικών.

Μέχρι να αποδείξουμε ότι είμαστε άξιοι να ηγούμαστε, δεν μπορούμε να περιμένουμε από άλλους να μας ακολουθήσουν, καταλήγει ο Στίγκλιτς.