Το πρώτο crash test για την Ευρώπη χωρίς ρωσικό αέριο – Η Gazprom κλείνει για 10 ημέρες τον αγωγό Nord Stream 1

Η Gazprom κλείνει για δέκα ημέρες, από τις 11 έως τις 21 Ιουλίου, τις στρόφιγγες και στα δύο τμήματα του αγωγού φυσικού αερίου Nord Stream 1, προκειμένου να «πραγματοποιηθούν προγραμματισμένες επισκευές». Συνεπώς, ο κύριος αγωγός που συνδέει τη Ρωσία με την Ευρώπη θα αποκλειστεί για να πραγματοποιηθούν «δοκιμές μηχανικών εξαρτημάτων και συστημάτων αυτοματισμού».

Οι Ευρωπαίοι φοβούνται πάντως ότι πέρα από το επίσημο επιχείρημα , πρόκειται για σκόπιμη επιλογή της Μόσχας και τώρα η Γερμανία, η Ιταλία και άλλες χώρες της ΕΕ τρέμουν για τις συνέπειες στην οικονομία τους. Τον Ιούνιο, η Gazprom διέκοψε την παροχή αερίου για έργα συντήρησης και στον νότιο αγωγό Turkish Stream, για μια εβδομάδα.

Η Gazprom θα μπορούσε να είχε χρησιμοποιήσει την πλεονάζουσα χωρητικότητα του ουκρανικού συστήματος μεταφοράς φυσικού αερίου και του αγωγού Yamal-Europe, αλλά δεν το έκανε, επιδεινώνοντας έτσι την κρίση φυσικού αερίου στην Ευρώπη. Συνολικά, σε πεντέμισι μήνες, η Gazprom μείωσε τις εξαγωγές αερίου στην Ευρώπη ,σχεδόν κατά ένα τρίτο, σε 65 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα φυσικού αερίου…

Γερμανία και η Ιταλία είναι τα δύο κύρια κέντρα αποθήκευσης φυσικού αερίου της ΕΕ , με χωρητικότητα 245 TWh και 197 TWh αντίστοιχα. Μαζί, αντιπροσωπεύουν το 40% των πιθανών αποθεματικών της ‘Ενωσης. Αν προσθέσουμε την Αυστρία (μια χώρα που εξαρτάται από τον ίδιο ρωσικό αγωγό φυσικού αερίου που φτάνει στην Ιταλία), το μερίδιο ξεπερνά το 60%. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο το σχέδιο που ξεκίνησε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή τον Μάρτιο για την αναπλήρωση των αποθεμάτων για τον ερχόμενο χειμώνα (και τη μείωση του εκβιασμού της Μόσχας) εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τα αποθέματα αυτών των κρατών μελών.

Η πρόσφατη εμπειρία το αποδεικνύει: κατά τη διάρκεια του 2021, δηλαδή πριν από τη σύγκρουση στην Ουκρανία, η Gazprom μείωσε τη ροή φυσικού αερίου προς την Ευρώπη, με αποτέλεσμα τα αποθέματα της ΕΕ να φτάσουν στα χαμηλότερα επίπεδα από το 2018 (τον περασμένο  Νοέμβριο ήταν κάτω από το 80% του αποθηκευτικού χώρου σε σύγκριση με σχεδόν 100% το 2019).

Από τότε ξεκίνησε η σπείρα των αυξήσεων των τιμών, η οποία στη συνέχεια επιδεινώθηκε από τις συνέπειες του πολέμου. Ο μηχανισμός θα μπορούσε να επαναληφθεί τώρα, καταφέρνοντας βαρύ πλήγμα στις Βρυξέλλες: «Προς το παρόν δεν υπάρχουν ενδείξεις κινδύνου για τα επίπεδα πλήρωσης των αποθεμάτων φυσικού αερίου στην ΕΕ , που είναι τώρα περίπου 52-53%, πάνω από το περσινό επίπεδο », δήλωσε ο Τιμ ΜακΦί, εκπρόσωπος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

Γεωπολιτικά θερμό καλοκαίρι

Η εκτίμηση αυτή είναι αληθινή, αλλά δεν λέει όλη την αλήθεια. Η τρέχουσα πλήρωση των  αποθεμάτων  είναι ελαφρώς υψηλότερη από την ίδια περίοδο του 2021, αλλά σημαντικά χαμηλότερη από ό,τι τα προηγούμενα έτη, όταν ήταν πολύ πάνω από το 60%. Επιπλέον, υπάρχουν χώρες όπως η Αυστρία και η Ολλανδία που βρίσκονται πολύ πίσω από τον μέσο όρο της ΕΕ. Η Γερμανία και η Ιταλία βρίσκονται επί του παρόντος γύρω στο 55% (ήταν 70% τον Ιούνιο του 2019), αλλά το ερώτημα είναι τι θα συμβεί εάν η Gazprom κόψει τις προμήθειες της τους επόμενους μήνες;

Το καλοκαίρι υπόσχεται μέχρι στιγμής υψηλές θερμοκρασίες, όχι μόνο γεωπολιτικά: οι μετεωρολογικές προβλέψεις κάνουν λόγο για κύματα  καύσωνα  όχι μόνο στο Νότο αλλά και σε ορισμένες περιοχές της Βόρειας Ευρώπης. Αυτό αναπόφευκτα θα έχει επιπτώσεις στην κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας.

Επιπλέον, η κίνηση της Gazprom, έναν μήνα μετά από την πυρκαγιά που έθεσε προσωρινά εκτός χρήσης τον τερματικό σταθμό Freeport στο Τέξας -έναν από τους κύριους κόμβους για τη μεταφορά υγρού φυσικού αερίου (LNG) από τις ΗΠΑ στον υπόλοιπο κόσμο. Όπως είναι γνωστό, η συμφωνία που υπέγραψε στις Βρυξέλλες ο Πρόεδρος Τζο Μπάιντεν και η Πρόεδρος της Κομισιόν της ΕΕ, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, προβλέπει τη δέσμευση των Ηνωμένων Πολιτειών να αυξήσουν τις προμήθειες LNG φέτος για να αντισταθμίσουν τυχόν μειώσεις από την πλευρά της Ρωσίας. Τα προβλήματα στο τερματικό σταθμό του Τέξας δεν είναι καλά νέα από αυτή την άποψη.

Εναλλακτικές πηγές

Η ΕΕ έχει ξεκινήσει έναν αγώνα δρόμου ενάντια στον χρόνο για την αντικατάσταση των ρωσικών προμηθειών φυσικού αερίου πριν από το χειμώνα. Στόχος είναι οι δεξαμενές φυσικού αερίου να είναι πλήρεις κατά 80% ως την 1η Νοεμβρίου. Σύμφωνα με πληροφορίες , μέχρι στιγμής η πληρότητα είναι λίγο πάνω από το 50%  Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ήδη εξετάζει ένα σχέδιο έκτακτης ανάγκης για την ενέργεια που θα παρουσιαστεί στα μέσα Ιουλίου, όπως δήλωσε η Πρόεδρος της Κομισιόν, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν:

«Είναι δύσκολοι καιροί. Η Ρωσία διακόπτει σκόπιμα ορισμένες από τις προμήθειες φυσικού αερίου. Πρέπει να είμαστε προετοιμασμένοι. Μαζί με την Τσεχική Προεδρία, ετοιμάζουμε ένα σχέδιο έκτακτης ανάγκης για την Ευρώπη. Θα υπάρχουν δύο βασικά σημεία. Πρέπει να έχουμε ξεκάθαρη ιδέα για το πού θα βρούμε την ενέργεια που χρειαζόμαστε, γρήγορα και εύκολα. Αλλά πρέπει επίσης να έχουμε ένα σημαντικό ευρωπαϊκό σχέδιο ενεργειακής αλληλεγγύης», τόνισε η φον ντερ Λάιεν. 

Δύσκολος ο στόχος του 80%

Είναι αλήθεια ότι η ΕΕ προσπαθεί να αντλήσει όσο το δυνατόν περισσότερο φυσικό αέριο από άλλες πηγές, τόσο με αγωγούς φυσικού αερίου από την Αλγερία, τη Νορβηγία και το Αζερμπαϊτζάν, όσο και με LNG από τη Νιγηρία και την ίδια την Αλγερία. Ωστόσο, εάν η Gazprom συνεχίσει τη στρατηγική της για τη μείωση της προσφοράς, οι ειδικοί αμφιβάλλουν ότι αυτές οι εναλλακτικές λύσεις θα είναι επαρκείς για την επίτευξη του στόχου αποθήκευσης 80% έως τον Νοέμβριο.

Η Κατερίνα Φιλιπένκο ,αναλύτρια της Wood Mackenzie, εκτιμά ότι «πιθανότατα στην ΕΕ η αποθήκευση θα καταλήξει να είναι λίγο περισσότερο από το μισό της συνολικής χωρητικότητας, ίσως περίπου στο 54%.»  Αυτό θα μπορούσε να δημιουργήσει προβλήματα για τη βιομηχανία , καθώς η Ευρώπη θα επιδιώξει να προστατεύσει τους ευάλωτους καταναλωτές περιορίζοντας τη χρήση βιομηχανικού αερίου, πρόσθεσε η Φιλιπένκο.

Οι παγκόσμιες εξαγωγές LNG στην Ευρώπη έχουν αυξηθεί κατά 75% από τον Μάρτιο σε σύγκριση με το 2021 (οι εξαγωγές από τις Ηνωμένες Πολιτείες στην Ευρώπη έχουν σχεδόν τριπλασιαστεί). Για πρώτη φορά μάλιστα στην ιστορία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η εισαγωγή LNG  από τις Ηνωμένες Πολιτείες υπερβαίνει αυτή που φθάνει μέσω αγωγών από τη Ρωσία.

Η ζήτηση φυσικού αερίου από την Ευρωπαϊκή Ένωση έχει μειωθεί κατά 27 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα το πρώτο εξάμηνο του 2022 σε σύγκριση με την ίδια περίοδο πέρυσι. Στην  Ιταλία για παράδειγμα,  σύμφωνα με την Arera, σημειώθηκε αύξηση 70,7% στην τιμή του λογαριασμού φυσικού αερίου για τις ιταλικές οικογένειες (με αύξηση 91% για το λογαριασμό του ηλεκτρικού ρεύματος).Η ιταλική κυβέρνηση λέει πώς είναι δύσκολο να γίνουν προβλέψεις για τους επόμενους μήνες γιατί «έχουμε να αντιμετωπίσουμε έναν Ρώσο συνομιλητή που αυτή τη στιγμή κρατάει τα χαρτιά».

Γεωπολιτικό όπλο

Ο Βλαντιμίρ Πούτιν το γνωρίζει αυτό και συνεχίζει να χρησιμοποιεί το φυσικό αέριο ως γεωπολιτικό όπλο. Με την τελευταία απόφασή του , υπέγραψε διάταγμα  που μεταβιβάζει τα δικαιώματα του κοιτάσματος φυσικού αερίου και πετρελαίου Sakhalin 2 στην ρωσική Άπω Ανατολή ,σε μια νέα ρωσική εταιρεία, παίρνοντας τις ξένες μετοχές και δικαιολογώντας την επιλογή για λόγους εθνικού συμφέροντος και οικονομικής  ασφάλειας.

Μερίδιο 27,5% στο maxi-field κατέχει η Shell και μεταξύ των μετόχων συγκαταλέγονται και οι ιαπωνικές Mitsubishi (10%) και Mitsui & Co (12,5%). Τον περασμένο Μάρτιο, όταν η Shell είχε δηλώσει την πρόθεσή της να πουλήσει τις μετοχές της μετά τον πόλεμο στην Ουκρανία, ο Ιάπωνας πρωθυπουργός Φούμιο Κισίντα είχε δηλώσει ότι η Ιαπωνία δεν θα εγκαταλείψει το κοίτασμα του οποίου το αέριο παρέχεται σε μεγάλο βαθμό στο Τόκιο με τη μορφή LNG.

H Ιαπωνία, καλύπτει τις ενεργειακές της ανάγκες σε ποσοστό στο 8,8% από το ρωσικό φυσικό αέριο που προέρχεται κυρίως από το κοίτασμα Sakhalin 2. Είναι πλέον σαφές ότι η ρωσική απάντηση στις κυρώσεις περιορίζεται στην Ευρώπη, αλλά και στην Ασία σε ένα σενάριο που προσλαμβάνει όλο και περισσότερο παγκόσμια διάσταση. Η Gazprom μείωσε μάλιστα τις εξαγωγές φυσικού αερίου σε χώρες εκτός της Κοινοπολιτείας Ανεξάρτητων Κρατών (CSI, πρώην σοβιετικές δημοκρατίες) κατά 31% το πρώτο εξάμηνο του 2022.