Μια απόφαση πολλά ερωτήματα: Το πρόστιμο της Επιτροπής Ανταγωνισμού για «δευτερεύουσες εργασίες» του ΟΠΑΠ

Την περασμένη Παρασκευή η Επιτροπή Ανταγωνισμού ανακοίνωσε την επιβολή προστίμου στον ΟΠΑΠ. Η απόφαση  δημιουργεί εντυπώσεις ως προς ύψος του προστίμου και τη βούληση της Επιτροπής Ανταγωνισμού να ελέγξει τις μεγαλύτερες εταιρείες της χώρας. Όμως, αν κάποιος διαβάσει με προσοχή την ανακοίνωση της Επιτροπής Ανταγωνισμού θα διαπιστώσει ότι το πρόστιμο επιβλήθηκε για τις «δευτερεύουσες δραστηριότητες» και όχι για τη βασική, δηλαδή για την παροχή υπηρεσιών στον κλάδο των τυχερών παιχνιδιών. Οπότε το ερώτημα που προκύπτει είναι ποιες είναι αυτές οι δευτερεύουσες δραστηριότητες;

Πρόκειται για δραστηριότητες που παρέχουν οι δύο θυγατρικές εταιρείες του ΟΠΑΠ, η TORA Wallet και η TORA Direct. Οι δύο εταιρείες είναι άγνωστες στο ευρύ κοινό γιατί δεν παρέχουν τις υπηρεσίες τους γενικά στην αγορά (ενώ έχουν σχετική άδεια), αλλά μόνο μέσω των πρακτορείων. Και το κάνουν αυτό γιατί η ρυθμιστική αρχή του κλάδου των τυχερεών παιχνιδιών, η Επιτροπή Επιτροπή Εποπτείας και Ελέγχου Παιγνίων είχε ζητήσει από την ΟΠΑΠ να λειτουργήσει συστήματα πληρωμών για τον έλεγχο του μαύρου χρήματος.

Η μία εταιρεία, η TORA Direct  ιδρύθηκε το 2004 και παρέχει ηλεκτρονικικό εξοπλισμό και λογισμικό για συστήματα πληρωμών (δηλαδή τερματικά POS, προπληρωμένες κάρτες και λογισμικό για πληρωμές λογαριασμών) στα πρακτορεία του ΟΠΑΠ. Η δεύτερη, η Τora Wallet ιδρύθηκε τον Σεπτέμβριο του 2016. Αυτή είναι «Ίδρυμα Ηλεκτρονικού Χρήματος», αδειοδοτημένη από την Τράπεζα της Ελλάδος και δραστηριοποιείται στον κλάδο των ηλεκτρονικών πληρωμών, παρέχοντας τις σχετικές υπηρεσίες μόνο στα πρακτορεία.

Ενα άλλο ερώτημα είναι πως ξεκίνησε η υπόθεση;

Η υπόθεση ξεκίνησε από καταγγελία ενός Συνεταιρισμού (ΣΕΠ) που είχαν κάνει κάποιοι πράκτορες του ΟΠΑΠ το 2016, οι οποίοι δεν ήθελαν να κάνουν πληρωμές λογαριασμών μέσω των θυγατρικών του, αλλά ήθελαν να κάνουν μέσω δικών τους εφαρμογών. Όμως τέτοια άδεια δεν έχει δοθεί από την αρμόδια εποπτική αρχή την Τράπεζα της Ελλάδος. Δεν υπάρχει δηλαδή τέτοιος φορέας αδειοδοτημένος.

Όμως, η Επιτροπή Ανταγωνισμού υιοθέτησε αυτή την καταγγελία και μετά από έρευνα έκρινε κατά πλειοψηφία, «ότι η οικονομική ισχύς του ομίλου ΟΠΑΠ  στην αγορά τυχερών παιγνίων που διεξάγονται με επίγεια μέσα, είναι εξαιρετικά σημαντική καθ’ όλη τη διάρκεια της εξεταζόμενης περιόδου (2017 – 2021) με αποτέλεσμα να κατέχει η εταιρεία στην οικεία αγορά θέση οικονομικής ισχύος που αντικειμενικά της παρέχει τη δυνατότητα να παρακωλύει τον αποτελεσματικό ανταγωνισμό, συμπεριφερόμενη σε σημαντικό βαθμό ανεξάρτητα από τους ανταγωνιστές, τους πελάτες της και τελικά τους καταναλωτές (δεσπόζουσα θέση)».

Η «παρακώληση» του ανταγωνισμού σύμφωνα με την Επιτροπή Ανταγωνισμού αφορά αποκλειστικά τις υπηρεσίες των δύο παραπάνω εταιρειών στα πρακτορεία της ΟΠΑΠ και αποδίδει τον χαρακτηρισμό της δεσπόζουζας θέσης μόνο για αυτή την αγορά, εξαιρώντας όλη την άλλη αγορά, που έχει απείρως πολλαπλάσιες πληρωμές και εν γένει συναλλαγές.

Εξαίρεσε τους βασικούς παίκτες της αγοράς 

Συγκεκριμένα, όπως αναφέρουν πηγές που γνωρίζουν την υπόθεση,  η Επιτροπή Ανταγωνισμού εξαίρεσε από την ελεγχόμενη αγορά και δεν συνυπολόγισε τις πληρωμές λογαριασμών που γίνονται μέσω άλλων ηλεκτρονικών πλατφορμών, απέκλεισε όλες τις πληρωμές που γίνονται μέσω ATM’S και μέσω τραπεζικών καταστημάτων και τις πληρωμές μέσω ΕΛΤΑ. Έτσι, δημιούργησε το δικό της υποσύνολο πληρωμών  με αποτέλεσμα τα μερίδια αγοράς της Tora Wallet και της Τora Direct να εμφανίζονται εικονικά υψηλά.

Και έτσι μπόρεσε να στοιχειοθετήσει κατάχρηση της αγοράς, επιβάλλοντας ένα υψηλό πρόστιμο. Νομικοί κύκλοι που έχουν γνώση της σχετικής νομοθεσίας περί ανταγωνισμού, ρωτήθηκαν για τα μερίδια αγοράς και διευκρίνισαν πως από μόνο του ένα υψηλό μερίδιο αγοράς δεν αποτελεί παράβαση, αλλά μόνο όταν αυτό είναι πάνω από 10% και γίνεται κατάχρηση. Τότε, μόνο μπορεί να δικαιολογηθεί ένα υψηλό πρόστιμο, όπως στη συγκεκριμένη περίπτωση.

Οικονομικά αποτελέσματα – Ωφέλη

Ας δούμε τους τζίρους αυτών των εταιρειών και τα κέρδη τους για να καταλάβουμε τα οφέλη από τις «δευτερεύουσες δραστηριότητες». Αναζητήσαμε τις οικονομικές καταστάσεις των εταιρειών της περιόδου 2017-2021, δηλαδή την περίοδο του ελέγχου εκ μέρους της Επιτροπής Ανταγωνισμού.

Όπως φαίνεται από τους παρακάτω πίνακες τα μεγέθη της μιας εταιρείας (TORA Wallet) είναι σχετικά χαμηλά και εμφανίζει ζημιές. Τα μεγέθη της άλλης εταιρείας (TORA Direct) είναι αξιόλογα ως προς τα έσοδα αλλά η κερδοφορία της είναι χαμηλή.

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ TORA WALLET

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ TORA DIRECT

Πηγή: οικονομικές καταστάσεις εταιρειών

Είναι δύσκολο να πιστέψει κάποιος πως ο ΟΠΑΠ ίδρυσε αυτές τις δύο εταιρείες παρέχοντας υπηρεσίες στα πρακτορεία του, για να έρθει η Επιτροπή Ανταγωνισμού το 2023 και να κρίνει ότι άσκησε παρελκυστική πολιτική, επιβάλλοντας πρόστιμο 25 εκατ. ευρώ. Λες και δεν θα μπορούσε να έχει τις ίδιες υπηρεσίες από άλλες εταιρείες πληρωμών μη θυγατρικές του, χωρίς μάλιστα να επιβαρύνεται με τις ζημιές και με τις επενδύσεις που χρειάζεται η συγκεκριμένη δραστηριότητα.

Και είναι δύσκολο να πιστέψει κάποιος πως αυτές οι δύο εταιρείες θα μπορούσαν να σηκώσουν από μόνες τους το βαρύ πρόστιμο, που επιβλήθηκε.

Αλλά ο ΟΠΑΠ ουσιαστικά καταγγέλει την Επιτροπή Ανταγωνισμού, ότι προέβη όχι μόνο σε ατεκμηρίωτη προσαύξηση του μεγέθους των εταιρειών TORA Wallet και TORA Direct στις αγορές πληρωμής λογαριασμών και προπληρωμένων καρτών αντίστοιχα αλλά και ότι το επιβληθέν πρόστιμο υπολογίστηκε, επί του συνολικού κύκλου εργασιών του ΟΠΑΠ και όχι επί του αμελητέου κύκλου εργασιών στις αγορές που αφορά η αποδιδόμενη παράβαση, δηλαδή στον κύκλο εργασιών των TORA Wallet και TORA Direct.

Το γεγονός, ότι η Επιτροπή Ανταγωνισμού δεν έλαβε υπόψη της το μερίδιο αγοράς των άλλων εταιρειών που δραστηριοποιούνται στην αγορά των πληρωμών – και το οποίο είναι πολλαπλάσιο των δύο θυγατρικών του ΟΠΑΠ – προκαλεί μεγάλα ερωτήματα. Οπως και το ότι το πρόστιμο υπολογίστηκε επό του συνολικού κύκλου του ΟΠΑΠ.

Επίσης, η υπόθεση με την μεθοδολογία που χρησιμοποίησε η Επιτροπή Ανταγωνισμού, μπορεί να θερίσει θύελλες λένε νομικοί κύκλοι και να έχει προεκτάσεις και σε άλλους τομείς, όπως για παράδειγμα στις τράπεζες, που έχουν συμβάσεις με συγκεκριμένες εταιρείες πληρωμών καθώς και σε άλλα μεγάλα ονόματα του λιανεμπορίου, που έχουν αλυσίδες καταστημάτων και λειτουργούν και με το σύστημα της δικαιόχρησης.

Κλείνοντας, μπορεί ο πρόεδρος της Επιτροπής Ανταγωνισμού Ιωάννης Λιανός να επαίρεται για τα υψηλά πρόστιμα που επιβάλει η Επιτροπή και τα οποία όπως ανέφερε σε κυριακάτικη εφημερίδα είναι υψηλότερα από αυτά που επιβάλει η αντίστοιχη γερμανική αρχή, αλλά το θέμα δεν είναι η επιβολή υψηλών προστίμων αλλά η ένταση του ανταγωνισμού προς όφελος του ανταγωνισμού και των καταναλωτών (βελτίωση ποιότητας και τιμής). Και δυστυχώς μέχρι τώρα, οι πολίτες αυτής της χώρας δεν έχουν δει στην πράξη και στην τσέπη τους κάποια ένταση του ανταγωνισμού σε τομείς, που απορροφούν μεγάλο μέρος του διαθέσιμου εισοδήματός τους και δια γυμνού οφθαλμού λειτουργούν συνθήκες ολιγοπωλίου.

Χρήστος Ιωάννου
[email protected]