Τατιάνα Ψαριανού: Η «δαιδαλώδης» φορολόγηση υπεραξίας από πώληση ιδίων μετοχών

Της Τατιάνας Ψαριανού (*)

Η φορολόγηση της υπεραξίας ιδίων μετοχών κατά την πώλησή τους είναι ένα πολύπλοκο θέμα, λόγω της διαφορετικής μεταχείρισής τους από εκείνες που προέρχονται από συμμετοχή σε άλλες ανώνυμες εταιρείες. Κανονικά, θα έπρεπε η υπεραξία αυτή να φορολογείται με τον ίδιο τρόπο, αφού προκύπτει από την πώληση μετοχών, ανεξάρτητα αν είναι ίδιες ή ξένες, αλλά, δυστυχώς, αυτό δεν ισχύει.

Σύμφωνα με την παρ. 1, του άρθρου 49, του ν. 4548/18, «με την επιφύλαξη της αρχής της ίσης μεταχείρισης των μετόχων που βρίσκονται στην ίδια θέση και των διατάξεων για την κατάχρηση της αγοράς, η εταιρεία μπορεί, η ίδια ή με πρόσωπο το οποίο ενεργεί στο όνομά του αλλά για λογαριασμό της, να αποκτήσει μετοχές της που έχουν ήδη εκδοθεί, μόνο όμως ύστερα από έγκριση της γενικής συνέλευσης, η οποία ορίζει τους όρους και τις προϋποθέσεις των προβλεπόμενων αποκτήσεων και, ιδίως, τον ανώτατο αριθμό μετοχών που είναι δυνατόν να αποκτηθούν, τη διάρκεια για την οποία χορηγείται η έγκριση, η οποία δεν μπορεί να υπερβαίνει τους είκοσι τέσσερις (24) μήνες και, σε περίπτωση απόκτησης από επαχθή αιτία, τα κατώτατα και ανώτατα όρια της αξίας απόκτησης…».

Βάσει της περ. 1, της παρ. 2, της ίδιας διάταξης, «οι αποκτήσεις της παραγράφου 1 γίνονται με ευθύνη των μελών του διοικητικού συμβουλίου, με τις εξής προϋποθέσεις: α) Η ονομαστική αξία των μετοχών που αποκτήθηκαν, συμπεριλαμβανομένων των μετοχών τις οποίες είχε αποκτήσει προηγουμένως η εταιρεία και διατηρεί, και των μετοχών τις οποίες απέκτησε πρόσωπο, το οποίο ενεργούσε στο όνομά του αλλά για λογαριασμό της εταιρείας, δεν είναι δυνατόν να υπερβαίνει το ένα δέκατο (1/10) του καταβεβλημένου κεφαλαίου…».

Κατά την παρ. 7, του ίδιου άρθρου, «οι μετοχές που αποκτήθηκαν κατά παράβαση των παραγράφων 1 (…) πρέπει να μεταβιβασθούν μέσα σε προθεσμία ενός έτους από τον χρόνο απόκτησής τους. Αν δεν μεταβιβασθούν στην προθεσμία αυτή, ακυρώνονται, με αντίστοιχη μείωση του κεφαλαίου…».

Σύμφωνα με το έγγραφο του ΣΛΟΤ 515/05.04.2016, «με βάση τον ν. 4308/2014 οι ίδιες μετοχές που αποκτά μια εταιρεία από τους μετόχους της εμφανίζονται αφαιρετικά της καθαρής θέσης στο κόστος κτήσης τους, μέχρι τη διάθεση ή την ακύρωσή τους».

Στην παρ. 2, του άρθρου 47, του ν. 4172/13, προσδιορίζεται ότι «όλα τα έσοδα που αποκτούν τα νομικά πρόσωπα (…) θεωρούνται έσοδα από επιχειρηματική δραστηριότητα».

Βάσει της ΠΟΛ. 1032/15, «όσον αφορά στον προσδιορισμό του εισοδήματος από μεταβίβαση τίτλων που αποκτούν τα ημεδαπά νομικά πρόσωπα (…) λαμβάνεται υπόψη το εισόδημα (υπεραξία) που προκύπτει με βάση τα τηρούμενα βιβλία της επιχείρησης και τα αντίστοιχα παραστατικά, καθόσον σε κάθε περίπτωση τα έσοδα που αποκτούν τα εν λόγω νομικά πρόσωπα θεωρούνται έσοδα από επιχειρηματική δραστηριότητα…».

Σύμφωνα με την παρ. 1, του άρθρου 48Α, του ν. 4172/13, «το εισόδημα που προκύπτει από την υπεραξία μεταβίβασης τίτλων συμμετοχής σε νομικό πρόσωπο που εισπράττει ένα νομικό πρόσωπο που είναι φορολογικός κάτοικος Ελλάδας, απαλλάσσεται από τον φόρο, εάν το νομικό πρόσωπο του οποίου οι τίτλοι μεταβιβάζονται πληροί τις ακόλουθες προϋποθέσεις: (…) δ) το μεταβιβάζον νομικό πρόσωπο κατέχει ελάχιστο ποσοστό συμμετοχής τουλάχιστον δέκα τοις εκατό (10%) της αξίας ή του πλήθους του μετοχικού κεφαλαίου ή βασικού κεφαλαίου ή των δικαιωμάτων ψήφου του νομικού προσώπου του οποίου οι τίτλοι συμμετοχής μεταβιβάζονται, και ε) το ελάχιστο ποσοστό συμμετοχής διακρατείται τουλάχιστον είκοσι τέσσερις (24) μήνες».

Η εν λόγω διάταξη αφορά περιπτώσεις κατά τις οποίες μια ελληνική εταιρεία μεταβιβάζει τίτλους που κατέχει σε κάποιο άλλο νομικό πρόσωπο και υπό προϋποθέσεις απαλλάσσεται από τον φόρο η προκύπτουσα υπεραξία.

Κατά την άποψή μας, η κατοχή ίδιων μετοχών από ένα νομικό πρόσωπο δεν μπορεί να θεωρηθεί ως «συμμετοχή», αφού η κτήση ίδιων μετοχών γίνεται μόνο υπό προϋποθέσεις και για μέγιστο χρόνο 24 μηνών, και συνεπώς η υπεραξία από την πώλησή τους φορολογείται με τις γενικές διατάξεις, ήτοι ως κέρδος από επιχειρηματική δραστηριότητα.

(*) Η Τατιάνα Ψαριανού είναι αντιπρόεδρος της εταιρείας οικονομικών συμβούλων και ελεγκτών Γραφείο Ψαριανού Α.Ε. (δημοσίευση στην «Ναυτεμπορική»)