Τα «ψιλά γράμματα» στη συμφωνία των 27 για την ενέργεια και το «προσωρινό» πλαίσιο για το πλαφόν στο φυσικό αέριο

Επί της αρχής συμφωνία να συνεχιστούν οι συζητήσεις για το πλαφόν στο φυσικό αέριο, διατυπωμένη κατά τρόπο που να επιτρέπει σε όλες τις πλευρές να υποστηρίζουν ότι «κάτι πήραν», ήταν το βασικό αποτέλεσμα της συνόδου κορυφής.

Πράγματι, οι δύο εκδοχές του πλαφόν, ο «προσωρινός δυναμικός διάδρομος τιμών» και το «Ιβηρικό μοντέλο» (πλαφόν στο φυσικό αέριο για ηλεκτροπαραγωγή), συμπεριλαμβάνονται στα οκτώ μέτρα για τα οποία οι ηγέτες των «27» εξουσιοδότησαν την Κομισιόν και τους υπουργούς Ενέργειας να «εισηγηθούν επειγόντως (σ.σ.: χρονοδιάγραμμα ωστόσο δεν προσδιορίζεται…) συγκεκριμένες αποφάσεις».

Από την άλλη, όμως, ακόμα αυτή η εξουσιοδότηση συνοδεύεται από τόσους όρους και προϋποθέσεις, ώστε η εξειδίκευση των μέτρων και ακόμα περισσότερο η επίτευξη συναίνεσης επ’ αυτών να εμφανίζεται ως εξαιρετικά δύσκολο εγχείρημα. Δεν είναι τυχαίο ότι τόσο η πρόεδρος της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν όσο και ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Σαρλ Μισέλ απέφυγαν τους πανηγυρικούς τόνους, μιλώντας για «πολύ καλό οδικό χάρτη για να συνεχίζουμε να εργαζόμαστε πάνω στο θέμα των τιμών» (η πρώτη) και για «λίστα μέτρων που θα τύχει περαιτέρω επεξεργασίας» (ο δεύτερος).

Το δε Politico έκανε λόγο για έναν κλασικό ευρωπαϊκό συμβιβασμό με βασικά συστατικά. «Κάποια πρόοδο, κάποιες υποχωρήσεις και… υποσχέσεις για ακόμα περισσότερες συζητήσεις». Ένας συμβιβασμός που πάντως οδήγησε σε επαναφορά της ισχυρά πτωτικής τάσης των τιμών φυσικού αερίου στον κόμβο TTF της Ολλανδίας, που υποχώρησαν χθες κατά 9,5%, στα 115 ευρώ/MWh, με σειρά Ευρωπαίων ηγετών να αποδίδουν την υποχώρηση των τιμών στο ότι το πλαφόν παραμένει στο τραπέζι.

Πράγματι, αναφορικά με το θέμα αυτό, το δυσκολότερο της ενεργειακής ατζέντας, η Γερμανία έκανε ένα βήμα πίσω σε σχέση με τη μέχρι πρότινος άκαμπτη στάση της και συναίνεσε στο να εξουσιοδοτηθούν η Κομισιόν και οι υπουργοί Ενέργειας να εισηγηθούν αποφάσεις για τον «προσωρινό δυναμικό διάδρομο τιμών στις συναλλαγές φυσικού αερίου για να περιοριστούν άμεσα τα επεισόδια υπερβολικών τιμών». Πρόκειται για την εκδοχή του πλαφόν που προωθούσε, μεταξύ άλλων, και η ελληνική κυβέρνηση, η οποία ωστόσο δεν θα εφαρμοστεί παρά μόνο εάν πληρούνται οι αυστηρές προϋποθέσεις που έθεσαν οι «πλαφονο-σκεπτικιστές» (Γερμανία – Ολλανδία) προκειμένου να διασφαλιστεί ότι οι χώρες-παραγωγοί δεν θα διοχετεύουν το LNG στις χώρες που διατίθενται να πληρώνουν υψηλότερες τιμές.

Όπως παρατηρούν παράγοντες της αγοράς, ούτε το επίπεδο τιμών ούτε οι κινήσεις των αγορών που θα πυροδοτούσαν μια παρέμβαση έχουν αποφασιστεί. Στελέχη της ευρωπαϊκής βιομηχανίας φυσικού αερίου διατύπωσαν προβληματισμό για το μέτρο, υποστηρίζοντας ότι το υποκείμενο πρόβλημα παραμένει η έλλειψη προσφοράς και εκφράζονταν φόβοι ότι η κρατική παρέμβαση στην αγορά κινδυνεύει να πλήξει τις επενδύσεις που δίνουν εναλλακτικές στο ρωσικό αέριο.

Σειρά όρων και προϋποθέσεων όμως συνοδεύει και το «προσωρινό πλαίσιο για την επιβολή πλαφόν στο φυσικό αέριο για την ηλεκτροπαραγωγή» (Ιβηρικό μοντέλο). Εδώ τίθεται ως προαπαιτούμενο η εκπόνηση μελέτης-κόστους οφέλους, ενώ επισημαίνεται ότι πρέπει να μείνει αμετάβλητο το «merit order» (δηλαδή η σειρά προτεραιότητας με την οποία μπαίνουν οι μονάδες ηλεκτροπαραγωγής στη χονδρεμπορική αγορά), να διασφαλίζεται ότι δεν θα αυξάνεται η κατανάλωση φυσικού αερίου (κάτι που συνέβη σε Ισπανία και Πορτογαλία), να αντιμετωπίζονται τα θέματα χρηματοδότησης και κατανομής του κόστους καθώς και των ροών του φυσικού αερίου πέρα από τα σύνορα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Κύκλοι της εγχώριας βιομηχανίας σχολίαζαν στη «Ν» ότι «πρόκειται για ένα θετικό μέτρο, εφόσον υλοποιηθεί, καθώς μπορεί να οδηγήσει σε οριζόντια μείωση των χονδρεμπορικών τιμών ρεύματος για όλους».

Τα υπόλοιπα μέτρα

Τα υπόλοιπα μέτρα για τα οποία επετεύχθη καταρχήν συμφωνία -πέραν του πλαφόν- είναι τα εξής:

1. Εθελοντικές κοινές αγορές αερίου, με το στοιχείο της υποχρεωτικότητας να περιορίζεται μόνο στη συγκέντρωση της ζήτησης για ποσότητες του καυσίμου ίσες με το 15% των αναγκών αποθήκευσης, «λαμβάνοντας υπόψη τις εθνικές ανάγκες».

2. Νέος συμπληρωματικός δείκτης τιμολόγησης έως τις αρχές του 2023 που θα αντανακλά με μεγαλύτερη ακρίβεια τις συνθήκες στην αγορά αερίου.

3. Βελτιώσεις στη λειτουργία των αγορών ενέργειας προς την κατεύθυνση της ενίσχυσης της διαφάνειας, της τόνωσης της ρευστότητας και της εξάλειψης παραγόντων που εντείνουν τη μεταβλητότητα των τιμών αερίου, διασφαλίζοντας παράλληλα τη χρηματοοικονομική ευστάθεια.

4. Μέτρα ενεργειακής αλληλεγγύης σε περίπτωση προβλημάτων στον εφοδιασμό με φυσικό αέριο σε εθνικό, περιφερειακό ή ευρωπαϊκό επίπεδο, ελλείψει διμερών συμφωνιών. Στελέχη της αγοράς εφιστούν την προσοχή στο μέτρο «που έχει περάσει κάτω από το ραντάρ». Και τούτο διότι η εφαρμογή των μηχανισμών αλληλεγγύης συνεπάγεται ότι μια χώρα-μέλος της Ε.Ε. που θα κληθεί να βοηθήσει μια άλλη που αντιμετωπίζει πρόβλημα επάρκειας φυσικού αερίου θα κληθεί να μειώσει τη δική της εγχώρια κατανάλωση του καυσίμου προκειμένου να εξοικονομήσει τις απαραίτητες προμήθειες για τη χώρα στην οποία στέκεται αλληλέγγυα. Το σχέδιο κανονισμού που έχει καταρτίσει η Κομισιόν προβλέπει συγκεκριμένους όρους και διαδικασίες για το πώς μπορεί να συμβεί αυτό, με δυνητικά σοβαρές παρενέργειες για τους μη προστατευμένους καταναλωτές (μη κρίσιμες βιομηχανίες) που θα βρεθούν στο επίκεντρο της άσκησης. Στο πλαίσιο της «υποχρεωτικής αλληλεγγύης», μάλιστα, ανοίγει «παράθυρο» και για τη μείωση της ζήτησης φυσικού αερίου ακόμα και των προστατευμένων καταναλωτών, δηλαδή των νοικοκυριών, για χρήσεις που χαρακτηρίζονται ως «μη απαραίτητες», όπως π.χ. η θέρμανση εξωτερικών χώρων σε κατοικίες.

5. Διαδικασίες fast-track για την απλοποίηση των αδειοδοτικών διαδικασιών (ΑΕΠΟ κ.λπ.), με στόχο την επιτάχυνση της ανάπτυξης των ΑΠΕ και των δικτύων, και δη με μέτρα εκτάκτου ανάγκης, που θα μπορούσαν να ενσωματωθούν σε επείγοντα κανονισμό, που θα ψηφιζόταν χωρίς διαβούλευση με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και θα απαιτούσε μόνο ενισχυμένη πλειοψηφία. Και αυτό το μέτρο πέρασε «στα ψιλά», χαιρετίστηκε όμως από τους ευρωπαϊκούς συνδέσμους των ΑΠΕ (Solar Europe, Wind Europe), που απέστειλαν συγκεκριμένες προτάσεις στην πρόεδρο της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν για την εφαρμογή του.

6. Αυξημένες προσπάθειες για εξοικονόμηση ενέργειας (βλέπε περαιτέρω μείωση της ζήτησης). Τι λείπει Αυτό που λάμπει διά της απουσίας του από το όλο πακέτο είναι μια σαφής αναφορά σε ένα κοινό ευρωπαϊκό ταμείο για την αντιμετώπιση των υψηλών τιμών ενέργειας.

Έντονη ικανοποίηση Κ. Μητσοτάκη
O Έλληνας πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης εξέφρασε την ικανοποίησή του για την καταρχήν συμφωνία σε επίπεδο ηγετών, που δίνει ουσιαστικά στην Κομισιόν τη δυνατότητα να προχωρήσει σε ένα σύνολο παρεμβάσεων προκειμένου να συγκρατηθούν οι τιμές του φυσικού αερίου. Όπως είπε, η αιτία πίσω από την πρόσφατη πτώση των τιμών του φυσικού αερίου είναι ότι «οι αγορές συνειδητοποίησαν ότι εννοούμε την απειλή μας να επιβάλουμε κάποιου είδους πλαφόν στις τιμές του φυσικού αερίου, εφόσον απαιτηθεί». Ο ίδιος πρόσθεσε ότι «Η ευθύνη περνάει στους υπουργούς Ενέργειας να εξειδικεύσουν τις σχετικές προτάσεις για να προσλάβουν υποχρεωτικό χαρακτήρα και να γίνουν πράξη». Επανέλαβε δε ότι, ασχέτως των παρεμβάσεων σε ευρωπαϊκό επίπεδο, η κυβέρνηση στήριξε, στηρίζει και θα εξακολουθεί να στηρίζει τους καταναλωτές, νοικοκυριά και επιχειρήσεις.