Τα μυστικά και τα ερωτηματικά της περιοδείας Μπάιντεν στη Μέση Ανατολή – Το «αγκάθι Κασόγκι» στις σχέσεις με Σ. Αραβία

Ο δρόμος μπροστά από την πρεσβεία της Σαουδικής Αραβίας στην Ουάσιγκτον μετονομάστηκε πρόσφατα: «Οδός Τζαμάλ Κασόγκι». Δεν ήταν διόλου τυχαίο ότι η αυτοδιοίκηση της αμερικανικής πρωτεύουσας τοποθέτησε τη νέα πινακίδα ακριβώς μπροστά από τη διπλωματική εκπροσώπηση της χώρας. Ο Κασόγκι δολοφονήθηκε στο προξενείο της Σαουδικής Αραβίας στην Κωνσταντινούπολη το φθινόπωρο του 2018.

Οι μυστικές υπηρεσίες των ΗΠΑ είναι πεπεισμένες ότι πίσω από τη δολοφονία βρίσκεται ο πρίγκιπας διάδοχος Μοχάμαντ Μπιν Σαλμάν. Ο ντε φάκτο ηγεμόνας της Σαουδικής Αραβίας – γνωστός και με το ακρωνύμιο MbS – είναι ένας από τους αξιωματούχους που θα συναντήσει ο Τζο Μπάιντεν στο πρώτο του ταξίδι στη Μέση Ανατολή ως Πρόεδρος των ΗΠΑ.

Ο δολοφονημένος Κασόγκι υπήρξε αρθρογράφος της Washington Post, στην ίδια εφημερίδα, στην οποία η αρραβωνιαστικιά του Χατιτσέ Τζενγκίζ απηύθυνε τώρα κάλεσμα στον Μπάιντεν. «Σε μια εποχή που οι επιθέσεις κατά της ελευθερίας του Τύπου είναι στο υψηλότερο σημείο όλων των εποχών, η επίσκεψή σας θα αμαυρώσει τη φήμη σας και θα στείλει ένα μήνυμα στους αυταρχικούς σε όλο τον κόσμο ότι μπορούν να φυλακίσουν, να βασανίσουν ή ακόμα και να δολοφονήσουν δημοσιογράφους χωρίς αντίποινα», ανέφερε σε άρθρο γνώμη της.

Καμία σχεδόν δήλωση του Αμερικανού προέδρου από την προεκλογική του εκστρατεία δεν του υπενθυμίζεται πριν το ταξίδι του πιο συχνά από αυτή: «Θα τους κάνουμε να πληρώσουν το τίμημα και θα τους κατονομάσουμε παρίες», είχε υποσχεθεί ως υποψήφιος τον Νοέμβριο του 2019 σε σχέση με τη δολοφονία του Κασόγκι. Εννοούσε την ηγεσία της Σαουδικής Αραβίας. Πριν από το ταξίδι στη Μέση Ανατολή κυβερνητικός αξιωματούχος των ΗΠΑ δήλωσε στο CNN, αναφερόμενος στους Σαουδάραβες και τη δολοφονία: «Και οι δύο πλευρές έχουν καταλήξει στο συμπέρασμα ότι είναι προς όφελος της ειρήνης και της σταθερότητας στη Μέση Ανατολή, να το αφήσουμε πίσω μας.»

Πριν από την επίσκεψη, ο Μπάιντεν δικαιολογήθηκε σε ένα άρθρο γνώμης στη Washington Post: «Ξέρω ότι υπάρχουν πολλοί που δεν συμφωνούν με την απόφασή μου να ταξιδέψω στη Σαουδική Αραβία», έγραψε ο Αμερικανός πρόεδρος. Τα ανθρώπινα δικαιώματα θα παρέμεναν προτεραιότητα. Αλλά οι ΗΠΑ θα πρέπει επίσης να αντιμετωπίσουν την επιθετικότητα της Ρωσίας, να ανταγωνιστούν την Κίνα και να προωθήσουν τη σταθερότητα στη Μέση Ανατολή. «Για να επιτύχουμε αυτούς τους στόχους, πρέπει να συνεργαστούμε άμεσα με χώρες που μπορούν να επηρεάσουν αυτά τα αποτελέσματα. Η Σαουδική Αραβία είναι μία από αυτές τις χώρες».

Τι θα καταφέρει ο πρόεδρος των ΗΠΑ

Η περιοδεία Μπάιντεν θέτει ως στόχο να επιλύσει τις πολλές συγκρούσεις στη Μέση Ανατολή, την ενεργειακή κρίση που επιδεινώθηκε από τον πόλεμο στην Ουκρανία – και έναν κοινό εχθρό.

Τα σημαντικότερα σημεία είναι:

Σύγκρουση μεταξύ Ισραήλ και Παλαιστινίων: Δύσκολα μπορεί να αναμένεται πραγματική πρόοδος στην αδρανή ειρηνευτική διαδικασία.

Προσέγγιση Ισραήλ και Σαουδικής Αραβίας: Τα κράτη που είναι στην πραγματικότητα εχθρικά δεν διατηρούν καμία επίσημη σχέση. Το Ισραήλ όμως ελπίζει σε εξομάλυνση των σχέσεων. Ο κοινός εχθρός: το Ισραήλ, η Σαουδική Αραβία και άλλα κράτη του Κόλπου μοιράζονται την ανησυχία τους για την απειλή που θέτει το Ιράν.

Στρατιωτική συνεργασία: Λόγω της αυξανόμενης απειλής από το Ιράν, οι ΗΠΑ επιδιώκουν αυξημένη συνεργασία στον τομέα της ασφάλειας με το Ισραήλ και τους Άραβες συμμάχους.

Ενεργειακή κρίση: Ο Μπάιντεν αρνήθηκε την κατηγορία ότι θα μπορούσε να υποτάξει τα ανθρώπινα δικαιώματα μπροστά στο πετρέλαιο. Γεγονός είναι, ωστόσο, ότι δέχεται τεράστια πίεση πριν από τις εκλογές του Κογκρέσου τον Νοέμβριο λόγω των υψηλών τιμών των καυσίμων.

Πόλεμος στην Υεμένη: Διατηρείται μια επιφυλακτική ελπίδα κατά την επίσκεψη Μπάιντεν για ειρήνη στην Υεμένη, όπου η Σαουδική Αραβία πολεμά με συμμάχους εναντίον των Χούτι.

Ανθρώπινα δικαιώματα: Ο διάδοχος Μπιν Σαλμάν είναι απίθανο να ξεκινήσει μια πραγματική έρευνα για την υπόθεση Κασόγκι ή να υποσχεθεί βελτίωση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στη χώρα του.

Ο Πρόεδρος των ΗΠΑ βρίσκεται σε κάθε περίπτωση υπό πίεση να επιστρέψει με επιτυχίες από τη Μέση Ανατολή. Ποιες είναι οι προοπτικές να τα καταφέρει; Το περιοδικό Foreign Policy έγραψε: «Με λίγες εξαιρέσεις, η Μέση Ανατολή έχει γίνει ένα μέρος, όπου οι ιδέες των προέδρων των ΗΠΑ, ειδικά οι μεγάλες πάνε για να πεθάνουν».

Το παζλ

Το προεδρικό αεροσκάφος έχει ήδη αναχωρήσει και αναμένεται να προσγειωθεί στις 15:00 (τοπική ώρα και ώρα Ελλάδας) στο αεροδρόμιο Μπεν Γκουριόν του Τελ Αβίβ, όπου τον Μπάιντεν θα υποδεχθούν ο Ισραηλινός πρόεδρος Ισαάκ Χέρτζογκ και ο πρωθυπουργός Γιαΐρ Λαπίντ.

Αμέσως ο ισραηλινός στρατός αναμένεται να επιδείξει στον Αμερικανό πρόεδρος τις τεχνολογίες που διαθέτει, περιλαμβανομένου ενός λέιζερ για την αντιμετώπιση drones.

«Οι συζητήσεις (με τον Μπάιντεν) θα επικεντρωθούν πρωτίστως και πάνω απ’ όλα στο Ιράν», είχε δηλώσει νωρίτερα αυτή την εβδομάδα ο Λαπίντ.

Το Ισραήλ προσπαθεί να εμποδίσει τις δυτικές δυνάμεις, ανάμεσά τους και τις ΗΠΑ, να αναβιώσουν τη διεθνή συμφωνία του 2015 για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν, από την οποία η Ουάσινγκτον αποχώρησε μονομερώς επί προεδρίας Ντόναλντ Τραμπ το 2018.

Ενισχυμένη ασφάλεια

Η ισραηλινή αστυνομία θα αναπτύξει περίπου 16.000 μέλη της στη διάρκεια της επίσκεψης του Αμερικανού προέδρου, ενώ πολλοί δρόμοι έχουν ήδη κλείσει στο Ισραήλ, κυρίως στην Ιερουσαλήμ.

Στη οδό Βασιλέως Δαβίδ, όπου βρίσκεται το ξενοδοχείο όπου θα διαμένει ο Μπάιντεν, έχουν υψωθεί αμερικανικές σημαίες για να τιμήσουν τον Αμερικανό πρόεδρο.

Προηγουμένως, το 2017, ο Ντόναλντ Τραμπ είχε επισκεφθεί το Ισραήλ. Προς μεγάλη απογοήτευση των Παλαιστίνιων ο πρώην πρόεδρος των ΗΠΑ αναγνώρισε την Ιερουσαλήμ ως πρωτεύουσα του Ισραήλ και μετέφερε εκεί την αμερικανική πρεσβεία, μια απόφαση την οποία δεν έχει ανακαλέσει ο διάδοχός του.

Το θέμα της Ιερουσαλήμ είναι ένα από τα βασικά ζητήματα στις ειρηνευτικές συνομιλίες μεταξύ Παλαιστινίων και Ισραήλ, οι οποίες έχουν ανασταλεί από το 2014. Οι Παλαιστίνιοι επιθυμούν η Ανατολική Ιερουσαλήμ, την οποία ελέγχει το Ισραήλ από το 1967, να γίνει η πρωτεύουσα του μελλοντικού τους κράτους.

Ο Τζέικ Σάλιβαν, σύμβουλος Εθνικής Ασφάλειας των ΗΠΑ, διαβεβαίωσε τη Δευτέρα ότι η Ουάσινγκτον έχει αποκαταστήσει με τους Παλαιστίνους «τις σχεδόν παγωμένες διπλωματικές σχέσεις».

Τόνισε μάλιστα ότι οι ΗΠΑ στηρίζουν «αδιαμφισβήτητα» τη λύση των «δύο κρατών», ενός ισραηλινού και ενός παλαιστινιακού, ενώ πρόσθεσε ότι έχει αποκατασταθεί η οικονομική βοήθεια προς τους Παλαιστίνιους. Ο Μπάιντεν αναμένεται να ανακοινώσει αύριο Πέμπτη από την Ανατολική Ιερουσαλήμ την παροχή οικονομικής βοήθειας προς τους Παλαιστίνιους.

Παρά το αίτημά της, δεν προβλέπεται συνάντηση του Αμερικανού προέδρου με την οικογένεια της Σιρίν Αμπού Άκλεχ, της Αμερικανοπαλαιστίνιας δημοσιογράφου του Al Jazeera που σκοτώθηκε από σφαίρα τον Μάιο στη διάρκεια ισραηλινή επιδρομής στη Δυτική Όχθη.

Ο ΟΗΕ, το al Jazeera, το Κατάρ, η οικογένεια της Αμπού Άκλεχ και διάφορες δημοσιογραφικές έρευνες αναφέρουν ότι η σφαίρα προήλθε από Ισραηλινό στρατιώτη, ένα σενάριο το οποίο οι ΗΠΑ έχει χαρακτηρίσει «πιθανό», αν και αποκλείουν να ήταν σκόπιμη ενέργεια.

«Λέξεις χωρίς νόημα»

Ο Μπάιντεν αναμένεται να συνομιλήσει την Παρασκευή στη Βηθλεέμ της Δυτικής Όχθης με τον Παλαιστίνιο πρόεδρο Μαχμούντ Αμπάς.

Αν και διατείνεται ότι η πολιτική του είναι εντελώς αντίθετη από αυτή του Τραμπ, ο 79χρονος Αμερικανός πρόεδρος δεν έχει ανοίξει και πάλι το αμερικανικό προξενείο στην Ανατολική Ιερουσαλήμ και δεν έχει πραγματικά προσπαθήσει να αναβιώσει τις ειρηνευτικές συνομιλίες για το Μεσανατολικό.

«Μέχρι στιγμής δεν ακούμε παρά λέξεις χωρίς νόημα και δεν βλέπουμε κανένα αποτέλεσμα», δήλωσε ο Τζιμπίρ Ραζούμπ υποστηρικτής της Παλαιστινιακής Αρχής.

Άλλο ένα κρίσιμο ζήτημα είναι η προοπτική, ακόμη υποθετική, μιας εξομάλυνσης των σχέσεων μεταξύ της Σαουδικής Αραβίας και του Ισραήλ.

Ο Μπάιντεν θα κάνει μια συμβολική κίνηση, πραγματοποιώντας απευθείας πτήση την Παρασκευή από το Τελ Αβίβ και στη Τζέντα.

«Το γεγονός ότι ο πρόεδρος Μπάιντεν πετά απευθείας προς τη Σαουδική Αραβία συνοψίζει τη δυναμική των τελευταίων μηνών (…) Ελπίζουμε και ενεργούμε με τρόπο ώστε αυτό να αποτελέσει το πρώτο βήμα, την αρχή, μιας διαδικασίας εξομάλυνσης», δήλωσε χθες Τρίτη υψηλόβαθμος Ισραηλινός αξιωματούχος.

Η κυβέρνηση Μπάιντεν θα ήθελε να λάβει από τη Σαουδική Αραβία, στρατηγικό σύμμαχο των ΗΠΑ και τη μεγαλύτερη εξαγωγό χώρα πετρελαίου, διαβεβαιώσεις ότι θα αυξήσει την παραγωγή της με στόχο να περιοριστεί η άνοδος των τιμών του μαύρου χρυσού και να μειωθεί ο πληθωρισμός.

Στη διάρκεια της προεκλογικής του εκστρατείας ο Μπάιντεν δήλωνε ότι θέλει να καταστήσει τη Σαουδική Αραβία «κράτος παρία» μετά τη δολοφονία το 2018 του Σαουδάραβα δημοσιογράφου Τζαμάλ Κασόγκι. Αφού εξελέγη αποχαρακτήρισε έκθεση η οποία κατέληγε στο συμπέρασμα ότι ο πρίγκιπας διάδοχος της Σαουδικής Αραβίας Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν είχε «εγκρίνει» τον φόνο.

Το Σάββατο στη Τζέντα ο Μπάιντεν είναι προγραμματισμένο να συναντηθεί με τον μπιν Σαλμάν