Συμφωνία ή χάος

Στο τέλος Ιανουαρίου 2015, η νεοεκλεγείσα ελληνική κυβέρνηση είχε μία μοναδική ευκαιρία. Να υπογράψει μια συμφωνία η οποία θα ήταν ίσως «καλύτερη» από την προτεινόμενη στην κυβέρνηση Σαμαρά. Η ευκαιρία χάθηκε, γιατί από τη μια μεριά η κυβέρνηση δεν είχε έτοιμο εφαρμόσιμο πρόγραμμα και από την άλλη προτίμησε να μιλεί ρεβανσιστικά για τη ναζιστική Γερμανία στη γαλαρία της Αριστερής Πλατφόρμας παρά στους εταίρους. Στη διάρκεια των μηνών της διαπραγμάτευσης, οι Ευρωπαίοι σκλήρυναν τη στάση τους, βλέποντας συχνά την Ελλάδα να βρίσκεται εκτός θέματος. Οταν επανειλημμένα δεν τα «έβρισκαν» στην τεχνική οικονομική ανάλυση των στοιχείων, η κυβέρνηση μιλούσε για την ανάγκη «πολιτικής διαπραγμάτευσης». Οταν στην πολιτική διαπραγμάτευση δεν τα έβρισκε ο πρωθυπουργός με τους ομολόγους του, πηγαίναμε φτου κι απ’ την αρχή στην τεχνική διαπραγμάτευση. Και αυτός ο κύκλος επανελήφθη ξανά και ξανά. Ετσι πέρασαν τέσσερις μήνες.

Η τακτική της επιμήκυνσης των διαπραγματεύσεων ήταν καταστροφική για την Ελλάδα:

Πρώτον, γιατί έχασε την ευκαιρία μιας καλής συμφωνίας στην αρχή.

Δεύτερον, γιατί η τεράστια παρατεταμένη πολιτική και οικονομική αβεβαιότητα που δημιούργησαν οι εκλογές και η μακροχρόνια διαπραγμάτευση έπληξε καίρια την οικονομική δραστηριότητα, μείωσε τους φόρους που θα μπορούσε να εισπράξει το κράτος και αύξησε την ανεργία.

Τρίτον, γιατί τώρα η Ελλάδα είναι με την πλάτη στον τοίχο λόγω έλλειψης ρευστότητας.

Τέταρτον, γιατί η αβεβαιότητα άδειασε τις τράπεζες από καταθέσεις.

Πέμπτον, γιατί η εσωτερική στάση πληρωμών εδώ και δύο μήνες (πληρώνονται μόνο μισθοί και συντάξεις) δημιούργησε συνθήκες άκρας έλλειψης ρευστότητας στην αγορά.

Εδώ που φτάσαμε, με την επώδυνη συμφωνία προ των πυλών, μερικοί θα πουν, καλύτερα η ρήξη και χρεοκοπία μέσα ή έξω από το ευρώ. Ομως, ακόμη και μέτρια και επώδυνη συμφωνία είναι καλύτερη από τη χρεοκοπία. Η χρεοκοπία και μετάβαση στη νέα δραχμή θα ήταν καταστροφή του μεγέθους της Μικρασιατικής Καταστροφής. Οι τράπεζες θα κατέρρεαν από αναλήψεις φοβισμένων πολιτών για την ισοτιμία νέας δραχμής και ευρώ. Η βαθιά υποτιμημένη δραχμή θα έκανε τους Ελληνες φτωχούς αμέσως, καθώς θα μπορούσαν να αγοράζουν μόνο το μισό ή το ένα τρίτο όσων αγόραζαν στις αρχές Μαΐου 2015. Ελλείψεις σε βασικά είδη όπως φάρμακα και καύσιμα θα ήταν ο κανόνας και όχι η εξαίρεση. Και το τύπωμα πολλών νέων δραχμών θα δημιουργούσε υπερπληθωρισμό, νέα υποτίμηση και φτώχεια.

Θα έλεγαν όμως κάποιοι ότι δεν χρειάζεται να βγούμε από το ευρώ. Γιατί δεν χρεοκοπούμε μέσα στο ευρώ, μην πληρώνοντας τα εξωτερικά μας δάνεια; Ομως, μια χρεοκοπία μέσα στο ευρώ θα είναι εξαιρετικά δύσκολη να τη διαχειριστεί οποιαδήποτε ελληνική κυβέρνηση, και ιδιαίτερα η σημερινή άπειρη. Θα χρειαζόταν τεράστια υποστήριξη από την ΕΚΤ, που δεν θα την είχε. Μέσα σε λίγο χρόνο, η ελληνική κυβέρνηση, εθελοντικά ή κάτω από πίεση, θα πήγαινε στη νέα δραχμή. Ετσι και οι δύο τύποι χρεοκοπίας (μέσα και έξω από το ευρώ) οδηγούν στην ολική καταστροφή της νέας δραχμής.

Ποια θα ήταν μια καλή συμφωνία; Εκείνη που πέρα από τα δημοσιονομικά θα έδινε έμφαση στις μικροοικονομικές μεταρρυθμίσεις. Αναγκαία η μείωση του τεράστιου αναποτελεσματικού κράτους, που βαραίνει τον ιδιωτικό τομέα και τους φορολογουμένους. Αναγκαίο να γίνουν ανταποδοτικές οι συντάξεις. Αναγκαίο να αλλάξουμε τους μηχανισμούς με τους οποίους αγοράζει το Δημόσιο για να πάρουμε μικρότερες τιμές και να μειώσουμε τη διαφθορά. Πρέπει να προχωρήσουμε με τις ιδιωτικοποιήσεις των τρένων, αεροδρομίων, λιμανιών, και της ενέργειας. Αυτοί οι τομείς χρειάζονται άμεσα επενδύσεις και οι ιδιώτες θα τους διοικούσαν πιο αποτελεσματικά. Τα «κλειστά επαγγέλματα» πρέπει να ανοιχτούν στον ανταγωνισμό. Οι αγορές εργασίας πρέπει να απελευθερωθούν. Τέλος, πρέπει να μειωθούν οι φόροι επιχειρήσεων και να βελτιωθεί το γραφειοκρατικό καθεστώς για να έρθουν καινούργιες επενδύσεις και να επανέλθουν οι ελληνικές επιχειρήσεις που έφυγαν .

Μία συμφωνία πρέπει, τέλος, να αναδιαρθρώνει το χρέος. Αντί να μειώνει την ονομαστική του αξία, ο καλύτερος τρόπος για να μειωθεί το χρέος είναι η επιμήκυνση των λήξεων των υποχρεώσεων προς την Ε.Ε. και τον μηχανισμό στήριξης. Η πρότασή μου είναι επιμήκυνση της λήξης αυτών των δανείων στα 75 χρόνια, μετατροπή των τόκων από κυμαινόμενους σε σταθερούς και μείωσή τους, και μη πληρωμή των τόκων για μία δεκαετία. Αυτή η αναδιάρθρωση θα μειώσει την παρούσα αξία του χρέους κατά 50% και θα βοηθήσει την ανάπτυξη. Η ανάπτυξη είναι η μόνη εγγύηση ότι η Ελλάδα θα αποπληρώσει το χρέος.
Στο χέρι της κυβέρνησης είναι να κάνει συμφωνία. Αν δεν κάνει συμφωνία, θα είναι 100% υπεύθυνη για το χάος και την καταστροφή που θα ακολουθήσει.

* Ο κ. Νίκος Οικονομίδης είναι καθηγητής στο Stern School of Business του New York University & University of California, Berkeley.