Stratfor: Βλέπει κίνδυνο ευρύτερης ανάφλεξης του πολέμου – «ανάχωμα» η fast track ένταξη της Ουκρανίας στην ΕΕ

Οι στρατιωτικοί στόχοι της Ρωσίας στην τρέχουσα σύγκρουση φαίνεται να περιορίζονται στην Ουκρανία, όμως το ενδεχόμενο να υπάρξει κάποιος λανθασμένος υπολογισμός στο πεδίο της μάχης ή μια εσκεμμένη κλιμάκωση του «μία σου και μία μου» με το ΝΑΤΟ και τα κράτη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, συνιστούν έναν απίθανο, αλλά υποβόσκοντα κίνδυνο πρόκλησης μιας ευρύτερης σύρραξης.  

Η Ρωσία φαίνεται να επικεντρώνεται πρωτίστως στον περιορισμό της στρατιωτικής δυνατότητας της Ουκρανίας, στην μεγέθυνση της περιοχής ασφαλείας γύρω από τις αυτονομιστικές δημοκρατίες στην περιοχή Ντονμπάς της ανατολικής Ουκρανίας και στον εξαναγκασμό της Ουκρανίας να εγκαταλείψει τις ελπίδες να ενταχθεί στο ΝΑΤΟ και στην Ευρωπαϊκή Ένωση μέσω αλλαγής καθεστώτος ή και σημαντικής και διαρκούς ρωσικής επιρροής.

Οι στόχοι αυτοί, αν και επεκτατικοί, για την ώρα περιορίζονται στην Ουκρανία. Ωστόσο, όσο περισσότερο τραβάει ο πόλεμος και όσο και όσο περισσότερο οι χώρες της Δύσης παρέχουν στρατιωτική στήριξη, τόσο μεγαλύτερος είναι ο κίνδυνος ενός ατυχήματος ή μιας υπολογισμένης κίνησης που θα διευρύνει τη σύρραξη και σε άλλα κοντινά κράτη, ιδιαίτερα καθώς η Μόσχα επιδιώκει να εμφανίσει τη Δύση ως τον επιτιθέμενο.

Η αυξανόμενη στρατιωτική στήριξη των χωρών της Δύσης προς την Ουκρανία ανοίγει πολλούς δρόμους για πιθανή κλιμάκωση εάν η Ρωσία ερμηνεύσει τις κινήσεις αυτές ως εμπλοκή του ΝΑΤΟ. Η εισαγωγή μεγάλου αριθμού καλά εξοπλισμένων και εκπαιδευμένων εθελοντών από χώρες του ΝΑΤΟ (την οποία ζήτησαν Ουκρανοί αξιωματούχοι και «ευλόγησαν» -σε ορισμένες περιπτώσεις ξεκάθαρα- ορισμένοι Δυτικοί αξιωματούχοι) θα μπορούσε να προκαλέσει τα αντίποινα τη Ρωσίας, όπως και η ανταλλαγή πληροφοριών σε πραγματικό χρόνο με την Ουκρανία για στόχους (κάτι που οι ΗΠΑ επιβεβαίωσαν στις 3 Μαρτίου πως συμβαίνει).

Η Μόσχα μπορεί επίσης να θεωρήσει πως η προμήθεια της Ουκρανίας με συγκεκριμένα προηγμένα αντιαρματικά ή αντιαεροπορικά συστήματα, δικαιολογεί μια απάντηση καθώς μειώνει το στρατηγικό πλεονέκτημα της Ρωσίας στο πεδίο της μάχης. Ως αντίποινα, η Ρωσία θα μπορούσε να προσπαθήσει να εμποδίσει τις μεταφορές όπλων μέσω των συνόρων Πολωνίας-Ουκρανίας καθώς και να εμποδίσει την παροχή πληροφοριών διεξάγοντας κυβερνοεπιθέσεις –κάτι που θα αύξανε τον κίνδυνο για άμεση σύρραξη με τις χώρες του ΝΑΤΟ ή να επιλέξει μια σειρά κινήσεων κλιμάκωσης της έντασης που θα οδηγούσαν σε άμεση σύρραξη.

Αυτή η εξέλιξη γίνεται όλο και πιθανότερη όσο περισσότερο συνεχίζεται ο πόλεμος και όσο περισσότερο η Δύση στηρίζει την ανάγκη του ουκρανικού στρατού για επιπλέον έμψυχο δυναμικό, εξοπλισμό και στρατηγική υποστήριξη για τη συνέχιση της μάχης κατά της Ρωσίας.

Πέραν της Ουκρανίας, η Λευκορωσία και το δικό της έδαφος, ο ευρωπαϊκός θύλακας της Ρωσίας, το Καλίνιγκραντ, προσφέρει μια ακόμα τοποθεσία από την οποία η Ρωσία θα μπορούσε να εκδηλώσει διάφορες μορφές επιθετικότητας.

Σε αυτό το σενάριο, η δυνητική σύλληψη από τη Ρωσία ή και χρήση ξένων πολιτών (ιδιαίτερα Ευρωπαίων ή Βορειοαμερικάνων) ως ανθρώπινες ασπίδες ή και για προπαγανδιστικούς λόγους, θα μπορούσε να πυροδοτήσει μια παρέμβαση από δυνάμεις της Δύσης, όπως και το ενδεχόμενο να σκοτωθεί στο πεδίο της μάχης κάποιος Δυτικός από τη Ρωσία –ιδιαίτερα αν θεωρηθεί πως επρόκειτο για εσκεμμένη πράξη.

Υπάρχουν επίσης διάφορα σενάρια που περιλαμβάνουν είτε από ατύχημα ή εσκεμμένες ενέργειες στα ουκρανικά σύνορα ή στις κοντινές περιοχές,  που θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε επέκταση της σύρραξης και πέραν της Ουκρανίας.

Στο πιο άμεσο σενάριο, η δυνητική ρωσική στρατιωτική δραστηριότητα στα δυτικά σύνορα της Ουκρανίας θα μπορούσε να δημιουργήσει ένα σημείο ανάφλεξης, για παράδειγμα αν κάποιος ρωσικός πύραυλος ή βλήμα καταλήξει σε περιοχή κράτους-μέλους του ΝΑΤΟ, ή εάν ένα ρωσικό αεροσκάφος περάσει σε περιοχή του ΝΑΤΟ κοντά στην Ουκρανία. Ακόμα και αν δεν υπάρξουν απώλειες, το τωρινό κλίμα των υψηλών εντάσεων θα μπορούσε να οδηγήσει όλες τις πλευρές να υποθέσουν τα χειρότερα και η κατάσταση γρήγορα να ξεφύγει από τον έλεγχο. Μέχρι στιγμής οι ρωσικές δυνάμεις δεν επιχειρούν στη δυτική Ουκρανία αλλά δεν μπορεί να αποκλειστεί αυτή η εξέλιξη, ιδιαίτερα εάν ο πόλεμος συνεχίσει και οι Ρώσοι στρατιώτες προσπαθήσουν να περιορίσουν μια εξέγερση.

Ένα σημείο ανάφλεξης μεταξύ ενός κράτους που δεν είναι μέλος του ΝΑΤΟ και της Ρωσίας θα μπορούσε επίσης να προκαλέσει κλιμάκωση, καθώς η Δύση είναι σχεδόν βέβαιο πως θα στήριζε το κράτος μη μέλος του ΝΑΤΟ, ακόμα και αν δεν απαιτείται κάτι τέτοιο από τους όρους της συλλογικής αυτοάμυνας του ΝΑΤΟ. Στις 2 Μαρτίου, η Σουηδία κατήγγειλε πως τέσσερα ρωσικά μαχητικά παραβίασαν τον εναέριο χώρο της πάνω από τη Βαλτική, δείχνοντας το πώς θα μπορούσε να προκύψει μια τέτοια κατάσταση.

Η εσκεμμένη πρόκληση ζημιών ή η καταστροφή πλοίων στη Μαύρη Θάλασσα από ρωσικές δυνάμεις θα μπορούσε επίσης να οδηγήσει σε αυξημένες φωνές για μια ενεργό αντίδραση από τα κράτη μέλη του ΝΑΤΟ.

Στις 3 Μαρτίου, ένα εμπορικό πλοίο εσθονικής ιδιοκτησίας βυθίστηκε ανοικτά της Μαύρης Θάλασσας μετά από έκρηξη με άγνωστη αιτία. Και τα έξι μέλη του πληρώματος διασώθηκαν και μέχρι στιγμής η Ρωσία δεν έχει εμπλακεί άμεσα στο περιστατικό. Αλλά με το τωρινό κλίμα της δυσπιστίας, ακόμα και ένα ατύχημα θα μπορούσε να πυροδοτήσει φωνές για παρέμβαση του ΝΑΤΟ, ιδιαίτερα εάν υπάρξουν απώλειες από κάποιο κράτος μέλος του ΝΑΤΟ όπως η Εσθονία (αν και τα μέλη του πληρώματος από το πλοίο που βυθίστηκε φέρεται πως ήταν Ουκρανοί, Ρώσοι και Λευκορώσοι).

Η Ρωσία θα μπορούσε επίσης να επιδιώξει να ασκήσει καταναγκαστική πίεση εναντίον της Δύσης σε γειτονικές χώρες, κάτι που με τη σειρά του θα μπορούσε να αυξήσει τον κίνδυνο εμπλοκής του ΝΑΤΟ. Όπως έχει κάνει επανειλημμένα, η Ρωσία θα μπορούσε να επιδιώξει να χρησιμοποιήσει ασύμμετρα μέσα για να προβεί σε αντίποινα στις δυτικές κυρώσεις και τη στρατιωτική υποστήριξη προς την Ουκρανία, εκμεταλλευόμενη φιλορωσικά στοιχεία στις ευρωπαϊκές χώρες.

Για παράδειγμα, θα μπορούσε να κινητοποιήσει τις ρωσικές μειονότητες στα κράτη της Βαλτικής (που είναι μέλη του ΝΑΤΟ) για να προσπαθήσει να προκαλέσει αναταραχές και να αποδυναμώσει τις φιλοδυτικές κυβερνήσεις αυτών των χωρών. Αντίστοιχα με αυτό που συνέβη στην περιοχή Ντονμπάς της ανατολικής Ουκρανίας, ένα ακραίο σενάριο θα μπορούσε να δει αυτές τις μειονότητες να ανακηρύσσουν αυτονομιστικές δημοκρατίες και στη συνέχεια η Ρωσία να δικαιολογήσει την υποστήριξή τους με όπλα και ακόμα και με στρατιώτες, ενεργοποιώντας τον μηχανισμό συλλογικής αυτοάμυνας του ΝΑΤΟ.

Στη Μολδαβία (η οποία δεν είναι μέλος του ΝΑΤΟ), τα ρωσικά στρατεύματα που βρίσκονται ήδη στη φιλορωσική αυτονομιστική περιοχή της Υπερδνειστερίας θα μπορούσαν επίσης να υποστηρίξουν τις ρωσικές μειονότητες σε άλλα μέρη της χώρας. Αυτό θα προκαλούσε σοβαρή ανησυχία στη γειτονική Ρουμανία, η οποία θα μπορούσε στη συνέχεια να ζητήσει από τους συμμάχους της στο ΝΑΤΟ να απαντήσουν στις προσπάθειες της Μόσχας να αποσταθεροποιήσει την περιοχή — οδηγώντας ενδεχομένως σε άμεση στρατιωτική σύγκρουση με τις ρωσικές δυνάμεις.

Επιπλέον, η Ρωσία θα μπορούσε να προσπαθήσει να «σπείρει» φιλορωσικά στοιχεία στα κύματα των ανθρώπων που φεύγουν από την Ουκρανία προς γειτονικά κράτη. Αυτό θα ήταν παρόμοιο με την κρίση του περασμένου φθινοπώρου, όταν τα κράτη της ΕΕ που συνορεύουν με τη Λευκορωσία κατηγόρησαν το Μινσκ και τη Μόσχα ότι όχι μόνο διευκόλυναν σκόπιμα τις μεταναστευτικές ροές από χώρες της Μέσης Ανατολής, αλλά και ότι διείσδυσαν σε αυτές με αξιωματικούς πληροφοριών και σαμποτέρ.

Σε ένα σενάριο κλιμάκωσης, η Ρωσία (ίσως μέσω proxies) θα μπορούσε ακόμη και να οπλίσει υποτιθέμενους «μετανάστες», οι οποίοι θα μπορούσαν στη συνέχεια να επιδιώξουν να πραγματοποιήσουν επιθέσεις κατά μήκος των συνόρων με την Πολωνία, η οποία έχει δεχτεί μακράν τους περισσότερους μετανάστες. Αυτό θα μπορούσε να αναγκάσει μια πολωνική και, με τη σειρά της, μια ΝΑΤΟϊκή στρατιωτική αντίδραση. Οι ενέργειες της Δύσης για την προστασία άλλων γειτονικών κρατών και την τιμωρία της Ρωσίας για την εισβολή της προσφέρουν περαιτέρω πιθανές οδούς που θα μπορούσαν να επεκτείνουν τον πόλεμο πέρα από την Ουκρανία.

Αν και αυτό είναι λιγότερο πιθανό, αυτή τη στιγμή πραγματοποιούνται συζητήσεις υψηλού επιπέδου για το ενδεχόμενο η ΕΕ να εντάξει στο μπλοκ με διαδικασίες fast track και παραβλέποντας ορισμένους περιορισμούς, την Ουκρανία μαζί με τη Γεωργία (μια άλλη χώρα στην οποία η Ρωσία παρενέβη το 2008 για να αποτρέψει την κλίση της Δυτικά). Η Φινλανδία ή και η Σουηδία, εν τω μεταξύ, θα μπορούσαν να προχωρήσουν γρήγορα προς την ένταξη τους στο ΝΑΤΟ. Η Μόσχα θα θεωρούσε οποιαδήποτε από αυτές τις εξελίξεις ως άκρως απειλητική και θα μπορούσε να αισθάνεται δικαιολογημένη να χρησιμοποιήσει βία για να αποτρέψει ή να αντιστρέψει τέτοια βήματα.

Υπάρχει επίσης η πιθανότητα, η οποία αυξάνεται όσο περισσότερο συνεχίζεται ο πόλεμος και το ενδεχόμενο να έρθουν στο φως οι ρωσικές καταχρήσεις, η Δύση να επιβάλει τις σκληρότερες δυνατές κυρώσεις που θα οδηγήσουν σε μια ρωσική οικονομική κατάρρευση. Αυτές περιλαμβάνουν την άμεση επιβολή κυρώσεων στις ρωσικές εξαγωγές ενέργειας και την πλήρη αποκοπή όλων των ρωσικών τραπεζών από το σύστημα πληρωμών SWIFT.

Η Μόσχα πιθανότατα θα παρουσίαζε τέτοιες κινήσεις ως ισοδύναμες με πόλεμο – κάτι που είπε ρητά ο τότε πρωθυπουργός Ντμίτρι Μεντβέντεφ σχετικά με την πιθανή απομάκρυνση του SWIFT από τη Ρωσία τον Δεκέμβριο του 2019 – και θα μπορούσε να τις χρησιμοποιήσει για να δικαιολογήσει τη χρήση στρατιωτικής βίας κατά της Δύσης, πιθανώς ως τρόπο να εξαναγκάσει ειρηνευτικές συνομιλίες που θα προβλέπουν ως αντάλλαγμα την άρση των κυρώσεων. Τέλος, υπάρχουν μερικά σενάρια-μπαλαντέρ που θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε ευρύτερη σύγκρουση μεταξύ ΝΑΤΟ και Ρωσίας:

• Μεγάλες κυβερνοεπιθέσεις:Αν και η Ρωσία δεν έχει μέχρι στιγμής εμπλακεί σε καταστροφικές κυβερνοεπιθέσεις από τότε που εισέβαλε στην Ουκρανία στις 24 Φεβρουαρίου, μη κρατικοί ή παρακρατικοί παράγοντες κυβερνο-απειλών θα μπορούσαν να ξεπεράσουν τους περιορισμούς της κυβέρνησης και να επιτεθούν σε κρίσιμες υποδομές στη Δύση ή τη Ρωσία. Εάν τέτοιες επιθέσεις οδηγήσουν σε απώλεια ζωών, πιθανότατα θα προκαλούσαν κλιμακωτές κυβερνοεπιθέσεις και τελικά κινητικές αντιδράσεις. Αν και είναι πιθανό ότι οι φιλοουκρανοί φορείς του κυβερνοχώρου θα μπορούσαν να συμμετάσχουν σε τέτοιες δραστηριότητες, πιθανότατα θα προέρχονταν από Ρώσους παράγοντες του κυβερνοχώρου, οι οποίοι έχουν δείξει προθυμία και ικανότητα να στοχεύουν υποδομές ζωτικής σημασίας. Μια επίθεση στην οποία υπάρχει θανατηφόρο αποτέλεσμα θα ήταν επίσης πιθανότατα μια «κόκκινη γραμμή» είτε για μια κινητική απάντηση της Δύσης, είτε για μια αναλογική κυβερνοεπίθεση που έχει επίσης κινητικό αντίκτυπο, οδηγώντας σε μια πιθανή φυσική αντιπαράθεση.
• Συγκρούσεις σε άλλες ζώνες συγκρούσεων:Είναι επίσης πιθανό οι δυνάμεις της Ρωσίας και του ΝΑΤΟ να συγκρούονται αλλού στον κόσμο, σε μια αντιπαράθεση που στη συνέχεια θα αποτελέσει καταλύτη για την κλιμάκωση εντός ή κοντά στην Ουκρανία. Η πιο πιθανή τοποθεσία για να συμβεί αυτό θα ήταν στη Συρία, όπου δραστηριοποιούνται και οι δυνάμεις των ΗΠΑ και της Τουρκίας και έχουν προηγουμένως συγκρουστεί με τα ρωσικά στρατεύματα. Ωστόσο, άλλες τοποθεσίες όπου ρωσικά στρατεύματα (ή μισθοφόροι) και δυνάμεις του ΝΑΤΟ επιχειρούν η μια κοντά στην άλλη, όπως σε τμήματα της περιοχής Σαχέλ της υποσαχάριας Αφρικής, θα μπορούσαν επίσης να χρησιμεύσουν ως σημεία ανάφλεξης.
• Σημαντική ρωσική κλιμάκωση:Στο λιγότερο πιθανό αλλά πιο επικίνδυνο σενάριο, η σιωπηρή απειλή του Ρώσου Προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν να χρησιμοποιήσει τακτικά πυρηνικά όπλα θα αναγκάσει σχεδόν σίγουρα τη Δύση να αυξήσει τη θανατηφόρα στρατιωτική και άλλες μορφές βοήθειας στις ουκρανικές δυνάμεις, η οποία θα μπορούσε, με τη σειρά της, να προκαλέσει περαιτέρω ρωσικά αντίποινα που κλιμακώνονται σε άμεση σύγκρουση. Η χρήση χημικών όπλων από τη Ρωσία ή και η χρήση βίας που οδηγεί σε εκτεταμένες απώλειες αμάχων από την Ουκρανία θα μπορούσε επίσης να οδηγήσει σε παρόμοιο αποτέλεσμα.