Στουρνάρας: «Ο οικονομικά εγγράμματος πολίτης γνωρίζει πώς να χρησιμοποιεί πιο έξυπνα το χρήμα»

Τη μεγάλη σημασία του θέματος της χρηματοοικονομικής παιδείας ανέδειξε ο διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος, Γιάννης Στουρνάρας σε ομιλία του σήμερα σε ημερίδα με θέμα “Χρηματοοικονομική γνώση από το Δημοτικό” της Ένωσης Εταιρειών Διαχείρισης Απαιτήσεων από Δάνεια και Πιστώσεις. 

“Η χρηματοοικονομική παιδεία είναι κάτι που χρειαζόμαστε γιατί, σύμφωνα με έρευνες του ΟΟΣΑ, λιγότερο από το ήμισυ του ενήλικου πληθυσμού στις χώρες της G20 διαθέτει χρηματοοικονομικές γνώσεις, ένα φαινόμενο που οξύνεται στις νεότερες ηλικίες, όπως φαίνεται και από άλλες μελέτες”, ανέφερε ανοίγοντας την ομιλία του ο διοικητής της ΤτΕ και πρόσθεσε: “Ο οικονομικός αλφαβητισμός είναι μια αδιάλειπτη και συνεχής διαδικασία, η οποία σύμφωνα με κορυφαίους οργανισμούς στον κόσμο, όπως ο ΟΟΣΑ, η Παγκόσμια Τράπεζα αλλά και η UNICEF, είναι καλό να ξεκινά από την πρωτοβάθμια εκπαίδευση. Όσο πιο μικρή η ηλικία των μαθητών, τόσο πιο εύκολα ενστερνίζονται τις βασικές οικονομικές έννοιες και εκπαιδεύονται κατάλληλα, ώστε να γίνουν ευαισθητοποιημένοι και ενήμεροι πολίτες. Τα παιδιά αποτελούν το πιο πολύτιμο δυναμικό για το παρόν αλλά και για το μέλλον κάθε χώρας.

Καθίσταται επομένως αναγκαίο να πραγματοποιηθούν παρεμβάσεις για την ενίσχυση του χρηματοοικονομικού αλφαβητισμού στα σχολεία, ήδη από το δημοτικό. Μια τέτοια παρέμβαση θα ήταν, για παράδειγμα, η ένταξη ενός μαθήματος χρηματοοικονομικής κατάρτισης στα προγράμματα διδασκαλίας των σχολείων. Ένα τέτοιο μάθημα θα βοηθούσε τους μαθητές να εξοικειωθούν με βασικές χρηματοοικονομικές έννοιες, οι οποίες θα τους επιτρέψουν να λαμβάνουν σωστές οικονομικές αποφάσεις όταν ενηλικιωθούν.

Μπορεί, για παράδειγμα, να βοηθήσει στη συνετή μελλοντική διαχείριση των εσόδων και των εξόδων τους. Σε μια υπερκαταναλωτική κοινωνία, απαιτείται αρκετή πειθαρχία και αυτοέλεγχος ώστε να αντισταθεί κάποιος στις προκλήσεις της αγοράς. Παράλληλα όμως, το να ρισκάρει με σύνεση μια καλή επένδυση, μπορεί να του αποφέρει πολλαπλάσιο όφελος. 

Με άλλα λόγια, ο οικονομικά εγγράμματος πολίτης γνωρίζει πώς να χρησιμοποιεί έξυπνα το χρήμα στην καθημερινότητά του και να λαμβάνει σωστές οικονομικές αποφάσεις, ώστε να επιτυγχάνει μακροπρόθεσμα την άνοδο του βιοτικού του επιπέδου. Η ευημερία του μέσου πολίτη επηρεάζει κατόπιν την ευημερία της κοινωνίας στο σύνολό της και πολλαπλασιάζει τη δυνατότητά της να αντιμετωπίζει με επιτυχία χρηματοοικονομικούς κινδύνους, όπως η πρόσφατη πανδημία και κάθε νέα κρίση.

Προκειμένου να γίνει κατανοητό ότι “τα λεφτά δεν τα βρίσκουμε στον δρόμο” και ότι κάθε ευρώ είναι σημαντικό, είναι επείγον, πέρα από τη διδασκαλία βασικών οικονομικών εννοιών, να ενισχύσουμε θετικές συμπεριφορές προς αυτή την κατεύθυνση μέσα από την καλλιέργεια κατάλληλων συνηθειών από μικρή ηλικία. Ο χρηματοοικονομικός αλφαβητισμός δεν είναι μόνο οι γνώσεις, αλλά και οι συμπεριφορές και οι νοοτροπίες που είναι απαραίτητες προκειμένου ο πολίτης να μπορεί να λαμβάνει αποτελεσματικές οικονομικές αποφάσεις. Όπως έχει πει και ο Αριστοτέλης, είμαστε τελικά οι συνήθειες μας. Τα προγράμματα χρηματοοικονομικού αλφαβητισμού θα πρέπει επομένως να στοχεύουν και στη διαμόρφωση ορθών συμπεριφορών που διαμορφώνουν καλές συνήθειες”. 

Πρωτοβουλίες και δράσεις χρηματοοικονομικής παιδείας

Ο κ. Στουρνάρας σημείωσε εξάλλου ότι η ΤτΕ αποδίδει μεγάλη σημασία στο θέμα, όπως και άλλες κεντρικές τράπεζες σε όλη την Ευρώπη, ενώ αναφέρθηκε στα παραδείγματα της Αυστρίας, της Ισπανίας, της Πορτογαλίας και της Φινλανδίας, οι κεντρικές τράπεζες των οποίων έχουν αναλάβει καίριο ρόλο στην κατεύθυνση αυτή, προτείνοντας παρεμβάσεις και παρακολουθώντας την εφαρμογή της εθνικής στρατηγικής. 

Παρουσίασε παράλληλα τις πρωτοβουλίες και δράσεις χρηματοοικονομικής παιδείας της ίδιας της ΤτΕ οι οποίες, “μέχρι πρότινος απευθυνόταν κυρίως στους μαθητές λυκείου και τους φοιτητές με διαλέξεις χρηματοοικονομικού περιεχομένου, μέσα από τις ποικίλες δράσεις του Μουσείου της, με την έκδοση βιβλίων, αλλά και με την υποστήριξη δράσεων άλλων φορέων. Τα τελευταία όμως χρόνια έχει στραφεί και στους μαθητές δημοτικού, έχοντας επίγνωση της ωφέλειας που προκύπτει από το νεαρό της ηλικίας τους.

Το 2022 λοιπόν η Τράπεζα εξέδωσε Το αλφαβητάρι της οικονομίας για παιδιά μέχρι 12 ετών, το οποίο συνέγραψε ο κ. Νικόλαος Φίλιππας, καθηγητής του Πανεπιστημίου Πειραιώς και Πρόεδρος και Ιδρυτής του Ινστιτούτου Χρηματοοικονομικού Αλφαβητισμού. Είναι ουσιαστικά ένα λεξικό που περιλαμβάνει πάνω από 120 βασικά λήμματα της οικονομικής και χρηματοοικονομικής επιστήμης, τα οποία συνοδεύονται από εννέα μικρές και περιεκτικές εικονογραφημένες ιστορίες, που συμβάλλουν στην πληρέστερη κατανόηση των εννοιών. Η έκδοση του λεξικού υλοποιήθηκε από το Κέντρο Πολιτισμού, Έρευνας και Τεκμηρίωσης της Τράπεζας, που είχε την ευθύνη της, με την ουσιαστική αρωγή της Διεύθυνσης Οικονομικής Ανάλυσης και Μελετών. Η παρουσίαση του βιβλίου έγινε στο Μουσείο της Τράπεζας, παρουσία της Υποδιοικήτριας κας Παπακωνσταντίνου αλλά και μαθητών δημοτικού που είχαν την ευκαιρία να απευθύνουν τις ερωτήσεις τους στον συγγραφέα. 

Φέτος εκδώσαμε και το Αλφαβητάρι της οικονομίας για εφήβους από τον ίδιο συγγραφέα. Και τα δύο βιβλία, όπως και όλοι οι κατάλογοι του Μουσείου αλλά και οι συναφείς με τις εκθέσεις εκδόσεις, διατίθενται ηλεκτρονικά από το site της Τράπεζας, στην ενότητα “Εκδόσεις του Κέντρου Πολιτισμού, Έρευνας και Τεκμηρίωσης”, ενώ αρκετές μπορεί κάποιος να τις βρει και σε φυσική μορφή στα βιβλιοπωλεία. 

Έπειτα, το Μουσείο της Τράπεζας της Ελλάδος έχει αμιγώς εκπαιδευτικό ρόλο. Η μόνιμη έκθεσή του έχει στόχο την πληροφόρηση σχετικά με την οικονομική και νομισματική ιστορία της νεότερης Ελλάδος, καθώς και την εξοικείωση του επισκέπτη με βασικές οικονομικές έννοιες. 

Την περίοδο από τον Ιούνιο του 2019 έως τον Οκτώβριο του 2021, πραγματοποιήθηκε η περιοδική έκθεση “eΠληρωμές: ένας οδικός χάρτης”, στο πλαίσιο της οποίας αναπτύχθηκε, παράλληλα με άλλα ηλεκτρονικά παιχνίδια, το μουσειοπαιδαγωγικό πρόγραμμα “Χωρίς Μετρητά πώς;”, που έλαβε έγκριση του Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής του Υπουργείου Παιδείας. 

Τον Δεκέμβριο του 2021, εγκαινιάστηκε η περιοδική έκθεση “Οικονομία και Κλίμα: Handle with care”, η οποία ολοκληρώθηκε πρόσφατα. Σε αυτήν περιγράφηκε το φαινόμενο της κλιματικής αλλαγής και αναλύθηκαν οι οικονομικές του συνέπειες, η σημασία του για τις κεντρικές τράπεζες, καθώς και οι τρόποι αντιμετώπισης των προκλήσεων που συνδέονται με τις επιπτώσεις του. Η έκθεση, που μπορεί ακόμη και σήμερα να δει κάποιος στο μικροsite του Μουσείου (museum.bankofgreece.gr), περιλάμβανε τρία μουσειοπαιδαγωγικά προγράμματα και ένα ψηφιακό παιχνίδι σε κινητό τηλέφωνο. Μετά την πρόσφατη απεγκατάστασή της, μεταφέρθηκε για μία μέρα στην Τεχνόπολη του Δήμου Αθηναίων στο πλαίσιο της δράσης του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας “Παίξε, μάθε, προσαρμόσου: Το κλίμα αλλάζει. Εμείς;” που πραγματοποιήθηκε στις 15 Σεπτεμβρίου, και τώρα σκεφτόμαστε τη μεταφορά της και στο Υποκατάστημα της Τράπεζας της Ελλάδος στη Θεσσαλονίκη.

Με αφορμή αυτή την έκθεση, “Οικονομία και Κλίμα: Handle with care”, εκδόθηκε σε έντυπη και ηλεκτρονική μορφή το κόμικ με τίτλο “Ο μεγάλος μετασχηματισμός. Κλίμα – Μπορούμε να αλλάξουμε πορεία;”, αλλά και το μικρών διαστάσεων αλλά πολύ ουσιαστικό και τεκμηριωμένο βιβλίο Μικρά αέρια, μεγάλη επίδραση – Η κλιματική αλλαγή, και τα δύο σε μετάφραση από τα γερμανικά.  

Και άλλες όμως, μικρότερης κλίμακας, περιοδικές εκθέσεις οικονομικού περιεχομένου φιλοξενούνται σε διάφορα σημεία του Μουσείου, όπως τα “20 χρόνια ευρώ” και ο “Πληθωρισμός”. Και οι δύο είναι διαθέσιμες ηλεκτρονικά στο microsite του Μουσείου museum.bankofgreece.gr. 

Στις 23 Οκτωβρίου, εγκαινιάζεται στο Μουσείο νέα περιοδική έκθεση με τίτλο “Προσωπικά οικονομικά” και θεματικούς άξονες το χρήμα, το εισόδημα, τις οικονομικές αποφάσεις, τον προϋπολογισμό, τις πληρωμές, την αποταμίευση, τον δανεισμό, τον πληθωρισμό, τις ψηφιακές απάτες, τα πλαστά νομίσματα, την τεχνητή νοημοσύνη, και άλλα συναφή θέματα. 

Η έκθεση θα είναι διαδραστική, θα περιλαμβάνει μουσειοπαιδαγωγικά παιχνίδια, αλλά και θα συνοδεύεται από έξι βιβλία που εκδίδει η Τράπεζα σε συνεργασία με την Banca d’ Italia – δύο για κάθε εκπαιδευτική βαθμίδα: μαθητή και δασκάλου ή καθηγητή, για το δημοτικό, το γυμνάσιο και το λύκειο. Αυτή η σειρά βιβλίων έχει τίτλο “Όλοι για έναν, οικονομία για όλους” και περιλαμβάνει εξαιρετικά χρήσιμα στοιχεία χρηματοοικονομικής και οικονομικής γνώσης, προσαρμοσμένα στην ελληνική πραγματικότητα, τα οποία συνδυάζονται με χιουμοριστικά και ευφάνταστα κόμικ, αλλά και πρακτικές ασκήσεις, για ένα καλύτερο εκπαιδευτικό αποτέλεσμα. 

Όλα τα παραπάνω αποδεικνύουν έμπρακτα το ενδιαφέρον της Τράπεζας της Ελλάδος για το ζήτημα του οικονομικού αλφαβητισμού των μαθητών από νεαρή ηλικία. Η Τράπεζα άλλωστε συμμετέχει ενεργά και στο έργο της χάραξης εθνικής στρατηγικής για τον οικονομικό αλφαβητισμό. Στελέχη της Τράπεζας συμμετέχουν ενεργά στις διαβουλεύσεις για την ανάπτυξη μιας εθνικής στρατηγικής, υπό τον συντονισμό της Ειδικής Γραμματείας Διαχείρισης Ιδιωτικού Χρέους του Υπουργείου Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών, η οποία έχει λάβει τεχνική βοήθεια από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και εμπειρογνωμοσύνη από τον ΟΟΣΑ για το έργο αυτό. Σύντομα, ελπίζω, θα μπορέσουμε να δούμε τα καλά αποτελέσματά της”, ανέφερε κλείνοντας την ομιλία του.