Σίφνος, Σέριφος και Φολέγανδρος στους 7 απειλούμενους τόπους πολιτιστικής κληρονομιάς της Ευρώπης

Ο κατάλογος των 7 πιο απειλούμενων μνημείων και τόπων πολιτιστικής κληρονομιάς στην Ευρώπη για το 2024 ανακοινώθηκε σήμερα από τη Europa Nostra, την Ευρωπαϊκή φωνή της κοινωνίας των πολιτών που έχει δεσμευτεί για τη διαφύλαξη και την προώθηση της πολιτιστικής και φυσικής κληρονομιάς, και το Ινστιτούτο της Τράπεζας Επενδύσεων (EIB) .  Ανάμεσά τους και τρία νησιά των Κυκλάδων.

Αυτά είναι τα 7 πιο απειλούμενα μνημεία και τόποι πολιτιστικής κληρονομιάς στην Ευρώπη για το 2024:

ο   Νησιά των Κυκλάδων: oι περιπτώσεις της Σίφνου, Σερίφου και Φολεγάνδρου, ΕΛΛΑΔΑ

ο   Εργατικές κατοικίες (courées), Roubaix-Tourcoing, ΓΑΛΛΙΑ

ο   Εκκλησία του San Pietro, Gessate, Μιλάνο, ΙΤΑΛΙΑ

ο   Συναγωγή της Σιένα, ΙΤΑΛΙΑ

ο   Οικία του Γιουγκοσλαβικού Λαϊκού Στρατού, Šabac, ΣΕΡΒΙΑ

ο   Ελληνική Ορθόδοξη Εκκλησία του Αγίου Γεωργίου, Altınözü / Hatay, ΤΟΥΡΚΙΑ

ο   Σιδηρά Πύλη της Αντιόχειας, Antakya / Hatay, ΤΟΥΡΚΙΑ

Η ανακοίνωση έγινε σε μια διαδικτυακή εκδήλωση με τους υποψηφίους και τους εκπροσώπους των επιλεγμένων χωρών, η οποία προσέλκυσε συμμετέχοντες από όλη την Ευρώπη και πέραν αυτής.

Ο φετινός κατάλογος περιλαμβάνει δύο μνημεία πολιτιστικής κληρονομιάς στην επαρχία Hatay της Τουρκίας που υπέστη σοβαρές ζημιές από τον καταστροφικό σεισμό της 6ης Φεβρουαρίου 2023, ο οποίος προκάλεσε σοβαρές ανθρώπινες απώλειες , όπως και απώλειες πολιτιστικών κληρονομιών στην ευρύτερη περιοχή της, καθώς και ένα θρησκευτικό κτίριο στην ευρύτερη περιοχή της. Ιταλίας που υπέστη δομικές ζημιές ως αποτέλεσμα του σεισμού που σημειώθηκε τον ίδιο μήνα.

Το Διοικητικό Συμβούλιο της Europa Nostra επέλεξε τους φιναλίστ μεταξύ των 11 μνημείων και τόπων πολιτιστικής κληρονομιάς από εννέα χώρες που είχαν προηγουμένως προταθεί από τη Συμβουλευτική Επιτροπή του προγράμματος 7 Most Endangered . Οι υποψηφιότητες των μνημείων για το πρόγραμμα 7 Most Endangered 2024 προτάθηκαν από οργανώσεις μέλη, συνεργαζόμενες οργανώσεις και μεμονωμένα μέλη της Europa Nostra.

Η επιλογή των 7 μνημείων και τόπων έγινε με βάση την πολιτιστική σημασία και την αξία του καθενός, καθώς και τον σοβαρό κίνδυνο που αντιμετωπίζουν σήμερα. Ο βαθμός εμπλοκής των τοπικών κοινοτήτων και η δέσμευση των δημόσιων και ιδιωτικών φορέων (συμπεριλαμβανομένου του αντίστοιχου υποψηφίου για το καθένα ) για τη διάσωση αυτών των τόπων θεωρήθηκαν κρίσιμες προστιθέμενες αξίες. Ένα άλλο κριτήριο επιλογής ήταν η δυνατότητα αυτών των τόπων να λειτουργήσουν ως καταλύτης για τη βιώσιμη κοινωνικοοικονομική ανάπτυξη.

Τα 7 επιλεγμένα μνημεία και τα οποία έχουν επιλεγεί ώστε να λάβουν επιχορήγηση από το Ινστιτούτο της Τράπεζας Επενδύσεων ύψους 10.000 ευρώ ανά τοποθεσία, με σκοπό την υλοποίηση μιας συμφωνημένης και έγκαιρης δραστηριότητας που θα συμβάλει στη διάσωση των απειλούμενων τοποθεσιών.

Εμπειρογνώμονες που εκπροσωπούν την Europa Nostra και το Ινστιτούτο της Τράπεζας Επενδύσεων, μαζί με τους οργανισμούς που πρότειναν τις 7 επιλεγμένες περιοχές και άλλους εταίρους, θα συγκεντρώσουν τώρα πληροφορίες και θα συναντηθούν με τους βασικούς συμμετέχοντες για να αξιολογήσουν τις περιοχές και να εκδώσουν μια τεχνική και οικονομική έκθεση με συστάσεις για δράση.

Ο Εκτελεστικός Αντιπρόεδρος της Europa Nostra, Guy Clausse , δήλωσε : «Ο κατάλογος των 7 πιο απειλούμενων μνημείων του 2024 περιλαμβάνει τρία μνημεία πολιτιστικής κληρονομιάς που έχουν υποστεί σοβαρές ζημιές από φυσικές καταστροφές, καθώς και μνημεία πολιτιστικής κληρονομιάς που απειλεί ή έλλειψη χρηματοδότησης. Μαζί με τους εταίρους μας (ευρωπαϊκούς και εθνικούς), θα παράσχουμε τεχνική εμπειρογνωμοσύνη, θα εντοπίσουμε πιθανές πηγές χρηματοδότησης και θα κινητοποιήσουμε το ευρύ μας δίκτυο για να στηρίξουμε τις προσπάθειες των τοπικών κοινοτήτων να σώσουν αυτούς τους χώρους. Είναι κοινή μας ευθύνη να διατηρήσουμε και να ενισχύσουμε την κοινή μας κληρονομιά. Η κληρονομιά μας είναι καθοριστική για την οικοδόμηση μιας πιο βιώσιμης, συμπεριληπτικής και ειρηνικής Ευρώπης.”

H Διευθύντρια και Επικεφαλής του Ινστιτούτου της Τράπεζας Επενδύσεων, Shiva Dustdar , ανέφερε : «Όταν η καταστροφή έπληξε την Τουρκία και τη Συρία, καθώς και την Ιταλία, πέρυσι, η Ευρωπαϊκή Η Τράπεζα Επενδύσεων, μέσω του Ινστιτούτου, ήταν εκεί για να παράσχει βοήθεια και στήριξη. Τώρα, με το πρόγραμμα 7 Most Endangered 2024, θα παράσχουμε την εμπειρογνωμοσύνη μας μέσω τόσο του εν ενεργεία όσο και του συνταξιούχου προσωπικού σε τρεις περιοχές που υπέστησαν ζημιές από αυτές τις καταστροφές. Αυτό καταδεικνύει τη ν επωφελή για όλους συνεργασία , μεταξύ μιας δυναμικής οργάνωσης της κοινωνίας των πολιτών και της Ευρωπαϊκής ς Τράπεζας Επενδύσεων . Συμβάλλει επίσης στη διατύπωση των χωρών που θα μπορούσαν τελικά να επωφεληθούν από τη συμβουλευτική και χρηματοδοτική υποστήριξη της Ευρωπαϊκής ς Τράπεζας Επενδύσεων. Είμαστε υπερήφανοι που πρόσφατα ανανεώσαμε τη συμφωνία συνεργασίας μας με την Europa Nostra μέσω αυτού του εμβληματικού προγράμματος.”

Ο Πρόεδρος της ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ Περιβάλλοντος και Πολιτισμού, Στάθης Ποταμίτης , εξέφρασε τις θερμές ευχαριστίες του προς το Διοικητικό Συμβούλιο της Europa Η Νόστρα για την επιλογή των τριών Κυκλαδίτικων Νησιών στον κατάλογο των 7 πιο απειλητικών μνημείων και σχολίασε ότι « Ο Σέριφος, η Σίφνος κι ο Φολέγανδρος είναι εμβληματικά του αρχιπελάγους του Αιγαίου που φιλοξενούν κάθε χρόνο όλο και περισσότερους πολίτες. Η ανάδειξή τους μας επιτρέπει να προβάλουμε εμφατικά τους που δημιουργούν την τουριστική τους επιτυχία και ανάπτυξη αλλά και η επιταχυμένη τους δόμηση –και κυρίως την ευθύνη μας να προστατεύσουμε την ομορφιά και το φυσικό και πολιτιστικό πλούτο που κληρονομήσαμε. Τα νησιά χρειάζονται τη φροντίδα μας ως ελάχιστη ανταπόδοση για όσα μοναδικά μας προσφέρουν και η επιλογή τους από τη Europa Το Nostra είναι ένα ισχυρό κάλεσμα προς όλους, πολιτεία και ιδιώτες, ντόπιους και χώρες του εξωτερικού και κατοίκους . Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ είναι από χρόνια ταγμένη στην προστασία των Κυκλάδων, και η σημερινή επιλογή των 3 νησιών θα ενισχύσει τόσο τις προσπάθειες μας όσο και των πολλών συνεργατών και συναγωνιστών μας». 

Νησιά των Κυκλάδων: oι περιπτώσεις της Σίφνου, Σερίφου και Φολεγάνδρου

Το αρχιπέλαγος των Κυκλάδων απλώνεται στο Αιγαίο Πέλαγος και αποτελείται από περίπου 220 νησιά, μεταξύ των οποίων η Δήλος, η οποία αποτελεί μνημείο παγκόσμιας κληρονομιάς της UNESCO .

Εκτός από την ιστορική σημασία που φέρει το Αιγαίο Πέλαγος, ένας συνδυασμός φυσικών στοιχείων και παραδοσιακής αρχιτεκτονικής καθορίζει το κυκλαδίτικο τοπίο. Το ορεινό και τραχύ ανάγλυφο των νησιών συμβάλλει στον ιδιαίτερο χαρακτήρα τους, προσφέροντας μαγευτικές και γραφικές εικόνες που καθορίζουν το τοπίο της περιοχής. Ένα άλλο αξιοσημείωτο στοιχείο του κυκλαδίτικου τοπίου είναι η παρουσία γεωργικών εκτάσεων που φιλοξενούν μικρά αγροτικά σπίτια και βοηθητικές κατασκευές όπως ανεμόμυλους ή αγροκτήματα. Στα περισσότερα νησιά υπάρχουν ξερολιθιές, οι οποίες αφήνουν την καλλιέργεια σε εδάφη με απότομες κλίσεις. Τα λιμάνια των Κυκλάδων συμβάλλουν επίσης στον χαρακτήρα τους. Σε συγκεκριμένη νησιά, το λιμάνι βρίσκεται στον κύριο οικισμό (Χώρα), ενώ σε άλλα, τα δύο μέρη συνδέονται με έναν στενό δρόμο.

Οι Κυκλάδες, φημισμένες για τη μοναδική γοητεία και τον πλούσιο πολιτισμό τους, βρίσκονται αντιμέτωπες με μια πληθώρα προκλήσεων που θέτει η έξαρση της τουριστικής ανάπτυξης και η ανεξέλεγκτη δόμηση. Παρά την οικονομική ανάπτυξη που επιτυγχάνεται, δημιουργείται παράλληλα και πλήθος περιβαλλοντικών, πολιτικών και κοινωνικών ζητημάτων, όπως η υποβάθμιση των φυσικών πόρων, η καταστροφή της πολιτιστικής κληρονομιάς, η λειψυδρία, τα προβλήματα διαχείρισης αποβλήτων και οι κοινωνικοοικονομικές ανισότητες. Τα νησιά κινδυνεύουν να χάσουν τον αυθεντικό τους χαρακτήρα, καθώς η ταχεία τουριστική οικοδόμηση απειλεί να επισκιάσει την εγγενή ομορφιά τους.

Ιδιαίτερη ανησυχία προκαλούν οι μικρότεροι νησιωτικοί προορισμοί εντός των Κυκλάδων, οι οποίοι υφίστανται το κύριο βάρος του υπερτουρισμού. Η επιβάρυνση των υποδομών και η αυξανόμενη ζήτηση για καταλύματα αποτελούν σημαντικές προκλήσεις. Η ζήτηση για νέες κατασκευές πέραν των ορίων των οικισμών έχει φτάσει σε πρωτοφανή επίπεδα, με τα στοιχεία της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής να αποκαλύπτει σταθερή αύξηση των νέων οικοδομικών αδειών από 916 έως 2018 σε 1.280 έως 2022. Τα δομημένα τετραγωνικά μέτρα, που αυξάνονται από 291. .μ. το 2018 σε 419.232 τ.μ. το 2022, υπογραμμίζουν την εντατικοποίηση της οικοδομικής δραστηριότητας.

Την υποψηφιότητα των Κυκλάδων, και συγκεκριμένα των νησιών Σίφνου, Σερίφου και Φολεγάνδρου, στο πρόγραμμα «7 Most Endangered 2024», έκανε η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ Περιβάλλοντος και Πολιτισμού (ΕΛΛΕΤ) . Η ΕΛΛΕΤ υποστηρίζει ότι είναι καίριας σημασίας η λήψη στρατηγικών μέτρων βασισμένων σε πολιτικές για την αντιμετώπιση των πιεστικών ζητημάτων στις Κυκλάδες, προτείνοντας την προσέγγιση για τη διαφύλαξη της ακεραιότητας των νηπιαγωγών να είναι ολιστική. Στις άμεσες προτεραιότητες θα πρέπει να περιλαμβάνεται η θέσπιση του Ειδικού Χωροταξικού Σχεδίου για τον Τουρισμό με σκοπό τη ρύθμιση και διαχείριση των δραστηριοτήτων, μαζί με τη θεσμοθέτηση ενός δεσμευτικού Περιφερειακού Χωροταξικού Σχεδίου για το Νότιο Αιγαίο. Η πρόταση υπογραμμίζει επίσης την ανάγκη κατάρτισης Τοπικών Πολεοδομικών Σχεδίων για τον καθορισμό ζωνών ανάδειξης του τοπίου, τη συνεργασία μεταξύ του Υπουργείου Τουρισμού και του Υπουργείου Περιβάλλοντος για τη σύγκλιση των πολιτικών και τη δημιουργία ειδικών θεσμικών ρυθμίσεων για την ενσωμάτωση της φέρουσας ικανότητας στο χωρικό σχεδιασμό.

Η ΕΛΛΕΤ δρομολόγησε δράσεις με αντίκτυπο, εστιάζοντας σε τρία κυκλαδίτικα νησιά – τη Σίφνο, τη Σέριφο και τη Φολέγανδρο. Οι προτάσεις που υποβλήθηκαν κατά τη διάρκεια των δημοσίων διαβουλεύσεων σχετικά με κρίσιμες πτυχές όπως η έναρξη τουριστικών επενδύσεων, η υπερδόμηση και η προστασία των φυσικών και γεωργικών περιοχών. Μια εκστρατεία ευαισθητοποίησης, που ξεκίνησε το 2013, υποστηρίζει τη φέρουσα ικανότητα κάθε νησιού, με στόχο τη διατήρηση του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος και την προώθηση βιώσιμων πρακτικών. Το πρόγραμμα της ΕΛΛΕΤ “Αειφόρο Αιγαίο”, που ξεκίνησε το 2004, έχει λειτουργήσει ως πλατφόρμα για δράσεις ευαισθητοποίησης, διαβουλεύσεις σχετικά με αναπτυξιακά μοντέλα και παρεμβάσεις για τη διασφάλιση του βιώσιμου μέλλοντος των νητηρίων.

Η ΕΛΛΕΤ οραματίζεται την αξιοποίηση του προγράμματος «7 Most Enangered » για την ευαισθητοποίηση σχετικά με την ανεξέλεγκτη δόμηση και την προσπάθεια επιρροής των κυβερνητικών πολιτικών για τη βελτίωση του πολεοδομικού σχεδιασμού στα νησιά. Στους υποστηρικτές αυτής της εκστρατείας περιλαμβάνονται οι δήμαρχοι των τριών νησιών που λειτουργούν ως παράδειγμα: της Σίφνου, της Σερίφου και της Φολεγάνδρου.

Η Συμβουλευτική Επιτροπή της Ευρώπης Nostra δήλωσε: «Μέσω του προγράμματος 7 Most Enangered , ο φορέας που καταθέτει την υποψηφιότητα στοχεύει στη διεθνή αναγνώριση της απειλής που τίθεται στον σημαντικό και ευαίσθητο κυκλαδικό χώρο, καθώς και στην προώθηση κοινών και συσκευών πρακτικών για την προστασία αυτού του ευρωπαϊκού πολιτιστικού αγαθού που ονομάζεται Κυκλαδικό Τοπίο».