ΣΕΒ: Το μετέωρο βήμα προς την ανάπτυξη

Η ελληνική οικονομία επανέρχεται σταδιακά σε θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης. Το Γ’ 3μηνο του 2016 σημειώθηκε αύξηση του ΑΕΠ κατά +1,8% σε ετήσια βάση (έναντι +1,5% σύμφωνα με τις αρχικές εκτιμήσεις της ΕΛΣΤΑΤ), κυρίως λόγω της ανόδου της ιδιωτικής κατανάλωσης κατά +5,1% (έναντι πτώσης -4,1% το Γ’ 3μηνο του 2015), που υποστηρίχθηκε από την αύξηση των μισθών στο σύνολο της οικονομίας (+2,1% σε πραγματικούς όρους το Γ’ 3μηνο του 2016).

Ταυτόχρονα, η δραστηριότητα στους περισσότερους τομείς, ιδίως στη βιομηχανία, το λιανικό εμπόριο και τον τουρισμό σημειώνει άνοδο, την ώρα που οι ελληνικές εξαγωγές δείχνουν να ανακτούν τη δυναμική που είχαν το 2014. Αν και η αύξηση του ΑΕΠ σε ετήσια βάση το Γ’ 3μηνο του 2016 οφείλεται σε κάποιο βαθμό στην αρνητική εξέλιξη πέρυσι (μείωση του ΑΕΠ κατά -2,2%) λόγω της αντίδρασης της αγοράς στην επιβολή περιορισμών στην κίνηση κεφαλαίων, τα περισσότερα στοιχεία της συγκυρίας δείχνουν πιθανότατα θετικό ρυθμό ανάπτυξης συνολικά για το 2016, που ενδέχεται όμως να ανακοπεί αν σημειωθούν νέες καθυστερήσεις στην ολοκλήρωση της αξιολόγησης.
Ειδικότερα, στις θετικές εξελίξεις περιλαμβάνονται:
Η ενίσχυση της βιομηχανικής παραγωγής στη μεταποίηση πλην πετρελαιοειδών τον Οκτώβριο του 2016 (+6,7%, έναντι μείωσης -1,2% τον Οκτώβριο του 2015), για 5ο συνεχόμενο μήνα (+3,6% το διάστημα Ιαν – Οκτ 2016), καθώς επίσης και στους περισσότερους κλάδους της βιομηχανίας (+8,9% στα πετρελαιοειδή, +8,9% στον ηλεκτρισμό, +2,6% στην παροχή νερού).
Η άνοδος των πωλήσεων στη μεταποίηση πλην πετρελαιοειδών για 4ο συνεχόμενο μήνα τον Σεπτέμβριο του 2016 (+1,4% έναντι -1,7% τον Σεπτέμβριο του 2015), που είχε ως αποτέλεσμα την αναπλήρωση μεγάλου μέρους των απωλειών του Α’ 5μήνου του 2016 (-0,7% συνολικά το διάστημα Ιαν- Σεπ 2016).
Η συνέχιση της αύξησης των εξαγωγών αγαθών πλην καυσίμων τον Οκτώβριο του 2016 (+2,6% σε αξία και +4,6% σε όγκο) για 4ο συνεχόμενο μήνα (+1,2% σε αξία και +4,8% σε όγκο το διάστημα Ιαν – Οκτ 2016), ιδίως τροφίμων και διαφόρων βιομηχανικών ειδών (+10,5% και +7,3% αντίστοιχα το διάστημα Ιαν – Οκτ 2016).
Η αύξηση του όγκου λιανικών πωλήσεων πλην καυσίμων κατά +3,2% τον Σεπτέμβριο του 2016, έναντι υποχώρησης -1,5% τον Σεπτέμβριο του 2015, η οποία ανέκοψε την πτωτική πορεία που είχε διαμορφωθεί από το καλοκαίρι του 2015 (-1,9% το Β’ 6μηνο του 2015 και -2,2% το Α’ 6μηνο του 2016).
Η ενίσχυση του κύκλου εργασιών στους περισσότερους τομείς το Γ΄3μηνο του 2016, ιδίως στο χονδρικό εμπόριο (+3,2%, έπειτα από 7 συνεχόμενα 3μηνα πτωτικής πορείας), στον τουρισμό (+2,6% έπειτα από μείωση τα τρία προηγούμενα 3μηνα και επιπλέον αύξησης +4,8% το Γ’ 3μηνο του 2015), στις χερσαίες και αεροπορικές μεταφορές (+3,3% και +7,4% αντίστοιχα) και στον τομέα του αυτοκινήτου (+18,6%).
Η βελτίωση του κλίματος στις υπηρεσίες και το λιανικό εμπόριο τον Νοέμβριο του 2016, με τις προσδοκίες των επιχειρήσεων να κινούνται σε θετικό έδαφος, ιδίως αναφορικά με τη δραστηριότητά τους κατά το επόμενο διάστημα, το επίπεδο των νέων παραγγελιών αλλά και με τις προβλέψεις για την εξέλιξη της απασχόλησης.
Η σταθερή, αν και αργή, υποχώρηση του εποχικά διορθωμένου ποσοστού ανεργίας (23,1% τον Σεπτέμβριο του
2016, από 23,3% τον προηγούμενο μήνα και 24,7% τον Σεπτέμβριο του 2015). Σημειώνεται ότι η αύξηση του αριθμού εγγεγραμμένων ανέργων που αναζητούν εργασία κατά 12,3 χιλ. άτομα τον Οκτώβριο του 2016, έναντι 8,4 χιλ. που είχαν προστεθεί τον Οκτώβριο του 2015, σχετίζεται με τη λήξη της τουριστικής περιόδου και τον μεγάλο αριθμό των προσλήψεων, κυρίως από ξενοδοχεία και εστιατόρια, τους μήνες πριν από το καλοκαίρι.
Η διαμόρφωση του ρυθμού ετήσιας μεταβολής χρηματοδότησης των επιχειρήσεων σε οριακά θετικό επίπεδο τον Οκτώβριο του 2016 (+0,1% έναντι -1,6% ένα χρόνο πριν), για πρώτη φορά από τον Αύγουστο του 2011, η οποία δείχνει ότι η απομόχλευση στη χρηματοδότηση των επιχειρήσεων, που σταδιακά μειώνεται σε ένταση τα 3 τελευταία χρόνια, πιθανώς έχει ολοκληρωθεί.
Από την άλλη πλευρά, συνεχίζουν να καταγράφονται τάσεις που δείχνουν ότι η οικονομία εξακολουθεί να αντιμετωπίζει δυσκολίες.
Σε αυτές περιλαμβάνονται:
Η υποχώρηση της καταναλωτικής εμπιστοσύνης στις -66,9 μονάδες τον Νοέμβριο του 2016, έπειτα από άνοδο τους δύο προηγούμενους μήνες, ως αποτέλεσμα της επιδείνωσης των προβλέψεων των καταναλωτών για την οικονομική τους κατάσταση και τη γενικότερη κατάσταση της χώρας το επόμενο 12μηνο, επηρεαζόμενοι προφανώς από το επερχόμενο κύμα υπερφορολόγησης το 2017 και από την εφαρμογή των νέων μέτρων που συζητούνται στο πλαίσιο της 2ης αξιολόγησης του προγράμματος προσαρμογής, ιδίως σχετικά με τις συντάξεις και τα κόκκινα δάνεια.
Η επιδείνωση των επιχειρηματικών προσδοκιών στη βιομηχανία τον Νοέμβριο του 2016, με τις εκτιμήσεις για τα επίπεδα της παραγωγής, των νέων παραγγελιών και των εξαγωγών να υποχωρούν ελαφρώς και τις προβλέψεις για την εξέλιξη της απασχόλησης να είναι λιγότερο αισιόδοξες. Την ίδια ώρα, ο δείκτης υπευθύνων προμηθειών (PMΙ) στη μεταποίηση διαμορφώθηκε στις 48,3 μονάδες, από 48,6 μονάδες τον προηγούμενο μήνα, παρουσιάζοντας ανάλογη εικόνα αναφορικά με τα επίπεδα παραγωγής και νέων παραγγελιών, την ώρα όμως που η μεταβολή των θέσεων εργασίας παρέμεινε σε θετικό έδαφος.
Το τριπλάσιο κόστος δανεισμού των επιχειρήσεων σε σχέση με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο και τα Μη Εξυπηρετούμενα Ανοίγματα των Τραπεζών ύψους ~€107 δισ.
Πέρα από τις παραπάνω εξελίξεις, η χώρα εφαρμόζει ένα αυστηρό πλαίσιο δημοσιονομικής πολιτικής, το οποίο, σύμφωνα με την απόφαση του Eurogroup της 5/12/2016, πρόκειται να συνεχιστεί και μετά το 2018, δημιουργώντας ανησυχίες στην αγορά για περαιτέρω αύξηση της υπερφορολόγησης και εξασθένιση της αναπτυξιακής δυναμικής που διαμορφώνεται. Σίγουρα, η επίτευξη των στόχων του προγράμματος προσαρμογής είναι αναγκαία για την αποκατάσταση της αξιοπιστίας της οικονομικής πολιτικής. Στο πλαίσιο αυτό, η εξαγγελία του Πρωθυπουργού στις 8/12/16 για εφάπαξ παροχές, ύψους €617 εκατ., κυρίως προς χαμηλοσυνταξιούχους, συνιστά -εν μέσω της διαπραγμάτευσης- πράξη υψηλού πολιτικού ρίσκου και αμφίβολης οικονομικής αποτελεσματικότητας. Οι παροχές αυτές χρηματοδοτούνται από την προσωρινή υπεραπόδοση των εσόδων του προϋπολογισμού, λόγω της εφαρμογής διοικητικών μέτρων είσπραξης φόρων μέσω μαζικών κατασχέσεων και άλλων μέτρων αναγκαστικής εκτέλεσης, σε μία φορολογική βάση που στενάζει από την υπερφορολόγηση και που, ως εκ τούτου ωθείται στη φοροδιαφυγή και την αποδιαμεσολάβηση από το τραπεζικό σύστημα. Λαμβάνει, μάλιστα, χώρα σε μία συγκυρία όπου η μη ολοκλήρωση της 2ης αξιολόγησης καθυστερεί την εκταμίευση €6,1 δισ., οι υποχρεώσεις του δημοσίου προς τον ιδιωτικό τομέα διατηρούνται σε υψηλό επίπεδο (€6,3 δισ. στο τέλος Οκτωβρίου), και μόλις απωλέσθησαν €400 εκατ. από την ανεπιτυχή προσπάθεια ιδιωτικοποίησης της ΔΕΣΦΑ. Η κυβέρνηση θα είχε πολύ μεγαλύτερα περιθώρια άσκησης κοινωνικής πολιτικής αν δρομολογούσε μια πιο φιλοαναπτυξιακή πολιτική με στοχευμένες φορολογικές ελαφρύνσεις προς την πραγματική οικονομία.