Ψυχική λογιστική – «Το άδειο βάζο του Ντάστιν Χόφμαν»

Της Χρύσας Σαραντοπούλου
Με τη συνεργασία της Χρύσας Καλαϊτζή, Ψυχίατρου – Ψυχοθεραπεύτριας

Το χρήμα, αν ξέρεις να το μεταχειριστείς, είναι ο δούλος σου, αλλά αν δεν ξέρεις, είναι ο αφέντης σου.
Οράτιος, 65-8 π.Χ., Λατίνος ποιητής

Ποια είναι η σχέση μας με το χρήμα και πώς αυτή επηρεάζει αλλά και επηρεάζεται από την ψυχολογία μας; Τελικά είμαστε αφεντικά ή δούλοι του; Το χρήμα πρέπει να αντιμετωπίζεται απλώς σαν ένα εργαλείο κι όχι να μετατρέπεται σε υποκατάστατο της αγάπης, της ασφάλειας, της αυτοεκτίμησης ή άλλων συναισθημάτων. Κι ως εργαλείο φυσικά πρέπει να το διαχειριζόμαστε σωστά.

Είναι τα έξοδά μας λιγότερα από τον μισθό μας; Είναι τα έξοδά μας ίσα με τις επιθυμίες μας; Τι κάνουμε με τις πιστωτικές κάρτες; Υπάρχει η δυνατότητα να αποταμιεύσουμε χρήματα; Παίρνουμε τις σωστές οικονομικές αποφάσεις; Κάνουμε σωστό προγραμματισμό; Πώς επηρεάζει το χρήμα τις ερωτικές και φιλικές μας σχέσεις; Πώς διαπαιδαγωγούμε οικονομικά τα παιδιά μας; Αυτά τα παραδοσιακά ερωτήματα αλλά και άλλα καινούργια που έχουν προστεθεί λόγω της οικονομικής κρίσης, καλούμαστε να απαντήσουμε σύμφωνα με τους ειδικούς ώστε να καθορίσουμε τη σχέση μας με το χρήμα και να τη διαμορφώσουμε για να πετύχουμε μία Ορθολογική οικονομική συμπεριφορά που θα μεγιστοποιήσει τη ψυχική και σωματική ικανοποίησή μας με βάση τους δεδομένους πόρους που έχουμε. Μερικές φορές, ακόμη, εγκλωβιζόμαστε σε μία σχέση (ερωτική, οικογενειακή, φιλική, επαγγελματική) λόγω του χρήματος.

Η μεγαλύτερη απειλή για την οικονομική μας ευημερία σύμφωνα με την οικονομική ψυχολογία, δεν είναι η ευρύτερη οικονομική κατάσταση αλλά η νοοτροπία μας. Οι Αγορές, οι οικογενειακές μας συνθήκες, οι επαγγελματικές μας διαδρομές, τα έξοδά μας, μπορεί να αλλάζουν συνεχώς και εμείς οφείλουμε να προσαρμόζουμε τις οικονομικές μας συνήθειες έγκαιρα. Οι υποσυνείδητες βαθιά χαραγμένες πεποιθήσεις που έχουμε για το χρήμα είναι αυτές που καθορίζουν αν θα ανταπεξέλθουμε στις αλλαγές. Εάν καταφέρουμε να ελέγχουμε και να εξελίσσουμε τον τρόπο σκέψης μας στην οικονομική συμπεριφορά μας, θα βρούμε την τέλεια ισορροπία στα οικονομικά μας και θα επιτύχουμε την ψυχική και κοινωνική ευημερία μας.

Οι περισσότερες θεωρίες για την οικονομική συμπεριφορά πηγάζουν από την εξελικτική βιολογία και τη ψυχολογία. Μια πρόσφατη εξέλιξη είναι η χρήση της νευρολογίας (νευροοικονομικά – neuronomics) για τη μελέτη της λήψης αποφάσεων από τον ανθρώπινο εγκέφαλο. Το φαινόμενο ψυχική λογιστική (mental accounting) που παρατηρείται παραδοσιακά στα νοικοκυριά αλλά και σε αυτόνομες μονάδες καταναλωτών, προέρχεται αφενός από τα στεγανά που θέτει ο ανθρώπινος εγκέφαλος και αφετέρου από τη συναισθηματική αξία που δίνει η ψυχή μας στα διάφορα χρήματα που εισπράττουμε, στις προτεραιότητές που βάζουμε και στις ανάγκες που καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε. Η ψυχική λογιστική είναι η τάση των ανθρώπων να χωρίζουν τα χρήματα τους σε κατηγορίες. Αυτό σημαίνει ότι δε δίνουμε την ίδια αξία σε όλα μας τα χρήματα. Δεν αντιμετωπίζουμε όλα μας τα χρήματα ως ίσα (χρήματα που δουλέψαμε, που κερδίσαμε, που αποταμιεύσαμε, που βρήκαμε τυχαία κλπ), με αποτέλεσμα πολλές φορές να αφήνουμε χρήματα σε λογαριασμό που δεν τοκίζεται, να αφήνουμε πιστωτικές κάρτες απλήρωτες, να προβαίνουμε σε άσκοπες δαπάνες επειδή βρήκαμε κάποια χρήματα τυχαία, να αποφεύγουμε να κάνουμε αναγκαία καινούρια ξεκινήματα από οικονομικό φόβο κ.α.

Η ψυχική λογιστική δεν είναι απαραίτητα κακό φαινόμενο, αλλά μπορεί να οδηγήσει συχνά σε ”λανθασμένες” ή ”μη ορθολογικές” αποφάσεις. Γι αυτό και η κατανόηση της έννοιας αυτής μπορεί να μας βοηθήσει στις παρορμητικές δαπάνες μας, στον οικογενειακό και ατομικό μας προϋπολογισμό, στις επενδυτικές αποφάσεις μας και στις γενικότερες αποφάσεις μας σε σημαντικά διλλήματα – βήματα για καλύτερη ποιότητα της ζωής μας. Η ουσία της ανάλυσής της είναι ότι το χρήμα είναι ρευστό και ανεξάρτητα με την προέλευση ή τον σκοπό του, το χρήμα είναι το ίδιο, απλά πρέπει να το διαχειριζόμαστε σωστά. Η Ψυχίατρος – Ψυχοθεραπεύτρια  Χρύσα Καλαϊτζή, εξηγεί την ψυχική λογιστική μέσα από ένα ενδιαφέρον κείμενό της  «Το άδειο βάζο του Ντάστιν Χόφμαν»  στην ιστοσελίδα της  createyourself.gr  παραθέτοντας μάλιστα παραδείγματα για την καλύτερη κατανόησή του φαινομένου. Για να το διαβάσουμε μπορούμε να πατήσουμε εδώ