Ψηφιακός μετασχηματισμός αλά ελληνικά τα εισιτήρια στα μέσα μεταφοράς της Θεσσαλονίκης

Αρκετές ερωτήσεις κατέθεσαν βουλευτές διαφόρων κομμάτων στη Βουλή για το ηλεκτρονικό εισιτήριο των μέσων μαζικής μεταφοράς στη Θεσσαλονίκη δύο μήνες πριν από την έναρξη λειτουργίας της βασικής γραμμής του μετρό. Το πρόβλημα είναι πως τα συστήματα για το εισιτήριο του μετρό έχουν διαφορετικές προδιαγραφές από τα συστήματα του ΟΣΕΘ (των λεωφορείων δηλαδή) με αποτέλεσμα να μην υπάρχει προς το παρόν διαλειτουργικότητα ώστε οι επιβάτες να μπορούν να χρησιμοποιούν το ίδιο εισιτήριο για τις μετακινήσεις τους.

Το πρόβλημα ξεκίνησε από το γεγονός ότι δημοπρατήθηκαν δύο ξεχωριστά συστήματα συλλογής κομίστρου. Συγκεκριμένα, τον Φεβρουάριο του 2021 υπογράφηκε η σύμβαση για το ηλεκτρονικό εισιτήριο του ΟΣΕΘ με αναθέτουσα αρχή την Κοινωνία της Πληροφορίας του Υπουργείου Ψηφιακής Διακυβέρνησης. Οι προδιαγραφές του διαγωνισμού που προκηρύχθηκε το 2019 ενσωμάτωναν σύγχρονες τεχνολογίες που εφαρμόζονται στις συγκοινωνίες μεγάλων πόλεων της Ευρώπης.

Στις αρχές του 2022, δηλαδή τρία χρόνια μετά την προκήρυξη του διαγωνισμού του ΟΣΕΘ κι έναν χρόνο μετά την υπογραφή της σύμβασης και την έναρξη υλοποίησής του έργου «Ψηφιακός Μετασχηματισμός, Τηλεματική και Ενιαίο Σύστημα Συλλογής Κομίστρου» ανετέθη από την Αττικό Μετρό (νυν Ελληνικό Μετρό), το ηλεκτρονικό εισιτήριο του Μετρό Θεσσαλονίκης και με ξεπερασμένες προδιαγραφές.

Η σύμβαση υπογράφηκε με την Conduent Business Solutions France, γαλλική θυγατρική εταιρεία αμερικανικού ομίλου, ο οποίος σχεδιάζει και αναπτύσσει προηγμένο λογισμικό και συστήματα έκδοσης εισιτηρίων. Όμως δεν περιελάμβανε διαλειτουργικότητα με άλλα συστήματα.

Το πρόβλημα είναι γνωστό στο υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών εδώ και μήνες αλλά δεν έχουν γίνει οι απαραίτητες συνεννοήσεις με τις εταιρείες ώστε να γίνουν προσαρμογές στο λογισμικό

Στο πρόβλημα αυτό ήρθε να προστεθεί κι ένα άλλο εμπόδιο όταν διαπιστώθηκε ότι η γαλλική εταιρεία θα προμήθευε εισιτήρια χωρητικότητας 8k, ενώ το σύστημα του ΟΣΕΘ χρησιμοποιεί 4k. Ένα ζήτημα, για το οποίο κανείς από το αρμόδιο υπουργείο ή την Ελληνικό Μετρό δεν είχε φροντίσει να ενημερωθεί ή -πολύ περισσότερο- να ενημερώσει εξ αρχής τον ανάδοχο του συστήματος του μετρό.

Αυτό ανάγκασε τους αρμόδιους να υποβάλουν προς έγκριση σχέδιο τροποποίησης της σύμβασης του ΟΣΕΘ, προκειμένου να προμηθευτούν εισιτήρια και κάρτες με χωρητικότητα 8k. Όμως η τροποποιημένη σύμβαση απορρίφθηκε από το Ελεγκτικό Συνέδριο, καθώς η προμήθεια αυτή δεν προβλεπόταν στην αρχική σύμβαση. Ήδη η αναθέτουσα αρχή έχει καταθέσει απάντηση, για να αιτιολογήσει την επίμαχη αλλαγή στη σύμβαση με βασικό επιχείρημα ότι τη χρονική στιγμή που υπογράφηκε η αρχική σύμβαση δεν είχε προβλεφθεί η διαλειτουργικότητα και η συνέργεια των δύο μέσων.

Οι διαφορές των συστημάτων

Το σύστημα της Ελληνικό Μετρό είναι card-based, που σημαίνει ότι οι μετακινούμενοι χρησιμοποιούν εισιτήριο ή προσωποποιημένη κάρτα, η οποία έχει τοπικά αποθηκευμένα τα προϊόντα κομίστρου και ο υπολογισμός της τιμής του εισιτηρίου γίνεται σε επίπεδο συσκευής επικύρωσης και όχι από το κεντρικό σύστημα.

Το σύστημα του ΟΣΕΘ είναι account-based, δηλαδή οι μετακινούμενοι χρησιμοποιούν εισιτήριο ή προσωποποιημένη κάρτα, τα οποία χρησιμοποιούνται απλά ως ένας δείκτης -pointer- προς τον λογαριασμό τους, ο οποίος βρίσκεται στο κεντρικό σύστημα. Όλα τα προϊόντα κομίστρου είναι αποθηκευμένα στον λογαριασμό και όχι τοπικά στην κάρτα. Ο υπολογισμός της τιμής του εισιτηρίου γίνεται από το κεντρικό σύστημα και όχι τοπικά από τη συσκευή επικύρωσης. Αυτό είναι το σύστημα που χρησιμοποιείται σε όλες τις σύγχρονες πόλεις και πλέον και στην Αθήνα.

Σε αντίθεση με το σύστημα της Ελληνικό Μετρό, το σύστημα του ΟΣΕΘ υποστηρίζει:

Εφαρμογή σε κινητό (Mobile application) για αγορά προϊόντων κομίστρου όπου και να βρίσκεται ο επιβάτης με την μορφή QR Code
Αγορά και επαναφόρτιση της προσωποποιημένης έξυπνης κάρτας μέσω internet, χωρίς να απαιτείται φυσική παρουσία του επιβάτη σε εκδοτήρια.
Αγορά προσωποποιημένης κάρτας ειδικής εκπτωτικής κατηγορίας (π.χ. ανέργων, φοιτητών) μέσω internet με αυτόματη ταυτοποίηση του δικαιούχου, χωρίς να απαιτείται η προσκόμιση δικαιολογητικών και επίσκεψη σε εκδοτήρια
Account-based σύστημα δηλαδή ο επιβάτης θα διαθέτει έναν ασφαλή λογαριασμό χρήστη το οποίο θα τον χρησιμοποιεί:
Για μετακινήσεις – επικυρώσεις με ανέπαφες τραπεζικές κάρτες, με έξυπνα τηλέφωνα ή ρολόγια, ή με έξυπνες άυλες κάρτες
Εφαρμογή πολιτικών fare capping, ώστε να υπάρχει μέγιστη χρέωση ανά ημέρα, ανεξαρτήτως των διαδρομών
Υποστήριξη πολιτικών best fare, ώστε το σύστημα να προτείνει μόνο του στον επιβάτη το βέλτιστο κόμιστρο που πρέπει να επικυρωθεί
Υποστήριξη σχήματος pay-as-you-go, ώστε ο επιβάτης να πληρώνει δίκαιο κόμιστρο ανάλογα με τις μετακινήσεις του μέσα στην ημέρα και όχι μία flat τιμή.

Σύμφωνα με τον ΟΣΕΘ, το λογισμικό του Αυτόματου Συστήματος Συλλογής Κομίστρου του οργανισμού είναι τελευταίας γενιάς που αξιοποιώντας τις διεθνείς πρακτικές φιλοξενείται στις σύγχρονες υποδομές του G-Cloud (κυβερνητικού νέφους), με εγγυημένη διαθεσιμότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών, εύκολη επεκτασιμότητα, καθώς και υψηλού επιπέδου παρεχόμενη ασφάλεια, ενώ το σύστημα της Ελληνικό Μετρό φιλοξενείται σε ιδιόκτητους διακομιστές με μειωμένες δυνατότητες επέκτασης και ανάκαμψης από καταστροφές.