Προσφυγή κατά του mega φωτοβολταϊκού πάρκου της Εγνατία Γκρουπ (Όμιλος Μυτιληναίου) στη Θεσσαλονίκη

H σχεδιαζόμενη επένδυση ενός εκ των μεγαλύτερων φωτοβολταϊκών πάρκων στην Ελλάδα 4.500 στρεμμάτων, ενδέχεται να αντιμετωπίσει εμπόδια στην υλοποίησή της.

Πρόκειται για το φωτοβολταϊκό πάρκο της εταιρείας Εγνατία Γκρουπ ΙΚΕ, η οποία έχει ενταχθεί στον όμιλο Μυτιληναίου (Mytilineos). Η έκταση που θα εγκατασταθεί το πάρκο βρίσκεται στα δυτικά της πόλης της Θεσσαλονίκης, στην περιοχή Ξηροχωρίου – Νέας Μεσημβρίας.
Πριν από μερικές εβδομάδες και συγκεκριμένα στο τέλος Νοεμβρίου η περιβαλλοντική οργάνωση «Καλλιστώ», τοπικές κοινότητες, σύλλογοι και κάτοικοι της περιοχής (ανάμεσα στους οποίους πολιτιστικοί σύλλογοι και ο Αγροτικός Αμπελουργικός Συνεταιρισμός κλπ) όπου θα κατασκευαστεί το φωτοβολταϊκό πάρκο, κατέθεσαν προσφυγή κατά της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Μακεδονίας – Θράκης και της Αναπληρώτριας Προϊσταμένης της Γενικής Διεύθυνσης Χωροταξικής και Περιβαλλοντικής Πολιτικής.

Προσφυγή κατέθεσε και ο Δήμος Χαλκηδόνος Θεσσαλονίκης ενώ υπάρχει και σχετική σελίδα στο facebook.

Εκταση 4.500 στρεμμάτων 

Οι αιτούντες ζητούν την ανάκληση εγκεκριμένων αποφάσεων για την κατασκευή του συμπλέγματος φωτοβολταϊκών πάρκων συνολικής ισχύος 231,242 MW (25 + 19 φωτοβολταϊκά πάρκα) σε 4.547 στρέμματα (2.893+ 1.654) καλλιεργήσιμης γης (μονοκαλλιέργεια σιτηρών και αμπελώνες) στο Ξηροχώρι Νέα Μεσημβρία, όπως αναφέρουν.

Συγκεκριμένα με την προσφυγή ζητούν την ανάκληση:
1. Της με αριθ. πρωτ. 61122/28-4-2021 Απόφασης ΄Εγκρισης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων για την εγκατάσταση και λειτουργία σταθμού παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από σύστημα 25 φωτοβολταϊκών πάρκων συνολικής ισχύος 147,781MW και συνοδά έργα υποδομής, με ΠΕΤ 2010391221, της εταιρίας με την επωνυμία «ΕΓΝΑΤΙΑ ΓΚΡΟΥΠ ΙΚΕ», που προτείνεται να εγκατασταθεί στις θέσεις «Μπαλαίικα 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 18, 19, 20, 21, 22, 23, 24 και 25», στην εκτός σχεδίου περιοχή, πλησίον Τ.Κ. Ξηροχωρίου και Δ.Κ. Νέας Μεσήμβριας, της ΔΕ Αγ. Αθανασίου Δ. Χαλκηδόνας, Π.Ε. Θεσσαλονίκης.

2. Της με αριθ. πρωτ. 327466/29-12-2021 Απόφασης ΄Εγκρισης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων για την εγκατάσταση και λειτουργία σταθμού παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από σύστημα 19 φωτοβολταϊκών πάρκων συνολικής ισχύος 83,461MW και συνοδά έργα υποδομής, συνολικής έκτασης 1.489.798,09 τμ, με ΠΕΤ 2106544725, της εταιρίας με την επωνυμία «ΕΓΝΑΤΙΑ ΓΚΡΟΥΠ ΙΚΕ», που προτείνεται να εγκατασταθεί στην θέση «Μπαλαίικα» πλησίον Τ.Κ. Ξηροχωρίου και Δ.Κ. Νέας Μεσήμβριας, της ΔΕ Αγ. Αθανασίου Δ. Χαλκηδόνας, Π.Ε. Θεσσαλονίκης.

Η περιοχή Ξηροχωρίου – Νέας Μεσημβρίας, λίγα χιλιόμετρα δυτικά της Θεσσαλονίκης.

Γιατί ζητούν ανάκληση των αποφάσεων

Ενδιαφέρον έχουν οι λόγοι της προσφυγής. Οι αιτούντες ισχυρίζονται ότι είναι το μεγαλύτερο πάρκο στην Ελλάδα μήκους 6,5 χιλιομέτρων σε απόσταση μόλις 15 χιλιόμετρα από τη Θεσσαλονίκη και θα εγκατασταθεί σε αγροτεμάχια καλλιεργήσιμης γης (μονοκαλλιέργεια σιτηρών και αμπελώνες, δίχως να έχουν γίνει οι προβλεπόμενες από το νόμο μελέτες περιβαλλοντικών επιπτώσεων, καθώς οι εγκρίσεις δόθηκαν όχι για το συνολικό ενιαίο φωτοβολταϊκό πάρκο, αλλά για δύο διασπασμένα τμήματα.

Αναφέρουν ότι τέτοιου είδους εγκαταστάσεις υπάρχουν μόνο σε χώρες που έχουν πολύ μεγαλύτερο μέγεθος από την Ελλάδα και εγκαθίστανται σε απομονωμένες, άγονες και υποβαθμισμένες περιοχές και όχι σε καλλιεργήσιμες εκτάσεις δίπλα την πόλη, επιφέροντας επιπτώσεις στο περιβάλλον και αλλάζοντας ουσιαστικά τη φυσιογνωμία και το χαρακτήρα της περιοχής.

Σύμφωνα με την προσφυγή που κατέθεσαν οι αιτούντες θα προκληθεί μόνιμη αλλοίωση του τοπίου, θα επηρεαστεί δραματικά η λειτουργία του οικοσυστήματος στην ευρύτερη περιοχή. Το αναφερόμενο πάρκο γειτνιάζει µε την λίμνη Πικρολίμνη, που είναι περιοχή ενταγμένη στο δίκτυο Natura 2000, καθώς επίσης µε τους ποταμούς Γαλλικό και Αξιό και µε την προστατευόμενη περιοχή του Δέλτα Αξιού, Αλιάκμονα, γεγονός που έχει τεράστιο οικολογικό ενδιαφέρον, και πρέπει να διασφαλιστεί η προστασία του οικοσυστήματος.

Το πάρκο θα καλύπτει στο σύνολό του πολύ μεγαλύτερη επιφάνεια, από αυτή που καλύπτουν οι κατοικημένοι οικισμοί – δημοτικές κοινότητες της περιοχής ή ακόμη και η λίμνη Πικρολίμνη, θα εφάπτεται άμεσα στον συνοικισμό Μπαλαίικα (ο Φ/Β Σταθμός Μπαλάικα 27), σε απόσταση 61 μέτρων από τα όρια του οικισμού Ξηροχωρίου, σε απόσταση 1.614 μέτρων από τον οικισμό Νέας Μεσημβρίας, σε απόσταση 1.977 μέτρων από το Μικρόκαμπο κλπ.

Ενας άλλος λόγος είναι ότι προσβαλλόμενες αποφάσεις εκδόθηκαν ξεχωριστά, αλλά κατατέθηκαν από τον ίδιο φορέα με δυο διαφορετικές αιτήσεις που αφορούν τον ίδιο οικισμό.

Οπως αναφέρεται στην προσφυγή,  πρόκειται για ένα έργο, στην ίδια περιοχή, ενώ με την υποβολή δυο διαφορετικών αιτήσεων αδειοδότησης το έργο διασπάστηκε παρανόμως και καταχρηστικώς, η δε εκδούσα τις άδειες αρχή όφειλε, εν τέλει, να λάβει υπόψη της κατά τον έλεγχο της ΜΠΕ που υποβλήθηκε με την Α.Π./ΔΙΠΕΧΩΣ ΚΜ ΑΔΜΘ/95211/2-6-2021 δεύτερη αίτηση του ίδιου φορέα, το έργο σαν σύνολο και όχι μεμονωμένα και να ζητήσει μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων για το σύνολο της επένδυσης, η δε ΜΠΕ όφειλε να προβλέψει τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις στην περιοχή όχι μόνο για την αιτούμενη με αυτή επένδυση, αλλά στο σύνολό της και για τα δυο έργα που πρόκειται να δημιουργηθούν καλύπτοντας μια ενιαία έκταση.

Υποστηρίζουν ότι θα έπρεπε να εκκδοθούν αποφάσεις από ανώτερο δκαιοδοτικό όργανο για την εκτίμηση των συνολικών περιβαλλοντικών επιπτώσεων και αποφάσεις για τα επί μέρους τμήματα.
Συγκεκριμένα η ΜΠΕ (Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων):
1)Αναφέρει ότι οι επιπτώσεις ενός φωτοβολταϊκού πάρκου που αφορούν στα μορφολογικά και τοπογραφικά χαρακτηριστικά της περιοχής είναι μικρής έκτασης λόγω της φύσης και του μεγέθους του και εντοπίζονται στη φάση κατασκευής αυτού. Αυτό δεν είναι όμως αληθές γιατί το έργο θα εγκατασταθεί σε μια μεγάλη επιφάνεια εδάφους αλλάζοντας ουσιαστικά τη φυσιογνωμία και το
χαρακτήρα της περιοχής.

2) Αναφέρει ότι η λειτουργία του έργου δεν θα προκαλέσει διάσπαση της γραμμής του ορίζοντα και των φυσικών σχημάτων των χρωμάτων του τοπίου και οι μεταβολές του τοπίου της περιοχής μελέτης αξιολογούνται ως αναστρέψιμες. Η πραγματικότητα όμως είναι ότι ένα τέτοιο έργο που τελικά θα καταλάβει συνολικά μια ενιαία έκταση 4.547.000 τ.μ έχει διάρκεια ζωής τουλάχιστον 25 χρόνια και η αλλοίωση του τοπίου θα υπάρχει δίχως άλλο για όλο αυτό το διάστημα και με μελλοντικές συνέπειες.

3) Η ΜΠΕ θα έπρεπε για την εκτίμηση και αξιολόγηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων στο τοπίο να περιλαμβάνει α) εκτίμηση και αξιολόγηση των αλλαγών στην εικόνα της ευρύτερης περιοχής λόγω του έργου, β) χρησιμοποίηση δόκιμων μεθόδων αξιολόγησης τοπιολογικών μεταβολών και οπτικής παρείσδυσης, γ) σύγκριση μέσω κατάλληλης φωτορεαλιστικής απεικόνισης της υφιστάμενης εικόνας του τοπίου με αυτή που ενσωματώνει το έργο, δ) διερεύνηση και αξιολόγηση των πιθανοτήτων διάσπασης της γραμμής του ορίζοντα και των φυσικών σχημάτων και χρωμάτων του τοπίου από την ένταξη του έργου στην περιοχή καθώς και τις νέες συνθήκες συνέχειας ή ασυνέχειας στην οργάνωση του τοπίου, ε) εξέταση της συμβατότητας των
επικείμενων αλλαγών σε σχέση με την ευρωπαϊκή σύμβαση του τοπίου.

4) Η ΜΠΕ αναφέρει ότι το φυσικό περιβάλλον στην περιοχή του έργου δεν θα διαταραχθεί καθώς εντός του γηπέδου εγκατάστασης του πάρκου δεν διαβιούν είδη πανίδας ενώ η βλάστηση είναι τυπική μιας αγροτικής έκτασης. Η πραγματικότητα είναι ότι σε αυτή την περιοχή υπάρχει πανίδα, η οποία λόγω της γειτνίασης με τη λίμνη Πικρολίμνη που είναι περιοχή ενταγμένη στο δίκτυο Natura 2000, καθώς και λόγω της εγγύτητας με τους ποταμό Γαλλικό και Αξιό και με την προστατευόμενη περιοχή του Δέλτα Αξιού- Αλιάκμονα είναι πιθανόν να έχει οικολογικό ενδιαφέρον ιδίως για την ορνιθοπανίδα, γεγονός πρέπει να μελετήσει ειδικός βιολόγος/ορνιθολόγος. Σύμφωνα με την ενότητα 9. 5 του παραρτήματος 2 του ιστ σχετικού η ΜΠΕ θα έπρεπε για την εκτίμηση και αξιολόγηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων στο φυσικό περιβάλλον ιδίως για ένα έργο που καταλαμβάνει η έκταση 4.547.000 τ.μ., να περιλαμβάνει : α) εκτίμηση των επιπτώσεων στο φυσικό περιβάλλον με συνδυαστική θεώρηση των στοιχείων του φυσικού περιβάλλοντος που έχουν καταγραφεί και αυτών που αφορούν την κατασκευή και λειτουργία του έργου, β) χωρική κλίμακα της εκτίμησης και αξιολόγησης στο σύνολο της περιοχής μελέτης, γ) θεματική διάκριση των επιπτώσεων ειδικότερα της πανίδας καθώς η μελέτη δεν περιλαμβάνει αναφορά στην πανίδα που υπάρχει στη συγκεκριμένη περιοχή και δεν περιλαμβάνει αναλυτική οικολογική καταγραφή, που για ένα έργο αυτής της κλίμακας είναι απαραίτητο λαμβανομένων υπόψη και των ρεμάτων που διατηρούν τη δική τους πανίδα.

5) Περαιτέρω στην περιοχή που θα εγκατασταθεί το πάρκο διέρχονται ρέματα που θα περιφραχθούν εντός του περίκλειστου πάρκου, η ύπαρξη των οποίων επιβεβαιώνεται από πλήθος στοιχείων. Η τοποθέτηση φωτοβολταϊκών συστημάτων πάνω σε ρέματα και η περίφραξη τους, συνιστά σοβαρό κίνδυνο να δημιουργήσει πλείστα όσα περιβαλλοντικά και τεχνικά προβλήματα, ενδεικτικά αναφέρουμε :
α) πρόκληση Υδρολογικής Διαταραχής καθώς η τοποθέτηση φωτοβολταϊκών πάνω σε ρέματα μπορεί να διαταράξει τη φυσική ροή του ύδατος και την υδρολογική ισορροπία της περιοχής. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε πλημμύρες ή αποστροφή του ρέματος, με σοβαρές επιπτώσεις στο περιβάλλον.
β) Η εκμετάλλευση του Υδροδυναμικού Δυναμικού καθώς η τοποθέτηση φωτοβολταϊκών πάνω σε ρέματα μπορεί να επηρεάσει το υδροδυναμικό δυναμικό της περιοχής, ενδεχομένως εμποδίζοντας την παροχή ύδατος για χρήση στη γεωργία, την επεξεργασία νερού, και άλλες ανάγκες.
γ) Δυσμενείς επιπτώσεις λόγω της Απορροφητικής Επιφάνειας των panels, διότι οι φωτοβολταϊκοί συλλέκτες είναι απορροφητικοί, και αυτό σημαίνει ότι απορροφούν το ηλιακό φως και το μετατρέπουν σε ηλεκτρική ενέργεια. Αν τοποθετηθούν σε μεγάλη έκταση στην περιοχή ενός ρέματος, αυτό μπορεί να επηρεάσει τη φυσική διάχυση του φωτός στο νερό, με αντίκτυπο στο αλλοίωση του οικοσυστήματος του ρεματικού περιβάλλοντος.
δ) καταστροφικές συνέπειες σε περιπτώσεις έντονης πλημμύρας, όπως συνέβη στις καταστροφικές πλημύρες στον Θεσσαλικό κάμπο, τα φωτοβολταϊκά πάνω στο ρέμα θα καταστραφούν από το νερό, και αυτό μπορεί να οδηγήσει σε περαιτέρω περιβαλλοντικές καταστροφές.

Σύμφωνα με τα ανωτέρω, τόσο η περιβαλλοντική μελέτη όσο και η εκδούσα την σχετική άδεια αρχή κατά την διαδικασία εξέτασης, πρέπει να εξετάσουν και να προσδιορίσουν τις περιβαλλοντικές και υδρολογικές επιπτώσεις για τη διατήρηση της ισορροπίας στο ρεματικό περιβάλλον που εν προκειμένω δεν έχουν γίνει καθώς :
– Δεν υπάρχει τεκμηριωμένη Υδρολογική Αξιολόγηση για το κάθε ρέμα που θα καλύπτει το σχεδιαζόμενο πάρκο, για την ροή του νερού, τις πιθανές πλημμύρες, και τις δυνητικές επιπτώσεις του έργου στη ροή και την οικολογία του ρεματικού περιβάλλοντος εν συνόλω.
– Δεν υπάρχει τεκμηριωμένη Περιβαλλοντική μελέτη για τις επιπτώσεις στην βιοποικιλότητα, την ποιότητα του νερού.
– Δεν υπάρχει τεκμηριωμένη Εκτίμηση Κινδύνων και σχεδιασμός για την αντιμετώπισή έκτακτων καιρικών φαινομένων και φυσικών καταστροφών συμπεριλαμβανομένων των πλημμύρων και των επιπτώσεων που επιφέρουν.

Σύμφωνα με τα ανωτέρω,  η τοποθέτηση φωτοβολταϊκών συστημάτων πάνω σε ρέματα προκαλεί επιπτώσεις στην αλλοίωση της ροής του νερού, στην περιβαλλοντική διατάραξη όπως πλημμύρες, ρύπανση του ύδατος, στην απώλεια βιοποικιλότητας και κινδύνους για τις περιουσίες και την υγεία των ανθρώπων.
Επίσης πέραν των ανωτέρω στη μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων του έργου δεν γίνεται επαρκής ανάλυση και μελέτη όπως υδραυλική μελέτη με την οποία καθορίζονται οι γραμμές πλημμύρας και που χωροθετείται αυτή. Ως γνωστόν έχει κριθεί ότι για την κατασκευή έργων κοντά σε ρέματα, ακόμη κι αν αυτά δεν έχουν οριοθετηθεί, είναι υποχρεωτικό να μελετηθεί το έργο με τρόπο που να μην επηρεάζει τη φυσική τους λειτουργία. Ειδικά, δε, για τους φωτοβολταϊκούς σταθμούς, η πρόσφατη νομοθεσία (ν. 4685/20) τους εξαιρεί από την υποχρέωση οριοθέτησης του ρέματος, πρέπει όμως να συνοδεύονται από υδραυλική μελέτη με την οποία καθορίζονται οι γραμμές πλημμύρας και το έργο χωροθετείται έξω από αυτές. Η υποχρέωση αυτή δεν τηρήθηκε εν προκειμένω. Περαιτέρω δε τα ρέματα αποτελούν αυτοτελή οικοσυστήματα που πρέπει να διαφυλάσσονται.

6) Δεν έχει γίνει μελέτη που να περιλαμβάνει τα μέτρα αντιμετώπισης των επιπτώσεων στην αισθητική του τοπίου, µε φυτεύσεις για την απόκρυψη των Φ/Β πάνελ και τον προσδιορισμό των θέσεων όπου πρέπει να γίνει φύτευση για να µην είναι ορατά τα φωτοβολταϊκά πάνελ, όπως ορίζει για τις ανωτέρω μελέτες η από 10 Φεβρουαρίου 2021 γνωμοδότηση της ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας με Αριθμ. Πρωτοκόλλου (Εξερχομένου): 40193 (28) Αριθμ. Απόφασης Μ.Ε.: 12/27-01-2021 και Απόσπασμα Πρακτικού αριθμ. 2/2021 ΟΡΑΤΕ ΣΧ. 15.

Πέρα από τις παρά το νόμο και το Σύνταγμα ελλείψεις των ΜΠΕ, ιδίως αυτής που υποβλήθηκε με τη δεύτερη αίτηση αδειδότησης, και η εκδούσα την άδεια αρχή παρέλειψε να ζητήσει συμπληρωματική μελέτη για τις συνολικές επιπτώσεις που μπορεί να έχουν αυτά τα δύο έργα στο περιβάλλον, μολονότι με τη δεύτερη αίτηση του φορέα της γνωστοποιήθηκε ότι τελικά πρόκειται για ένα ενιαίο έργο που θα καταλάβει μια ενιαία έκταση 4.547.000 τ.μ., το οποίο παρουσιάζεται και αδειοδοτείται κατακερματισμένο !

Επίσης μολονότι σύμφωνα με την παρ. 6 του άρθρου 10 του Ν. 4014/2011 για κάθε έργο ή δραστηριότητα που βρίσκεται εκτός προστατευόμενων περιοχών του δικτύου Νatura, αλλά είναι δυνατόν να επηρεάζει σημαντικά την εν λόγω περιοχή , καθ’εαυτό ή από κοινού με άλλα έργα ή δραστηριότητες, εφαρμόζεται η διαδικασία του άρθρου αυτού σύμφωνα με την οποία κατά την παρ. 1 για έργα κατηγορίας Α υποβάλλεται ως τμήμα της ΜΠΕ , ειδική οικολογική αξιολόγηση στην αρμόδια , κατά περίπτωση υπηρεσία σύμφωνα με τις παραγράφους 9 και 10 του άρθρου 11, μετά από αιτιολογημένη εντολή της αδειοδοτούσας αρχής, προκειμένου να εκτιμηθεί δεόντως ως προς τις επιπτώσεις της προστατευόμενης περιοχής , εν προκειμένω η αδειοδοτούσα αρχή παρέλειψε να τη ζητήσει, μολονότι ιδίως με τη δεύτερη αίτηση αδειοδότησης αντιλήφθηκε το μέγεθος του έργου και προστατευόμενες περιοχές που βρίσκονται πλησίον του. Μάλιστα οι προσβαλλόμενες ΑΕΠΟ πάσχουν από πλημμελή αιτιολογία καθώς δεν προέβησαν καν στον έλεγχο ως προς τις αποστάσεις του έργου από τις επίμαχες θέσεις του Δέλτα Αξιού και της Πικρολίμνης και την επιρροή ή μη που ασκεί αυτό στις συγκεκριμένες προστατευόμενες περιοχές (πρβλ. ΣτΕ 146/2018, 4473/2015, ΣτΕ Ολ (μειοψ) 1672/2005).
Επομένως η εκδούσα την άδεια αρχή δεν ήταν σε θέση να διακριβώσει και να αξιολογήσει τις συνέπειες του έργου ολοκληρωμένα και να ελέγξει αν είναι σύμφωνο με τις συνταγματικές επιταγές, δεν ζήτησε συμπληρώσεις ως προς τα ελλείποντα στοιχεία που προαναφέρθηκαν και ως εκ τούτου παραβίασε το νόμο και τη συνταγματική αρχή της πρόληψης και οι προσβαλλόμενες αποφάσεις της πάσχουν και πρέπει να ανακληθούν.

Χρήστος Ιωάννου
[email protected]