Προεδρικές εκλογές στην Κύπρο: Mάχη κάτω από τη σκιά ενός εμφύλιου πολέμου

Δύο πρώην διπλωμάτες, ανεξάρτητοι υποψήφιοι, δίνουν την τελική μάχη για την ανάδειξη του 8ου Προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας. Ανδρέας Μαυρογιάννης και Νίκος Χριστοδουλίδης κατάφεραν στη διάρκεια ενός μακρύτατου προεκλογικού αγώνα να ανατρέψουν ουκ ολίγα δεδομένα μέχρι να επιτύχουν, αυτό που για πολλούς ακόμα και μερικές εβδομάδες προ των εκλογών φάνταζε ακατόρθωτο ή/και αδύνατο.

Η σκιά του εμφύλιου εντός της δεξιάς παράταξης έφερε τους δύο μονομάχους των προεδρικών εκλογών σε μια ευθεία. Για πρώτη φορά στην, μετά το 1974, ιστορία της Κύπρου δύο μη κομματικοί υποψήφιοι διεκδικούν την προεδρία της χώρας.

Η έκβαση του αποτελέσματος του β’ γύρου των προεδρικών εκλογών καθορίζεται, σχεδόν πάντοτε, από τους ίδιους παράγοντες: Από το πως θα συμπεριφερθούν οι ψηφοφόροι των υποψηφίων όπως και των κομμάτων που έχουν αποκλειστεί στον α’ γύρο και πόσοι εκ των ψηφοφόρων θα πάνε σήμερα να ασκήσουν για δεύτερη φορά το εκλογικό τους δικαίωμα. Αναπόφευκτα το κλίμα όπως έχει διαμορφωθεί στην εβδομάδα που πέρασε θα παίξει το δικό του ρόλο.

Με την αποπεράτωση της καταμέτρησης των καλπών, ο Νίκος Χριστοδουλίδης κατάφερε να συγκεντρώσει 127.309 ψήφους και ο Ανδρέας Μαυρογιάννης 117.551 ψήφους ή ποσοστά 32,04% και 29,59% αντίστοιχα. Αφήνοντας πολύ πίσω τον Αβέρωφ Νεοφύτου, ο οποίος αν και αρχηγός του μεγαλύτερου κόμματος και παρά το ότι είχε ξεκινήσει πρώτος και με δυναμισμό τον προεκλογικό έμεινε περίπου έξι μονάδες πίσω από τον πρώτο και τρεις μονάδες πίσω από τον δεύτερο. Αυτή ήταν και η πρώτη ανατροπή που έφερε αυτή η εκλογική μάχη.

Το ότι για πρώτη φορά υποψήφιος του Δημοκρατικού Συναγερμού, μάλιστα ο αρχηγός του κόμματος, δεν καταφέρνει να περάσει στον β’ γύρο των εκλογών. Οι δύο προηγούμενες φορές που συνέβηκε αυτό ήταν το 1983 και το 2003 όταν η συνεργασία ανάμεσα σε ΑΚΕΛ και ΔΗΚΟ κατάφερνε να εκλέξει Πρόεδρο από τον πρώτο γύρο των εκλογών. Το 1983 κέρδισε ο Σπύρος Κυπριανού και το 2003 ο Τάσσος Παπαδόπουλος. Σε όλες τις άλλες αναμετρήσεις οι εκλογές ήταν δύο γύρων και σ’ αυτές ο ΔΗΣΥ ήταν παρών, ακόμα και το 2008 όταν υποψήφιος ήταν ο Ιωάννης Κασουλίδης (που δεν ήταν αρχηγός του κόμματος).

Η δεύτερη ανατροπή που καταγράφεται σ’ αυτές τις εκλογές έχει να κάνει με τον Νίκο Χριστοδουλίδη. Παρά το γεγονός ότι οι δημοσκοπήσεις του έδιναν για ολόκληρο το χρόνο πριν τις εκλογές καθαρό προβάδισμα έναντι των αντιπάλων του υπήρχαν, ωστόσο, πολλοί που πίστευαν ότι ήταν μια υποψηφιότητα που θα ξεφούσκωνε με την πάροδο του χρόνου. Ακόμα και μερικές εβδομάδες πριν τις εκλογές στα στρατόπεδα των δύο μεγάλων κομμάτων υπήρχαν πολλοί, οι οποίοι εκτιμούσαν ότι λόγω της κινητικότητας που ανέπτυξαν υπέρ των δικών τους υποψηφίων, αυτό θα οδηγήσει σε μιας μορφής αποκαθήλωση του Νίκου Χριστοδουλίδη. Εκ του αποτελέσματος φαίνεται πως δεν έγινε, ωστόσο θα πρέπει να σημειωθεί ότι είναι η πρώτη φορά που ένας υποψήφιος ο οποίος στηρίζεται εξ ολοκλήρου από τα κόμματα του λεγόμενου ενδιάμεσου χώρου, επιτυγχάνει να περάσει στον δεύτερο γύρο έχοντας μάλιστα εξασφαλίσει τις περισσότερες ψήφους. Όλες οι προηγούμενες ανάλογες απόπειρες οδηγούσαν σε παταγώδεις αποτυχίες.

Η τρίτη ανατροπή έχει ονοματεπώνυμο και λέγεται Ανδρέας Μαυρογιάννης. Μπήκε στην κούρσα των προεδρικών εκλογών όταν ήδη οι άλλοι δύο βασικοί μονομάχοι των προεδρικών εκλογών είχαν διανύσει εκατοντάδες χιλιόμετρα σε όλη την Κύπρο, όλοι τον είχαν χαμένο από χέρι και όλοι τον έβλεπαν στην καλύτερη των περιπτώσεων να καταλαμβάνει μια ικανοποιητική τρίτη θέση. Ακόμα και το κόμμα που στον στήριζε δεν εμφανιζόταν να έχει τις δυνάμεις να σπρώξει τα πράγματα πιο πέρα. Στους δύο-τρεις μήνες πριν από τις εκλογές όσοι κάθονταν και διάβαζαν προσεκτικά τις δημοσκοπήσεις έβλεπαν ότι ο Α. Μαυρογιάννης δεν ήταν ξεγραμμένος όπως κάποιοι εκτιμούσαν. Οι συσπειρώσεις των κομμάτων έδιναν ένα προβάδισμα στον Α. Μαυρογιάννη έναντι του Α. Νεοφύτου. Η συσπείρωση του ΑΚΕΛ από τη μια και η συσπείρωση πέραν της αριστεράς, που έφερε ο ίδιος ο Α. Μαυρογιάννης από την άλλη έφεραν στο τέλος μια ανατροπή που το περασμένο φθινόπωρο φάνταζε απατηλό όνειρο.

Ο ηττημένος βγάζει νικητή: Στις κυπριακές εκλογές από τα τέλη της δεκαετίας του ’80 και μετά ο νικητής του β’ γύρου καθορίζεται εν πολλοίς από τη συμπεριφορά του ηττημένου. Από το πως, δηλαδή, θα συμπεριφερθούν οι ψηφοφόροι του κόμματος ή των κομμάτων που έχουν μείνει εκτός πρώτου γύρου. Γι’ αυτό και τα φώτα της δημοσιότητας και η προσοχή στρέφονται προς την κατεύθυνση του ηττημένου αναμένοντας τον να πάρει θέση και να κάνει επιλογή. Το σημερινό εκλογικό αποτέλεσμα είναι ξεκάθαρο πως θα εξαρτηθεί από το πως θα συμπεριφερθούν οι ψηφοφόροι του Δημοκρατικού Συναγερμού οι οποίοι θα πάνε στις κάλπες για να ψηφίσουν είτε – σύμφωνα με τους χαρακτηρισμούς της ηγεσίας τους – τον “αποστάτη”, είτε τον “υποψήφιο του ΑΚΕΛ”. Γιατί όλο αυτό το διάστημα οι ψηφοφόροι του ΔΗΣΥ βομβαρδίζονταν με ουκ ολίγους χαρακτηρισμούς και κατηγορίες εναντίον και των δύο σημερινών διεκδικητών της προεδρίας.

Οι μετεκλογικοί τριγμοί στο συναγερμικό οικοδόμημα έδειξαν ότι εντός του κόμματος έχουν διαμορφωθεί συγκεκριμένες τάσεις οι οποίες θα παίξουν σημαντικό ρόλο και ενδεχομένως θα κρίνουν το σημερινό αποτέλεσμα και ποιος θα είναι ο νικητής των εκλογών. Στη μια πλευρά είναι ο Αβέρωφ Νεοφύτου και μια ομάδα στελεχών που μέσα από τη σημερινή εκλογική αναμέτρηση βλέπουν ευκαιρία να εκδικηθούν τον Νίκο Χριστοδουλίδη και γι’ αυτό ξεκίνησαν από το βράδυ της περασμένης Κυριακής να εργάζονται υπέρ Ανδρέα Μαυρογιάννη. Και παρά το γεγονός ότι υπήρξε μια συμφωνία σε επίπεδο Πολιτικού Γραφείου να αποφεύγεται κάτι ανάλογο.

Στην άλλη πλευρά βρίσκεται ο Πρόεδρος Αναστασιάδης και μια ομάδα ιστορικών στελεχών της παράταξης, που ναι μεν συμφώνησαν (είτε τους άρεσε είτε όχι) με την απόφαση για κατά βούληση ψήφο στον β’ γύρο πλην όμως βλέποντας τις κινήσεις υπέρ Ανδρέα Μαυρογιάννη, άφησαν κατά μέρος τις αβρότητες και βγήκαν μπροστά είτε δηλώνοντας στήριξη είτε κινητοποιώντας τη δική τους εκλογική βάση υπέρ του Νίκου Χριστοδουλίδη. Παράλληλα ώθησε πολλούς, ακόμα και ανάμεσα στην συναγερμική ηγεσία, να κοιτάξουν πιο πέρα από του να θέλουν να εκδικηθούν τον “αποστάτη”.

Για κάποιους στην κυβέρνηση και στον Δημοκρατικό Συναγερμό μια επιτυχία Μαυρογιάννη σημαίνει επάνοδος του ΑΚΕΛ στην εξουσία. Αυτό που τους τρομάζει είναι ότι μια ανάλογη εξέλιξη ουσιαστικά ακυρώνει την δεκαετή διακυβέρνηση Νίκου Αναστασιάδη. Αν και κάποιοι, στα πολιτικά πηγαδάκια και διαδρόμους, βλέπουν πίσω από τις κινήσεις στήριξης Μαυρογιάννη και μια προσπάθεια εκδίκησης προς το πρόσωπο του Νίκου Αναστασιάδη, τον οποίο και “ενοχοποιούν” για την ήττα του πρώτου γύρου. Κι αυτό προμηνύει ένα πολύ δύσκολο μετεκλογικό τρίτο ημίχρονο για τον Δημοκρατικό Συναγερμό.

Τα αριθμητικά δεδομένα της σημερινής αναμέτρησης

Στον πρώτο γύρο των εκλογών, όπου ψήφισε το 72,04% ή 404.321 πολίτες της Κυπριακής Δημοκρατίας, από ένα σύνολο 561.273 εγγεγραμμένων ψηφοφόρων, ο Νίκος Χριστοδουλίδης είχε λάβει 127.309 ψήφους ή 32,04%, και ο Ανδρέας Μαυρογιάννης 117.551 ψήφους ή ποσοστό 29,59%.

Με τους δύο μονομάχους να έχουν εξασφαλίζει ένα 60% του εκλογικού σώματος στον πρώτο γύρο, έχουν να αλιεύσουν ψήφους εκείνο το κομμάτι του εκλογικού σώματος που έχει μείνει εκτός δευτέρου γύρου και υπολογίζεται κάπου στο 40%. Ένα εκλογικό σώμα που περίπου φτάνει τις 160 χιλιάδες θα παίξει τον καθοριστικό ρόλο για ποιος θα είναι ο επόμενος ένοικος του Προεδρικού. Ωστόσο, αυτό δεν σημαίνει ότι θα πάνε και οι 160 χιλιάδες να ψηφίσουν. Θα εξαρτηθεί πόσοι και πως θα κινηθούν οι ψηφοφόροι, εάν θα επιλέξουν ένα εκ των δύο ή εάν θα ρίξουν λευκό για να στείλουν μήνυμα.

Στις προεδρικές του 2018 η συμμετοχή ήταν στο 71,88% τον πρώτο γύρο, ενώ αυξήθηκε κατά τον δεύτερο γύρο και έφτασε το 73,97%. Ωστόσο τα άκυρα και λευκά ψηφοδέλτια από 5.879 και 3.459 αντίστοιχα κατά τον πρώτο γύρο, μια εβδομάδα αργότερα είχαν φτάσει σε 10.778 τα άκυρα και 12.173 τα λευκά, που αντιστοιχούσαν στο 5,5% του συνόλου των ψήφων. Ποσοστό όχι και τόσο σημαντικό που παίζει ρόλο για μια αμφίρροπη εκλογική αναμέτρηση όπως οι προεδρικές εκλογές.

Κινήσεις αμφισβήτησης και του Αναστασιάδη

Το βράδυ της Κυριακής όταν ο Αβέρωφ Νεοφύτου και κάποια άλλα στελέχη του ΔΗΣΥ ανηφόρισαν στον Λόφο γνώριζαν εκ των προτέρων ότι αυτό που θα τους ζητούσε ο Νίκος Αναστασιάδης ήταν στήριξη στον Νίκο Χριστοδουλίδη. Το γνώριζαν από μήνες και εβδομάδες πριν. Ήταν ακριβώς για να μπλοκάρει μια ανάλογη τοποθέτηση που ο ίδιος ο Αβέρωφ Νεοφύτου είχε ξεκινήσει πρώτος να δηλώνει πως εάν χάσει τις εκλογές θα είναι αντιπολίτευση. Στις τοποθετήσεις του, μετά τον πρώτο γύρο, ο Αβέρωφ Νεοφύτου αν και απέφυγε να διατυπώσει επακριβώς τι είχε λεχθεί στη συζήτηση (πού περισσότερο έμοιαζε με καυγά) του Προεδρικού το βράδυ της Κυριακής, αλλά και αυτές που ακολούθησαν τη Δευτέρα, εντούτοις έδωσε ένα ξεκάθαρο στίγμα.

Σύμφωνα με τα όσα λέχθηκαν από πλευράς Αβέρωφ Νεοφύτου ο Πρόεδρος Αναστασιάδης φέρεται να του ζήτησε για στήριξη προς τον Νίκο Χριστοδουλίδη: “…να εμφανίζομαι στην κοινωνία για 8 μήνες, να τους λέω με πολλή αξιοπρέπεια πως αν κερδίσουμε θα είμαστε υπεύθυνη κυβέρνηση, αν χάσουμε θα είμαστε υπεύθυνη αντιπολίτευση, μιλούσα για αξιοπρεπείς πολίτες, και τη νύχτα των εκλογών να γινόμουν ο πιο αναξιοπρεπής Κύπριος”. Ενώ κατηγόρησε τον Πρόεδρο Αναστασιάδη ότι λειτούργησε εκτός του θεσμικού του ρόλου επιχειρώντας να παρέμβει στις αποφάσεις του Δημοκρατικού Συναγερμού, σε αντίθεση με τον τρόπο που λειτουργούσε όλο το προηγούμενο διάστημα.

Τη Δευτέρα, μετά και τη νέα επίσκεψη στο Προεδρικό, τα πράγματα πήραν μια τροπή η οποία σίγουρα θα έχει και παρενέργειες στο μέλλον. Και αυτό έχει να κάνει με την πρόθεση της ηγεσίας πως να ‘τιμωρηθεί’ ο Νίκος Αναστασιάδης για τον τρόπο που συμπεριφέρθηκε όλο αυτό το διάστημα. Το παράδοξο ότι σ’ αυτή τη συνάντηση/κατηγορητήριο κατά Αναστασιάδη φαίνεται πως συμμετείχαν και κάποιοι εκ των υπουργών του, οι οποίοι ναι μεν δεν τοποθετήθηκαν κατά ανάλογο τρόπο, αλλά με τη στάση τους και τη σιωπή τους έδειξαν να μην διαφωνούν.