Πεθαίνει το made in Europe λόγω ενεργειακής κρίσης – Κλείνουν μεγάλες βιομηχανίες, υπό απειλή ανεργίας 8 εκατ. εργαζόμενοι

Οι πυρακτωμένοι κλίβανοι της Duralex καίνε κοντά στις όχθες του ποταμού Λίγηρα, κοντά στην Ορλεάνη της Γαλλίας, από τη χρονιά που τελείωσε ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος.

Αλλά αυτόν τον χειμώνα, ούτε μια ψυχή δεν βρίσκεται κατά μήκος των σιωπηλών γραμμών παραγωγής του εργοστασίου γυαλιού της εταιρείας στο La Chapelle-Saint-Mesmin – και δεν παράγεται ούτε ένα κομμάτι γυαλί.

Ο ίδιος ο κλίβανος βρίσκεται σε “χειμερία νάρκη” μέχρι τον Απρίλιο – επειδή το αέριο που απαιτείται για να τον κρατήσει σε πλήρη λειτουργία ήταν απλώς πολύ ακριβό.
Όταν λειτουργεί σε αυτές τις χαμηλότερες θερμοκρασίες, δεν μπορεί να παράγει τίποτα.

“Έπρεπε να πάρουμε μια δύσκολη απόφαση”, δήλωσε στο Politico ο José-Luis Llacuna, πρόεδρος της La Maison Française du Verre, του ομίλου στον οποίο ανήκουν οι μάρκες Duralex και Pyrex, καθισμένος στο γραφείο του δίπλα στο εργοστάσιο.

“Έχει τεχνικούς και ανθρώπινους κινδύνους, αλλά μας κάνει να εξοικονομήσουμε ενέργεια”.
Ακόμα κι αν δεν το συνειδητοποιείτε, πιθανότατα έχετε κρατήσει ένα προϊόν Duralex – έναν αφανή θρίαμβο της ευρωπαϊκής παραγωγής.

Τα ανθεκτικά γυάλινα ποτήρια τους βρίσκονται σε κάθε γαλλική σχολική καντίνα και εξάγονται σε όλο τον κόσμο.

Μπορείτε να τα αγοράσετε στα πολυκαταστήματα John Lewis του Ηνωμένου Βασιλείου και ακόμη και στο MoMA της Νέας Υόρκης. 

Ο Llacuna λέει ότι το μέλλον του εργοστασίου στην Ευρώπη είναι ασφαλές, αλλά ο αγώνας του αυτόν τον χειμώνα είναι συμβολικός μιας βαθύτερης κρίσης που επηρεάζει την αιώνια μεταποιητική βάση της Ευρώπης, καθώς οι υψηλές τιμές της ενέργειας και η υψηλή πολιτική συγκρούονται.

Στα ύψη το κόστος ενέργειας

Το κόστος της ενέργειας – που οδηγήθηκε σε επίπεδα ρεκόρ το 2022 λόγω της εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία και του κλεισίματος ζωτικών αγωγών φυσικού αερίου – έχει γίνει υπερβολικό για πολλές μεταποιητικές επιχειρήσεις ώστε να παραμείνουν ανταγωνιστικές αν παραμείνουν στην Ευρώπη. 

Ταυτόχρονα, ένα τεράστιο πακέτο αμερικανικών επιδοτήσεων για την πράσινη βιομηχανία έχει σοκάρει και εξοργίσει τους αξιωματούχους της ΕΕ, οι οποίοι βλέπουν τις ΗΠΑ – έναν υποτιθέμενο σύμμαχο – να βάζουν τις επιχειρήσεις στον πειρασμό να μετεγκατασταθούν στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού. 

Η ενεργειακή κρίση είναι ιδιαίτερα οξεία για τομείς όπως το γυαλί, τα χημικά, τα μέταλλα, τα λιπάσματα, ο χαρτοπολτός και το χαρτί, τα κεραμικά και το τσιμέντο, οι οποίοι απαιτούν την περισσότερη ενέργεια για να τροφοδοτήσουν τη βιομηχανική τους παραγωγή – και συνολικά απασχολούν 8 εκατομμύρια άτομα. 
Όμως, αντιμετωπίζοντας τον ολοένα αυξανόμενο οικονομικό ανταγωνισμό τόσο από την Κίνα όσο και τώρα από τις ολοένα και πιο προστατευτικές Ηνωμένες Πολιτείες, οι Ευρωπαίοι ηγέτες προειδοποιούν ανοιχτά για μια μόλυνση της “αποβιομηχάνισης” που επηρεάζει το σύνολο της μεταποίησης σε ολόκληρη την ήπειρο.

Η αποτροπή μιας τέτοιας καταστροφικής έκβασης – και των κοινωνικών και πολιτικών συνεπειών – έχει εκτοξευθεί στην κορυφή της ατζέντας της ΕΕ για το 2023. 
Σε ένα πρωτοχρονιάτικο email προς το προσωπικό, το οποίο είδε το POLITICO, ο Ευρωπαίος Επίτροπος Εσωτερικής Αγοράς Thierry Breton ανέφερε ότι οι προσπάθειες για την ενίσχυση της παγκόσμιας ανταγωνιστικότητας της Ευρώπης αποτελούν “ύψιστη προτεραιότητα”. 

“Οι υψηλές τιμές της ενέργειας στην Ευρώπη θα συνεχίσουν να επηρεάζουν τους συμπολίτες μας, αλλά και ολόκληρες βιομηχανικές αλυσίδες εφοδιασμού και τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις”, έγραψε ο Breton.

“Την ίδια στιγμή, η Κίνα, οι ΗΠΑ και άλλες χώρες προσπαθούν -με επιτυχία- να προσελκύσουν τις βιομηχανικές μας ικανότητες.

“Χωρίς μια ισχυρή μεταποιητική βάση”, αναφέρει ξεκάθαρα το μήνυμα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου του Breton, “η ασφάλεια του εφοδιασμού, η εξαγωγική ικανότητα και η δημιουργία θέσεων εργασίας της Ευρώπης κινδυνεύουν”.

Υπαρξιακή κρίση

Μέχρι τον Δεκέμβριο, η ευρωπαϊκή μεταποίηση – και ιδίως η βιομηχανική δύναμη της ηπείρου, η Γερμανία – είχε ξεπεράσει τα χειρότερα της ενεργειακής κρίσης του χειμώνα, μειώνοντας την κατανάλωση φυσικού αερίου κατά περίπου 15% χωρίς αντίστοιχη μείωση της συνολικής παραγωγής. 

Αλλά με τις τιμές του φυσικού αερίου – παρά τις πρόσφατες μειώσεις – να εξακολουθούν να είναι περίπου έξι φορές υψηλότερες από τη μέση τιμή των προηγούμενων 10 ετών και πάνω από τέσσερις φορές υψηλότερες από ό,τι σε ανταγωνιστικές χώρες όπως οι ΗΠΑ, πολλοί εξακολουθούν να φοβούνται ότι οι μεγαλύτερες επιχειρήσεις θα μεταφέρουν απλώς τις δραστηριότητές τους εκτός Ευρώπης, ενώ οι μικρότερες επιχειρήσεις θα μπορούσαν να αναδιπλωθούν.

Βαθαίνοντας την κρίση, το επί μακρόν διατηρούμενο όραμα της Ευρώπης ως κινητήριας δύναμης μιας πράσινης βιομηχανικής επανάστασης έχει τεθεί υπό σοβαρή αμφισβήτηση από τον νόμο του Joe Biden για τη μείωση του πληθωρισμού ύψους 369 δισεκατομμυρίων δολαρίων.

Με τις τεράστιες επιδοτήσεις για τις πράσινες τεχνολογίες και τις ρήτρες “Buy American”, οι Ευρωπαίοι ηγέτες φοβούνται ότι το πακέτο θα προσελκύει όλο και περισσότερες από τις εταιρείες τους στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού.

“Δεδομένων των ενεργειών των ΗΠΑ και της Κίνας, βλέπουμε τον πραγματικό κίνδυνο αποβιομηχάνισης και αποεπένδυσης”, δήλωσε ανώτερος αξιωματούχος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. 

Η απώλεια μεταποιητικής ικανότητας σημαίνει απώλεια θέσεων εργασίας και αυτό – δήλωσε ο Luc Triangle, γενικός γραμματέας της Ευρωπαϊκής Συνδικαλιστικής Οργάνωσης IndustriALL, η οποία εκπροσωπεί τους εργαζόμενους στη μεταποίηση – έχει “πολιτικές συνέπειες”.

“Δεν υπερβάλλουμε όταν λέμε ότι η ευρωπαϊκή βιομηχανία – ξεκινώντας από τις ενεργοβόρες βιομηχανίες που βρίσκονται στην πρώτη γραμμή – αντιμετωπίζει μια υπαρξιακή κρίση”, δήλωσε ο Triangle.

Απειλούνται 8 εκατ. εργαζόμενοι

Η ίδια “υπαρξιακή” απειλή ισχύει και για τα 8 εκατομμύρια εργαζόμενους στον ενεργοβόρο τομέα, προειδοποίησε η IndustriALL. 

Στην ετήσια επισκόπηση της αγοράς εργασίας, που δημοσιεύθηκε τον περασμένο μήνα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δήλωσε ότι τα ποσοστά απασχόλησης στην ΕΕ παρέμειναν ισχυρά παρά τον πόλεμο, με την ανεργία να μειώνεται στο 6% τον Ιούλιο.

Αλλά προειδοποίησε επίσης ότι το συνεχιζόμενο υψηλό ενεργειακό κόστος αποτελεί “σημαντικό κίνδυνο” για τις θέσεις εργασίας στην ΕΕ, ιδίως στους ενεργοβόρους μεταποιητικούς τομείς.

“Δεν το βλέπουμε ακόμη στα στοιχεία… αλλά είναι μια ανησυχία για το μέλλον, ίσως ήδη από φέτος”, δήλωσε ο υπουργός Οικονομίας μιας χώρας της ΕΕ.

Αν και αρκετά μικρής κλίμακας μέχρι στιγμής, ο αντίκτυπος στις θέσεις εργασίας είναι ήδη ορατός.
Τον Δεκέμβριο, το Ευρωπαϊκό Ίδρυμα για τη Βελτίωση των Συνθηκών Διαβίωσης και Εργασίας (Eurofound) δημοσίευσε έναν κατάλογο απωλειών θέσεων εργασίας – μεταξύ των οποίων 441 απολύσεις σε έναν παραγωγό οξειδίου του αλουμινίου στην Tulcea της Ρουμανίας τον Ιούνιο, 300 σε ένα εργοστάσιο στο Žiar nad Hronom

Η οργάνωση δήλωσε ότι ο αντίκτυπος της ενεργειακής κρίσης στην απασχόληση στο μπλοκ πιθανότατα “μόλις τώρα να αρχίζει”.

Ο Triangle προειδοποίησε ότι, όπως και στις πρώην μεταποιητικές πόλεις της βόρειας Αγγλίας που πήγαν να υποστηρίξουν το Brexit, η επιταχυνόμενη βιομηχανική παρακμή στην κεντρική και ανατολική Ευρώπη θα μπορούσε να τροφοδοτήσει μια αντίδραση των ψηφοφόρων κατά της ΕΕ, η οποία θα μπορούσε ακόμη να γίνει μια μόνιμη κληρονομιά της κρίσης.

“Υπάρχουν πολιτικές συνέπειες”, δήλωσε η Triangle. “Ποια κόμματα θα κερδίσουν, ευδοκιμώντας από τη δυσαρέσκεια και την απογοήτευση; Τα κόμματα που έχουν μια αντιευρωπαϊκή ατζέντα ή μια εξτρεμιστική ατζέντα”.

Οι κυβερνητικοί αξιωματούχοι είναι ήδη “ανήσυχοι”, σύμφωνα με τον υπουργό που αναφέρθηκε παραπάνω.

Made in Europe

Οι προειδοποιήσεις των επιχειρήσεων έχουν γίνει πιο δυνατές – όπως και οι εκκλήσεις για συντονισμένη δράση σε επίπεδο ΕΕ για τη διάσωση της μεταποιητικής βάσης της Ευρώπης. Η Γαλλία απαιτεί τώρα μια ολοκληρωμένη νέα στρατηγική “made in Europe” σε επίπεδο ΕΕ. 

Τον Οκτώβριο, η απόφαση της BASF – του γερμανικού γίγαντα των χημικών που εδρεύει στο Λούντβιχσχάφεν από τα μέσα του 19ου αιώνα – να μειώσει μόνιμα τις δραστηριότητές της στην Ευρώπη προκάλεσε σοκ στην ευρωπαϊκή μεταποίηση, δήλωσε ο Triangle.

Ο ευρύτερος αντίκτυπος πέραν των ενεργοβόρων τομέων αναδείχθηκε τον Νοέμβριο, όταν η Volkswagen προειδοποίησε ότι η Ευρώπη δεν είναι πλέον “ανταγωνιστική ως προς το κόστος σε πολλούς τομείς, ιδίως όσον αφορά το κόστος της ηλεκτρικής ενέργειας και του φυσικού αερίου” – μια βολή από τον κλάδο της αυτοκινητοβιομηχανίας που αποτελεί το στολίδι στο κατασκευαστικό στέμμα της Ευρώπης, απασχολώντας 13 εκατομμύρια εργαζόμενους σε όλη την ήπειρο.

Στην τελευταία σύνοδο κορυφής του 2022 τον Δεκέμβριο, οι ηγέτες της ΕΕ επέμειναν ότι άκουσαν την έκκληση.

Η σύνοδος έδωσε εντολή στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή να καταρτίσει γρήγορα προτάσεις “με σκοπό την κινητοποίηση όλων των σχετικών εθνικών και ενωσιακών εργαλείων” για την αντιμετώπιση της διπλής ενεργειακής κρίσης και της κρίσης ανταγωνιστικότητας που πλήττει την ευρωπαϊκή βιομηχανία.
Το θέμα αναμένεται να κυριαρχήσει στη σύνοδο κορυφής των ηγετών της ΕΕ που έχει προγραμματιστεί για τις 9-10 Φεβρουαρίου.

Ασαφείς οι πολιτικές

Όμως, εν μέσω διαφωνιών μεταξύ των χωρών σχετικά με την πορεία προς τα εμπρός, ο δρόμος που θα ακολουθήσει το μπλοκ παραμένει ασαφής. 

Η χαλάρωση των αυστηρών κανόνων της ΕΕ για τις κρατικές ενισχύσεις αποτελεί μείζον θέμα μεταξύ των αξιωματούχων, ενώ εξετάζεται επίσης το ενδεχόμενο χρηματοδοτικής στήριξης της ΕΕ για τους τομείς της μεταποίησης. 

Βραχυπρόθεσμα, οι κυβερνήσεις ενδέχεται να πρέπει να εξετάσουν τρόπους με τους οποίους τα υφιστάμενα ταμεία – το πακέτο ανάκαμψης COVID επόμενης γενιάς της ΕΕ και το ταμείο RePowerEU για την απεξάρτηση του μπλοκ από τα ρωσικά ορυκτά καύσιμα – θα μπορούσαν να “καλύψουν τις αναγκαίες επενδύσεις στη μεταποίηση”, δήλωσε ο ανώτερος αξιωματούχος της Επιτροπής.

Μέχρι στιγμής, οι μεγαλύτερες αντιδράσεις υπήρξαν σε μεγάλο βαθμό σε εθνικό επίπεδο.

Η Γερμανία – η μεγαλύτερη οικονομική δύναμη του μπλοκ και μακράν το μεγαλύτερο κέντρο μεταποίησης – έχει διαθέσει 200 δισεκατομμύρια ευρώ σε ένα πακέτο στήριξης για τις επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά και θα περιορίσει την τιμή που πληρώνουν οι βιομηχανικοί καταναλωτές για το φυσικό αέριο και την ηλεκτρική ενέργεια.

Η Γαλλία ανακοίνωσε ένα νέο νομοσχέδιο για την ενίσχυση της μετεγκατάστασης πράσινων βιομηχανιών.
Σε πρόσφατο άρθρο του στους FT, ο Γερμανός υπουργός Οικονομικών Christian Lindner εξέφρασε την πεποίθηση ότι “η Ευρώπη και η Γερμανία μπορούν να ξεπεράσουν αυτή την κρίση χωρίς κατάρρευση της βιομηχανικής παραγωγής”.

Άλλοι όμως φοβούνται ότι χωρίς σημαντική παρέμβαση σε επίπεδο ΕΕ, οι χώρες που δεν διαθέτουν τη δημοσιονομική δύναμη πυρός της Γερμανίας θα μείνουν πίσω.

“Θα πρέπει να συμφωνηθούν αρχές σε ευρωπαϊκό επίπεδο για να διατηρηθούν οι ισότιμοι όροι ανταγωνισμού”, δήλωσε ο υπουργός Οικονομίας.

Η συζήτηση είναι πιθανό να μαίνεται καθ’ όλη τη διάρκεια του χειμώνα και μέχρι την άνοιξη.

Στην Duralex στη Γαλλία, ο Απρίλιος θα φέρει κάποια ανάπαυλα, με ένα νέο, πιο προσιτό συμβόλαιο ενέργειας που θα επιτρέψει να ανάψει και πάλι ο φούρνος και να παραχθεί γυαλί.

Ο πρόεδρος της εταιρείας Llacuna είναι πεπεισμένος ότι η εταιρεία μπορεί να ξεπεράσει την ενεργειακή κρίση και να συνεχίσει να λειτουργεί.

Το “Made in France” είναι ένα “συναισθηματικό εμπορικό σήμα” για την εταιρεία, είπε, το οποίο δεν θα εγκαταλείψει ελαφρά τη καρδία.

Αλλά για πολλούς άλλους σε ολόκληρη την ήπειρο, το εμπορικό σήμα “Made in Europe” δεν έχει ποτέ άλλοτε τεθεί σε μεγαλύτερη αμφιβολία.

“Αν η ΕΕ δεν εντείνει τη βιομηχανική της πολιτική”, δήλωσε ένας διπλωμάτης της ΕΕ, “η βιομηχανία μας αιμορραγεί μέχρι θανάτου”.