Ουκρανική κρίση: Εντατικές διαβουλεύσεις ανάμεσα σε Ρωσία και ΗΠΑ

Με εντατικούς ρυθμούς κινείται η διεθνής διπλωματία για τον τερματισμό του πολέμου στην Ουκρανία. Στο Λονδίνο διεξήχθησαν συνομιλίες μεταξύ αξιωματούχων του Ηνωμένου Βασιλείου, της Γερμανίας, της Γαλλίας, της Ουκρανίας και των Ηνωμένων Πολιτειών.

Ο ειδικός απεσταλμένος του Τραμπ, Στιβ Γουίτκοφ, μεταβαίνει στη Μόσχα για την τέταρτη συνάντησή του με τον Βλάντιμιρ Πούτιν, την ώρα που ο Ντόναλντ Τραμπ λέει ότι η Μόσχα δίνει το «πράσινο φως»στη συμφωνία και μένει πλέον να το δώσει και ο Ουκρανός πρόεδρος Βολοντίμιρ Ζελένσκι.

«Νομίζω έχουμε συμφωνία με τη Ρωσία», είπε ο Αμερικανός πρόεδρος. «Πρέπει να καταλήξουμε σε συμφωνία με τον Ζελένσκι (…) νόμιζα ότι θα ήταν πιο εύκολο να συμφωνήσουμε. Ως τώρα είναι πιο δύσκολο» από ό,τι φανταζόταν, είπε ο Τραμπ.

Ο Ζελένσκι από την πλευρά του έχει τις δικές του δυσκολίες στο εσωτερικό της χώρας. Η ουκρανική αντιπολίτευση απαίτησε από τον ίδιο να προσέλθει στο κοινοβούλιο της χώρας και να εξηγήσει στα μέλη τι πραγματικά συμβαίνει με τις ειρηνευτικές συνομιλίες και τη συμφωνία για τα ορυκτά με τις Ηνωμένες Πολιτείες.

Πολλοί Ουκρανοί βουλευτές – οι οποίοι υποτίθεται ότι πρέπει να επικυρώνουν οποιαδήποτε συμφωνία μόλις υπογραφεί – αισθάνονται παραμερισμένοι από τις ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις του Κιέβου και λένε ότι ο Ζελένσκι και άλλοι αξιωματούχοι που συμμετέχουν στις συνομιλίες δεν μοιράζονται τις λεπτομέρειες και δεν επικοινωνούν σωστά.

Κι ενώ ο Τραμπ έχει ανεβάσει ταχύτητα στη διπλωματία, δεν υπάρχει μεγάλη σαφήνεια σχετικά με το πού κατευθύνονται αυτές οι προσπάθειες ή αν θα είναι επιτυχείς, καθώς το αμερικανικό σχέδιο δεν εμφανίζεται πλέον με τη συνοχή και λεπτομέρεια που το χαρακτήριζε το προηγούμενο διάστημα.

Οι αρχικές συνομιλίες για συμφωνία περιλάμβαναν μια άμεση, άνευ όρων κατάπαυση του πυρός για 30 ημέρες, ακολουθούμενη από πιο μακρές συνομιλίες για την καθιέρωση μιας μόνιμης διευθέτησης του πολέμου.

Η Ουκρανία συμφώνησε σε αυτό και -υπό την πίεση των ΗΠΑ- έκανε μια τεράστια παραχώρηση: δεν θα απαιτούσε πλέον την υπόσχεση μακροπρόθεσμων εγγυήσεων ασφαλείας πριν από οποιαδήποτε παύση των εχθροπραξιών.

Αλλά η Ρωσία αρνήθηκε να συνεργαστεί, επιμένοντας ότι δεν θα μπορούσε να υπάρξει τέλος στις μάχες μέχρι να εκπληρωθεί μια σειρά από προϋποθέσεις. Συγκεκριμένα, ο Βλαντιμίρ Πούτιν δήλωσε ότι έπρεπε να αντιμετωπιστούν οι “βαθύτερες αιτίες” του πολέμου, δηλαδή οι φόβοι του για την επέκταση της συμμαχίας του ΝΑΤΟ και η ίδια η ύπαρξη της Ουκρανίας ως κυρίαρχου κράτους που αποτελεί κατά κάποιον τρόπο απειλή για την ασφάλεια της Ρωσίας.

Οι ΗΠΑ αποδέχθηκαν το ρωσικό επιχείρημα και κλήθηκαν να διαμορφώσουν μια πιθανή πρόταση κατάπαυσης του πυρός.

Τις τελευταίες ημέρες υπήρξαν διάφορες διαρροές σχετικά με τις τελευταίες ιδέες των ΗΠΑ, η εγκυρότητα των οποίων αμφισβητείται μεταξύ των διπλωματών.

Φαίνεται όμως να υπάρχει ένα πλαίσιο: Η Ρωσία θα σταματήσει την εισβολή της κατά μήκος του ενεργού μετώπου και θα εγκαταλείψει τη φιλοδοξία της να ελέγξει τα υπόλοιπα τμήματα των τεσσάρων περιοχών της ανατολικής Ουκρανίας που δεν έχει ακόμη καταλάβει, δηλαδή το Λουχάνσκ, το Ντονέτσκ, τη Ζαπορίζια και τη Χερσώνα.

Σε αντάλλαγμα, οι ΗΠΑ θα αποδεχτούν de facto τις τέσσερις κατεχόμενες περιοχές ως ελεγχόμενες από τη Ρωσία. Θα αναγνωρίσουν επίσης την Κριμαία – η οποία προσαρτήθηκε παράνομα από τη Ρωσία το 2014 – ως de jure ρωσικό έδαφος. Οι ΗΠΑ θα εξασφαλίσουν επίσης ότι η Ουκρανία θα εγκαταλείψει και την προοπτική ένταξής της στο ΝΑΤΟ.

Στο πλαίσιο αυτού του σχεδίου, οι ΗΠΑ θα μπορούσαν επίσης να αναλάβουν τον έλεγχο του αμφιλεγόμενου πυρηνικού σταθμού ηλεκτροπαραγωγής της Ζαπορίζια -που σήμερα βρίσκεται στα χέρια της Ρωσίας- και να τροφοδοτούν με ηλεκτρική ενέργεια και τα δύο μέρη του ουκρανικού εδάφους.

Νομικοί εμπειρογνώμονες λένε ότι υπάρχουν ακόμη και τεχνικά ζητήματα σχετικά με την αναγνώριση της Κριμαίας από τις ΗΠΑ λόγω ορισμένων νόμων που ψηφίστηκαν από το αμερικανικό Κογκρέσο.

Αλλά παρά ταύτα, οι δυτικοί διπλωμάτες δεν απορρίπτουν το σχέδιο εκ προοιμίου. “Υπάρχει χώρος για κοινό τόπο”, είπε ένας από αυτούς. “Είναι απλώς ένα ζήτημα αν υπάρχει αρκετή εμπιστοσύνη μεταξύ των μερών για να προχωρήσουν”.

Το λένε αυτό επειδή η προτεινόμενη συμφωνία, όπως έχει διαρρεύσει μέχρι στιγμής, περιέχει τεράστια κενά. Δεν υπάρχει καμία αναφορά στην απαγόρευση των δυτικών χωρών να συνεχίσουν να εξοπλίζουν την Ουκρανία, κάτι που στο παρελθόν αποτελούσε κόκκινη γραμμή για τη Ρωσία.

Δεν υπάρχει επίσης καμία αναφορά στις απαιτήσεις της Ρωσίας για “αποστρατιωτικοποίηση” της Ουκρανίας, δηλαδή για μαζική μείωση του στρατού της, και πάλι μια άλλη μακροχρόνια απαίτηση της Μόσχας.

Κατά τη συμφωνία, η Ουκρανία μπορεί να μην επιτρέπεται να ενταχθεί στο ΝΑΤΟ, αλλά θα μπορούσε να ενταχθεί στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Δεν υπάρχει καμία προφανής αντίρρηση για την ανάπτυξη μιας ευρωπαϊκής “δύναμης” στη δυτική Ουκρανία μετά από οποιαδήποτε κατάπαυση του πυρός για την αποτροπή μελλοντικής ρωσικής επίθεσης.

Αλλά δεν είναι ακόμη σαφές αν οι ΗΠΑ είναι πρόθυμες να παράσχουν “στήριγμα” σε αυτή τη δύναμη. Υπάρχει επίσης ασάφεια σχετικά με το ποιες οικονομικές κυρώσεις κατά της Ρωσίας θα αρθούν και πότε και υπό ποιες συνθήκες.

Με άλλα λόγια, ένας τεράστιος αριθμός λεπτομερειών είναι ασαφής και πρέπει ακόμη να συζητηθεί. Και όλες οι πλευρές φαίνεται να απέχουν πολύ μεταξύ τους.

Η πρόταση αυτή θα μπορούσε στη συνέχεια να υποστηριχθεί με την απειλή των ΗΠΑ -όπως την έχουν προβάλει τόσο ο πρόεδρος Τραμπ όσο και ο υπουργός Εξωτερικών Μάρκο Ρούμπιο- ότι δηλαδή θα εγκαταλείψουν τις διαπραγματεύσεις εάν δεν υπάρξει άμεση συμφωνία. Εκ πρώτης όψεως, η πρόταση αυτή φαίνεται απίθανο να πετύχει.

Ο πρόεδρος Ζελένσκι έχει ήδη καταστήσει σαφές ότι η Ουκρανία δεν θα παραδεχθεί ποτέ ότι η Κριμαία είναι ρωσική. Ακόμα και αν ήθελε να το κάνει αυτό, δεν θα μπορούσε να το κάνει γιατί θα χρειαζόταν πρώτα ένα δημοψήφισμα του ουκρανικού λαού.

Οι ευρωπαϊκές δυνάμεις έχουν επίσης ξεκαθαρίσει ότι δεν θα αποδεχθούν τη ρωσική κυριαρχία επί της Κριμαίας, κάτι που θα παραβίαζε τους μεταπολεμικούς διεθνείς νομικούς κανόνες ότι τα σύνορα δεν πρέπει να αλλάζουν με στρατιωτική βία.

Η Ουκρανία εξακολουθεί να επιθυμεί άμεση κατάπαυση του πυρός υπό όρους και στη συνέχεια συνομιλίες. Οι ΗΠΑ θέλουν μια γρήγορη νίκη. Και η Ρωσία θέλει να εμβαθύνει στις λεπτομέρειες μιας ειρηνευτικής συμφωνίας, για την επίλυση της οποίας συνήθως χρειάζονται μήνες, αν όχι χρόνια.

Υπάρχει ένα παλιό ρητό που λέει ότι “τίποτα δεν έχει συμφωνηθεί μέχρι να συμφωνηθούν όλα”. Αυτή τη στιγμή φαίνεται πως η συμφωνία δεν είναι πολύ κοντά.