Οικογενειακές επιχειρήσεις: Οι προκλήσεις του 2024 και η ανάγκη μετασχηματισμού κουλτούρας

Στάθηκαν και αντιστάθηκαν το 2023, έκλεισαν με θετικό πρόσημο, στη μεγάλη εικόνα και εμφανίζονται έτοιμες για τις προκλήσεις του 2024 οι οικογενειακές επιχειρήσεις.

Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα του Εθνικού Κέντρου Κοινωνικών Ερευνών (ΕΚΚΕ), οι οικογενειακές επιχειρήσεις συμβάλλουν σε μεγάλο βαθμό, από τους 8 στους 10 ερωτώμενους, στη διατήρηση των θέσεων εργασίας, τη στιγμή που πάνω από 6 στους 10 θεωρούν ότι η ύπαρξη και η διατήρηση οικογενειακής επιχείρησης μπορεί να λειτουργήσει ανασχετικά σε εναλλακτικά επαγγελματικά σχέδια των παιδιών της οικογένειας.

Την ίδια στιγμή, η έρευνα επικεντρώθηκε στο πώς οικογένεια και οικογενειακή επιχείρηση αλληλοεπιδρούν σε μια εποχή όπου οι στάσεις, οι αντιλήψεις και οι ρόλοι εντός της οικογένειας επαναπροσδιορίζονται και η εργασία επηρεάζεται από τις διαδοχικές κρίσεις.

Χαρακτηριστικό είναι ότι σχεδόν οι μισοί ερωτώμενοι (49%) θεωρούν ότι οι οικογενειακές επιχειρήσεις υπήρξαν ανθεκτικές στις πρόσφατες κρίσεις.

Παράλληλα, όμως, είναι πολύ μεγαλύτερο είναι το ποσοστό εκείνων που συμφωνούν ότι οι επιχειρήσεις αυτές δυσκολεύονται να επιβιώσουν, σε συνθήκες μεγάλου ανταγωνισμού, αγγίζοντας το 77%.

M. Λάμπρου: Κατάφεραν να σταθούν όρθιες και να δείξουν ανθεκτικότητα

Περισσότερα στοιχεία και μια αίσθηση για τους προηγούμενους και τους επόμενους μήνες σε ό,τι αφορά την πορεία των οικογενειακών επιχειρήσεων δίνει στο financialreport.gr η εξειδικευμένη σύμβουλος οικογενειακών επιχειρήσεων και συγγραφέας κ. Μαρίκα Λάμπρου: «Παρότι δεν υπάρχουν επίσημα στοιχεία που να αποδεικνύουν με συγκεκριμένα νούμερα τις επιδόσεις των οικογενειακών επιχειρήσεων στην Ελλάδα για το 2023, η γενική αίσθηση είναι ότι, στην πλειοψηφία τους, τα κατάφεραν να σταθούν όρθιες και να επιδείξουν ανθεκτικότητα, όπως άλλωστε είχε συμβεί και την περίοδο των ανατρεπτικών κρίσεων που ήρθαν ως αποτέλεσμα της πανδημίας (COVID19)».

Για την ίδια, ωστόσο, η εξαγωγή ασφαλών συμπερασμάτων γίνεται ακόμη πιο δύσκολη εξαιτίας του γεγονότος ότι μόνο οι 6 στις 10 οικογενειακές επιχειρήσεις μετρούν την επίτευξη στόχου, κατά όσα αναφέρεται σε έρευνα της PWC.

Σύμφωνα με την κ. Λάμπρου, πάντως, και λαμβάνοντας υπόψη τα στοιχεία του Γενικού Εμπορικού Μητρώου, φαίνεται ότι, παρά τις δυσκολίες (λόγω πληθωρισμού, αυξημένων επιτοκίων και εύθραυστων γεωπολιτικών ισορροπιών) οι ελληνικές οικογενειακές επιχειρήσεις κινούνται με θετικό πρόσημο.

Η σύμβουλος επιχειρήσεων Μαρίκα Λάμπρου

Οι προκλήσεις για τις οικογενειακές επιχειρήσεις, για την τρέχουσα χρονιά, κατά την κ. Λάμπρου είναι πολλές: «Η νέα χρονιά, αλλά και οι επόμενες, είναι γεμάτες σημαντικές προκλήσεις: κλιματική αλλαγή, πόλεμοι, παγκόσμιες πολιτικές ανακατατάξεις, κοινωνικές εξελίξεις, ανατρεπτική επίδραση της τεχνητής νοημοσύνης στον τρόπο δουλειάς και ζωής , και όλα όσα αυτά συνεπάγονται. Με λίγα λόγια: αλλαγές, αλλαγές, αλλαγές. Αλλαγές στις οποίες οι οικογενειακές επιχειρήσεις της χώρας δεν μπορούν να είναι θεατές. Θα πρέπει να αποφασίσουν τι στάση θα κρατήσουν και να ενεργήσουν ανάλογα. Συχνά, η γενιά που «παραδίδει» θεωρεί ότι η μεγαλύτερη πρόκληση είναι η διαδοχή. Αυτό, όμως, είναι λάθος. Γιατί, πράγματι, η διαδοχή αποτελεί μια πολύ σημαντική εσωτερική πρόκληση, αλλά δεν περιλαμβάνει τις δεκάδες (αναφέραμε ενδεικτικά κάποιες παραπάνω) εξωτερικές προκλήσεις που θα καθορίσουν το μέλλον της οικογενειακής επιχείρησης».

Στο στόχαστρο το ταλέντο και στις οικογενειακές επιχειρήσεις

Πρωταρχική θέση στις προκλήσεις του άμεσου μέλλοντος για όλες τις οικογενειακές επιχειρήσεις θα παίξει η ανεύρεση και διατήρηση ταλαντούχων ανθρώπων που θα μπορέσουν να διαχειριστούν τις επερχόμενες αλλαγές και ανατροπές. Ωστόσο, όπως υπογραμμίζει η κ. Λάμπρου «για να γίνει, όμως, αυτό, θα πρέπει οι οικογενειακές επιχειρήσεις να μετασχηματιστούν, όχι τόσο και όχι μόνο τεχνολογικά, αλλά σαν κουλτούρα, σαν αντίληψη και πρακτική. Ο σεβασμός της διαφορετικότητας, η αποδοχή και η αξιοποίηση των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών κάθε εργασιακής γενιάς, ο εποικοδομητικός χειρισμός της διαφωνίας, η ευκαιρία για ανάληψη πρωτοβουλιών από όλα τα ιεραρχικά επίπεδα, είναι ενδείξεις μιας νέας προοδευτικής επιχειρηματικής προσέγγισης που θα απελευθερώσει δημιουργικές δυνάμεις και θα ενισχύσει το ανταγωνιστικό πλεονέκτημα της επιχείρησης».

Πρώτο μέλημα η επιβίωση

Σημαντικό ερώτημα που τέθηκε στην κ. Λάμπρου από το financialreport.gr είναι το αν το 2024 θεωρεί ότι θα είναι έτος επενδύσεων και κινητικότητας για τις οικογενειακές επιχειρήσεις: «Γενικότερα, οι οικογενειακές επιχειρήσεις αντιμετωπίζουν με περίσκεψη – κάποιες φορές υπερβολική έως παραλυτική – κάθε νέο επενδυτικό βήμα που δεν έχει άμεσα αποτελέσματα. Υπάρχει μια δυσκολία στη μακροπρόθεσμη στόχευση, πράγμα το οποίο λειτουργεί ως blocking factor. Οι νέες γενιές, όμως, είναι πιο τολμηρές. Οι σημερινές είναι και πιο … ομιλητικές. Πιέζουν, επιχειρηματολογούν και συχνά εισακούονται. Ευτυχώς. Παρεμπιπτόντως, οι συνθήκες ποτέ δεν είναι ιδανικές, αλλά ακόμη και υπό δύσκολες συνθήκες υπάρχουν «παράθυρα» ευκαιρίας, αρκεί κανείς να έχει τα μάτια του ανοιχτά» απαντά.

Σε αυτό το πλαίσιο, οι φετινές προσδοκίες για την πορεία τους είναι, κατά την κ. Λάμπρου, σε θετικό έδαφος: «Με όλον αυτόν τον παγκόσμιο βομβαρδισμό πληροφόρησης, με όλες αυτές τις ταχύτατες αλλαγές που λαμβάνουν χώρα σε όλους τους τομείς – επιστήμη, πολιτική, κοινωνία, επιχειρηματικότητα, ελπίζουμε ότι τα αντανακλαστικά των ελληνικών οικογενειακών επιχειρήσεων θα λειτουργήσουν άμεσα και σωστά. Ευελπιστούμε ότι δεν θα αφήσουν την ευκαιρία να πάει χαμένη. Η χώρα προχωράει, προοδεύει, εκσυγχρονίζεται. Το ίδιο πρέπει να συμβεί και με τις ελληνικές επιχειρήσεις. Η προσδοκία, λοιπόν, δεν είναι άλλη από το να δούμε τις υγιώς ανταγωνιζόμενες και ταχέως αναπτυσσόμενες ελληνικές οικογενειακές επιχειρήσεις να αυξάνονται».

Μαρία Μπακοπούλου