Οι περισσότεροι Δήμοι αποφεύγουν την αξιολόγηση και τη διαφάνεια – Οριακά πάνω από τη βάση στην οικονομική αποδοτικότητα

Οι δήμοι στην Ελλάδα συνεχίζουν να μη συγκεντρώνουν κρίσιμα δεδομένα για τις επιδόσεις τους που θα τους επέτρεπαν να χαράσσουν, να παρακολουθούν και να υλοποιούν αποτελεσματικά τις πολιτικές τους σύμφωνα με τον Δείκτη Αποτελεσματικότητας Δήμων του 2023 που δημοσιεύει το Κέντρο Φιλελεύθερων Μελετών σε συνεργασία με το Κέντρο Διεθνούς και Ευρωπαϊκής Πολιτικής Οικονομίας και Διακυβέρνησης (ΚεΔΕΠΟΔ) του Τμήματος Πολιτικής Επιστήμης και Διεθνών Σχέσεων του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου.

ΔΕΙΤΕ ΤΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ  ΕΔΩ: ApodotikotitaDimon-2023

Σύμφωνα με την μελέτη σημαντική μπορεί να είναι στην κατεύθυνση αυτή η δημιουργία διαδικτυακού κόμβου παρακολούθησης των επιδόσεων των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης στο Υπουργείο Εσωτερικών όπως προβλέπει ο νέος νόμος 5056/2023.

Συγκεκριμένα, σύμφωνα με τα βασικά πορίσματα της μελέτης οι δήμοι που συγκαταλέγονται στο 10% με την καλύτερη συνολική επίδοση ανά κατηγορία είναι οι εξής:

Δήμοι Μητροπολιτικών Κέντρων: Δήμος Μοσχάτου-Ταύρου, Δήμος Πυλαίας-Χορτιάτη, Δήμος Ηρακλείου Αττικής, και Δήμος Χαϊδαρίου.

Μεγάλοι Ηπειρωτικοί Δήμοι: Δήμος Ηρακλείου Κρήτης, Δήμος Θέρμης, Δήμος Μαραθώνος, Δήμος Αλμωπίας, Δήμος Τρικκαίων, Δήμος Ελασσόνας, Δήμος Φλώρινας, Δήμος Βόλου, και Δήμος Χανίων.

Μεσαίοι Ηπειρωτικοί Δήμοι: Δήμος Ραφήνας-Πικερμίου, Δήμος Καμένων Βούρλων, Δήμος Ιστιαίας-Αιδηψού, Δήμος Πάργας, Δήμος Φαρσάλων, Δήμος Φαιστού, Δήμος Πυλής, Δήμος Μουζακίου, και Δήμος Μονεμβασίας.

Μικροί Ηπειρωτικοί Και Μικροί Ορεινοί Δήμοι: Δήμος Ανωγείων, Δήμος Βελβεντού, και Δήμος Αγίου Βασιλείου.

Μεγάλοι Και Μεσαίοι Νησιωτικοί Δήμοι: Δήμος Μυκόνου, και Δήμος Σαλαμίνας.

Μικροί Νησιωτικοί Δήμοι: Δήμος Ύδρας, Δήμος Σκύρου, και Δήμος Οινουσσών.

Η μεγαλύτερη αδυναμία των δήμων εντοπίζεται στη μέτρηση και τήρηση δεδομένων δεικτών βιωσιμότητας (πεδίο στο οποίο η διαθεσιμότητα των στοιχείων είναι η μικρότερη), ενώ η καλύτερη επίδοσή τους αφορά την οικονομική διαχείριση (πεδίο στο οποίο η διαθεσιμότητα των στοιχείων είναι η μεγαλύτερη).

Συγκεκριμένα, σύμφωνα με τα βασικά πορίσματα της μελέτης όπως αυτά προκύπτουν από τα οικονομικά στοιχεία των Δήμων για το οικονομικό έτος 2021:

Οι δήμοι παρουσιάζουν μικρή οικονομική αυτοτέλεια, αφού τα έσοδα τους προέχονται κυρίως από την κρατική επιχορήγηση. Κατά μέσο όρο, μόνο το 36% των συνολικών τους εσόδων προέρχονται από ίδια έσοδα. Το σύνολο των ληξιπρόθεσμων οφειλών όλων των δήμων το 2021 αντιστοιχεί στο 1,6% των δαπανών τους, σημαντικά μειωμένες σε σχέση με τα προηγούμενα έτη.

Το 2021 κανένας δήμος δεν κατάφερε να τηρήσει τον προϋπολογισμό του σε ποσοστό άνω του 80%, ενώ μόνο το 27% κατάφερε να τον τηρήσει σε ποσοστό άνω του 50%. Τα ποσοστά αυτά δεν παρουσιάζουν σημαντικές διακυμάνσεις την τελευταία πενταετία.

Σε ό,τι αφορά τους προϋπολογισμούς επενδύσεων, το 2021 μόνο το 1% των δήμων τους τήρησαν σε ποσοστό άνω του 50%. Τα ποσοστά αυτά δεν παρουσιάζουν σημαντικές διακυμάνσεις την τελευταία πενταετία.

Η μέση επίδοση στην οικονομική αποδοτικότητα των δήμων είναι χαμηλή, ξεπερνώντας οριακά τη βάση.

Σύμφωνα με την αξιολόγηση των δήμων στην Οικονομική Διαχείριση για το έτος 2021, η οποία μετράει την αποδοτικότητα (efficiency) των διαθέσιμων πόρων τους με τα εξής κριτήρια: χαμηλότερη επιβάρυνση από φόρους και τέλη, συνέπεια προϋπολογισμού, χρηματοδότηση επενδύσεων, δημοσιονομική υγεία και οικονομική αυτοτέλεια, τα βασικά πορίσματα της μελέτης είναι:

1. Μικροί ηπειρωτικοί και μικροί ορεινοί δήμοι με μέση επίδοση 5,47/10.
2. Μεγάλοι ηπειρωτικοί δήμοι με μέση επίδοση 5,44/10.
3. Δήμοι μητροπολιτικών κέντρων με μέση επίδοση 5,31/10.
4. Μικροί νησιωτικοί δήμοι με μέση επίδοση 5,22/10.
5. Μεσαίοι ηπειρωτικοί δήμοι με μέση επίδοση 5,18/10.
6. Μεγάλοι και μεσαίοι νησιωτικοί δήμοι με μέση επίδοση 5/10.

Η οικονομική ανεξαρτησία των δήμων από την κεντρική διοίκηση φαίνεται να συνδέεται με καλύτερη επίδοση στη συνολική βαθμολογία του Δείκτη Αποτελεσματικότητας Δήμων. Αυτή η σχέση αφορά κυρίως το πεδίο των Υπηρεσιών, ενώ ακολουθούν τα πεδία της Πολιτικής Προστασίας και της Οργάνωσης και Διακυβέρνησης.

Οι Δήμοι Μητροπολιτικών Κέντρων συγκεντρώνουν την υψηλότερη μέση βαθμολογία, με επίδοση με 36,5 στα 100, και ακολουθούν οι Μεγάλοι Ηπειρωτικοί Δήμοι με βαθμολογία 32,8, οι Μεσαίοι Ηπειρωτικοί Δήμοι με βαθμολογία 25,9, οι Μεγάλοι και Μεσαίοι Νησιωτικοί Δήμοι με βαθμολογία 24,3, οι Μικροί Ηπειρωτικοί και Μικροί Ορεινοί Δήμοι με βαθμολογία 20,6, ενώ τη μικρότερη βαθμολογία σημειώνουν οι Μικροί Νησιωτικοί Δήμοι με 18,3.

Οι δήμοι αδυνατούν να συγκεντρώσουν και να επεξεργαστούν στοιχεία που μετρούν την απόδοσή τους με σκοπό τη χάραξη, την παρακολούθηση και την υλοποίηση αποτελεσματικών και στοχευμένων πολιτικών της τοπικής αυτοδιοίκησης. Είναι ενδεικτικό πως στο ερωτηματολόγιο της μελέτης απάντησε μόλις το 10% των δήμων, ποσοστό το οποίο καταδεικνύει τόσο τη μικρή επιχειρησιακή ικανότητα των δήμων όσο και την έλλειψη κουλτούρας αξιολόγησης και διαφάνειας.

Οι προβλέψεις του νέου νόμου 5056/2023 για δημιουργία στο Υπουργείο Εσωτερικών διαδικτυακού κόμβου παρακολούθησης των επιδόσεων των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης προβλέπεται ότι θα συμβάλουν σημαντικά στην παρακολούθηση επιδόσεων της τοπικής αυτοδιοίκησης και θα διευκολύνουν την εκπόνηση και βελτίωση του Δείκτη Αποτελεσματικότητας Δήμων.

Ο Δείκτης Ποιότητας Νομοθέτησης αξιολογεί όλες τις δημοτικές αρχές της χώρας βάσει των επιδόσεών τους στα πεδία που αποτελούν τις βασικές τους αρμοδιότητες.

Ο Εκτελεστικός Διευθυντής του Κέντρου Φιλελεύθερων Μελετών, Νίκος Ρώμπαπας

Ο Εκτελεστικός Διευθυντής του Κέντρου Φιλελεύθερων Μελετών Νίκος Ρώμπαπας έκανε το ακόλουθο σχόλιο:

“Η πρώτη αρχή της διοίκησης είναι πως δεν μπορείς να βελτιώσεις κάτι αν δεν το μετρήσεις. Σήμερα, οι δήμοι στην Ελλάδα συνεχίζουν να μην μετράνε κρίσιμες επιδόσεις τους, γεγονός που έχει σημαντικές αρνητικές επιπτώσεις στην αποτελεσματικότητα των πολιτικών τους. Ο νέος κόμβος παρακολούθησης των επιδόσεων των ΟΤΑ στο Υπουργείο Εσωτερικών μπορεί να συμβάλει καθοριστικά σ’ αυτό, αρκεί να σχεδιαστεί και να υλοποιηθεί σωστά. Η μεθοδολογία του Δείκτη Αποτελεσματικότητας Δήμων που δημοσιεύει τα τελευταία χρόνια το Κέντρο Φιλελεύθερων Μελετών προσφέρει έναν χρήσιμο οδικό χάρτη στην κατεύθυνση αυτή”.