Ο Μάρξ για τους Ρώσους, το άγνωστο βιβλίο: «Κάθε Ρώσος είναι κατάσκοπος ή απατεών»

Του Δημήτρη Γιαννακόπουλου* 

Η μοντέρνα άποψη, όπως την εξέθεσε στο Μεσοπόλεμο η Σχολή της Φρανκφούρτης,  βάζει μεν τις εποχές να κοιτάζονται μεταξύ τους καταπρόσωπο, αλλά παραγνωρίζει ή διαβάζει πλημμελώς το περιεχόμενο των πηγών το οποίο συνήθως προσδιορίζεται από ενεργά συμφέροντα και όχι από ιστοριογραφικές ιδέες. Η επέλαση του Ναζισμού αντάμωσε ιστορικά τους εκφραστές της, η δε παρακαταθήκη της τα κατάφερε καλύτερα χωρίς να σημαίνει ότι οι επίγονοι διέγνωσαν τις διαφορές. Και μάλλον, επειδή δεν το πολυκατάλαβαν το εγκατέλειψαν στις  βιβλιοθήκες.

Τα ενεργά συμφέροντα της Ρωσίας, λοιπόν, σήμερα ταξινομούνται  με αναφορά α) στην πρόσβαση της στη θάλασσα και β) στην κουλτούρα του προαιώνιου επεκτατισμού της από την εποχή των Γότθων, των Τατάρων της «καμένης γης», των Μογγόλων και των τσάρων που την επεξέτειναν στα πέρατα της οικουμένης ως «τη χώρα όπου η ώρα αλλάζει 11 φορές απ΄άκρη σ’ άκρη».   

Αυτά αποτελούν αντικείμενο μελέτης, ανεκμετάλλευτης ωστόσο κεντρικά, καθώς η Δύση εξακολουθεί να αντιμετωπίζει την Ανατολή με τη δυτική κουλτούρα, την εκ διαμέτρου αντίθετη – δηλαδή – προς την πραγματικότητα της Ανατολής.

Όμως είχαν τεθεί γεωστρατηγικά από τον 18^ο-19^ο αιώνα από Γερμανούς  ιστορικούς, όπως ο Σλέτζερ («Χρονικά του Νέστορος») ή ο Φαλμεράυερ, κυρίως δε από τον Κάρολο Μάρξ, τον μεγαλύτερο αντισλαυιστή της εποχής του και ταυτόχρονα τον επιστήμονα με τη μεγαλύτερη επιρροή στη Ρωσική πολιτική του 20^ου αιώνα!

Ο Γερμανός  θεμελιωτής του κομμουνισμού «δεν είχε απλή αντίθεση με τους Ρώσους, τους μισούσε κανονικά τρέφοντας εναντίον του ένστικτο πνευματικό πάθος». Τακτικά δε, στις ανταποκρίσεις του σε αμερικάνικες εφημερίδες, «επετίθετο λυσσαλέα εναντίον των Δυτικών κυβερνήσεων επειδή έδειχναν αδράνεια έναντι της Ρωσίας». 

Το 1955 κυκλοφόρησε στην Ελλάδα βιβλίο  υπό τον τίτλο: «Οι Ρώσοι και η ιστορία των» με άρθρα του Μαρξ  (1854-1856) για την πορεία της χώρας στα βάθη των αιώνων. Ο σύγχρονος μελετητής εντυπωσιάζεται για το εύρος των γνώσεων του στοχαστή, την πολιτική του ψηλάφηση, την απύθμενη περιφρόνηση του για τους Ρώσους  και την επιμονή στον πόλεμο εναντίον τους με μοναδικό σκοπό «την ολοσχερή καταστροφή αυτών».

Σε μια επιστολή του γράφει: «Δεν έχω καμία εμπιστοσύνη σε κανένα Ρώσο γιατί μόλις διεισδύσει κάπου επικρατεί αμέσως κόλασις… Κάθε Ρώσος είναι κατάσκοπος ή απατεών». 

Ορισμένες φορές το φυλετικό του μένος τον οδήγησε  και σε εσφαλμένες  ενέργειες όπως το ότι επέκρινε διαρκώς τον Μ. Μπακούνιν  ο οποίος αν και πολεμούσε στα χαρακώματα της Δρέσδης κατά τη Γερμανική επανάσταση το 1848, δεν τον στήριξε όταν συνελήφθη με αποτέλεσμα η Αστυνομία να παραδώσει τον Ρώσο επαναστάτη στον Τσάρο κι εκείνος να τον κλείσει σε φρούριο για 22 χρόνια. 

Παρά ταύτα, τα γραφτά του είναι τόσο ακλόνητα που δεν θα άντεχαν σε ευρεία δημοσιοποίηση, έστω κι αν είχαν περιληφθεί στο κύριο έργο του.  

Για παράδειγμα, όταν η Ρωσία κατέλαβε τον  Καύκασο ο Μαρξ μαινόμενος στην αλληλογραφία του με τον Έγκελς χαρακτήριζε  τη στάση της Ευρώπης ως  «ηλίθια αδιαφορία» και συμπέραινε: «Η Ευρώπη θα πρέπει να πάψει να κραυγάζει… ή θα υποταχθεί από τους Σλαύους ή θα καταστρέψει για πάντα το κέντρο της  επιθετικής  τους δυνάμεως: την Ρωσία».

Ομοίως και η ανάλυση του για τον Μέγα Πέτρο (1672-1725) και τα «απλώματα» του στη θάλασσα («μόνο νερό χρειάζεται η Ρωσία»).

Σημείωνε: «Εις ένα πρόγραμμα παγκοσμίου επιθέσεως  (σ.σ. των Ρώσων) η θάλασσα ήτο απαραίτητος.  Μόνο δια του μετασχηματισμού της Μοσχοβίας  από δυνάμεως καθαρώς ηπειρωτικής εις αυτοκρατορίαν συνορεύουσα με τη  θάλασσαν, τα εκ της παραδόσεως όρια της  ρωσικής πολιτικής ημπορούσαν να υπερπηδηθούν και να εξαλειφθούν μέσα εις την τολμηράν σύνθεσιν η οποία, συνδυάζουσα τας κατακτητικάς μεθόδους του υποδούλου εις τους Μογγόλους  και τας τάσεις δια παγκοσμίους κατακτήσεις του αυθέντου, αποτελεί την ζωτικήν αρχήν της διπλωματίας της Ρωσίας». 

Τα κείμενα του αναβιβάζονται στην υψηλότερη βαθμίδα της ρεαλιστικής προσέγγισης κι αφού  εγκαταλείπουν το πεδίο των ιστοριογραφικών ιδεών  μεταφέρονται – αποδεικτικώς και επιβεβαιωμένα – στο έτερο της άνευ ορίων  ιστορικής προοπτικής μέρος της οποίας καθορίζεται από τα ενεργά συμφέροντα εκάστης περιόδου.

(*) Ο Δημήτρης Γιαννακόπουλος είναι δημοσιογράφος