Νουριέλ Ρουμπινί: Οι 10 λόγοι που μας οδηγούν σε στασιμοπληθωρισμό διαρκείας!

O υψηλότερος πληθωρισμός και η επιβράδυνση της οικονομικής ανάπτυξης συνθέτουν το νέο τοπίο στο οποίο καλούνται να κινηθούν πολλές προηγμένες αλλά και αναδυόμενες οικονομίες, γράφει ο γνωστός οικονομολόγος Νουριέλ Ρουμπινί στο Project Syndicate. Βασική αιτία του τρέχοντος στασιμοπληθωρισμού, εξηγεί, αποτελεί σειρά αρνητικών κλυδωνισμών στη συνολική προσφορά, που έχουν περιορίσει την παραγωγή και έχουν αυξήσει το κόστος.

Αυτό όμως δεν αποτελεί έκπληξη. Η πανδημία ανάγκασε πολλούς τομείς να «κλειδώσουν», διατάραξε τις παγκόσμιες αλυσίδες εφοδιασμού και προκάλεσε μια φαινομενικά επίμονη μείωση της προσφοράς εργασίας. Στη συνέχεια, η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία ανέβασε τις τιμές της ενέργειας, των βιομηχανικών μετάλλων, των τροφίμων και των λιπασμάτων. Και τώρα, η Κίνα λόγω Covid-19 διέταξε δρακόντεια lockdown σε μεγάλους οικονομικούς κόμβους όπως η Σαγκάη, προκαλώντας πρόσθετες διακοπές στην εφοδιαστική αλυσίδα και συμφόρηση στις μεταφορές.

Αλλά ακόμη και χωρίς αυτούς τους σημαντικούς παράγοντες, συνεχίζει ο Ρουμπινί, οι μεσοπρόθεσμες προοπτικές θα ήταν σκοτεινές. Υπάρχουν λόγοι να ανησυχούμε ότι οι σημερινές συνθήκες στασιμότητας θα εξακολουθούν να χαρακτηρίζουν την παγκόσμια οικονομία, προκαλώντας υψηλότερο πληθωρισμό, χαμηλότερη ανάπτυξη και πιθανώς ύφεση σε πολλές οικονομίες.

Για αρχή, από την παγκόσμια οικονομική κρίση παρατηρήθηκε μια υποχώρηση από την παγκοσμιοποίηση και μια επιστροφή σε διάφορες μορφές προστατευτισμού. Αυτό ενεργοποιεί γεωπολιτική κινητικότητα και πολιτικές διεργασίες σε χώρες όπου μεγάλες πληθυσμιακές ομάδες αισθάνονται παρατημένες. Οι αυξανόμενες γεωπολιτικές εντάσεις και το τραύμα της εφοδιαστικής αλυσίδας που άφησε η πανδημία είναι πιθανό να δώσουν περαιτέρω ώθηση στην κινεζική μεταποίηση και να αναβαθμίσουν τις αναδυόμενες αγορές σε προηγμένες οικονομίες – με τη «στήριξη» σε φίλες χώρες. Είτε έτσι είτε αλλιώς, η παραγωγή θα κατανεμηθεί στρεβλά, σε περιοχές και χώρες υψηλότερου κόστους.

Επιπλέον, η δημογραφική γήρανση σε προηγμένες οικονομίες και ορισμένες βασικές αναδυόμενες αγορές (όπως η Κίνα, η Ρωσία και η Νότια Κορέα) θα συνεχίσει να μειώνει την προσφορά εργασίας, προκαλώντας πληθωρισμό των μισθών. Και επειδή οι ηλικιωμένοι ξοδεύουν αποταμιεύσεις χωρίς να εργάζονται, οι πληθωριστικές πιέσεις θα αυξηθούν, ενώ η αναπτυξιακή δυναμική θα μειωθεί.

Παράλληλα, η συνεχής αντίδραση κατά της μετανάστευσης στις προηγμένες οικονομίες θα μειώσει επίσης την προσφορά εργασίας και θα ασκήσει ανοδική πίεση στους μισθούς. Για δεκαετίες, η μετανάστευση κρατούσε ένα καπάκι στην αύξηση των μισθών στις προηγμένες οικονομίες. Όμως, αυτές οι μέρες φαίνεται να έχουν τελειώσει.

Ο νέος ψυχρός πόλεμος ΗΠΑ-Κίνας θα επιφέρει εκτεταμένα στασιμοπληθωριστικά αποτελέσματα. Η σινοαμερικανική αποσύνδεση συνεπάγεται κατακερματισμό της παγκόσμιας οικονομίας, βαλκανοποίηση των αλυσίδων εφοδιασμού και αυστηρότερους περιορισμούς στο εμπόριο τεχνολογίας, δεδομένων και πληροφοριών – βασικά στοιχεία των μελλοντικών εμπορικών προτύπων.

Η κλιματική αλλαγή, επίσης, θα λειτουργήσει υπέρ του στασιμοπληθωρισμού. Εξάλλου, οι ξηρασίες βλάπτουν τις καλλιέργειες, καταστρέφουν τις σοδειές και αυξάνουν τις τιμές των τροφίμων, όπως οι τυφώνες, οι πλημμύρες και η άνοδος της στάθμης της θάλασσας καταστρέφουν τα αποθέματα κεφαλαίων και διαταράσσουν την οικονομική δραστηριότητα. Επιπλέον, η πολιτική καταπολέμησης των ορυκτών καυσίμων και η απαίτηση επιθετικής απαλλαγής από τον άνθρακα οδήγησαν σε ανεπαρκείς επενδύσεις στον άνθρακα, προτού φτάσουν σε επαρκή επίπεδα οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας ώστε να αντισταθμίσουν τη μειωμένη προσφορά υδρογονανθράκων. Υπό αυτές τις συνθήκες, είναι αναπόφευκτες οι απότομες αυξήσεις των τιμών της ενέργειας. Και καθώς η τιμή της ενέργειας αυξάνεται, ο «οικολογικός πληθωρισμός» θα χτυπήσει τις τιμές των πρώτων υλών που χρησιμοποιούνται σε ηλιακούς συλλέκτες, μπαταρίες, ηλεκτρικά οχήματα και άλλες καθαρές τεχνολογίες.

Άλλος παράγοντας πιθανώς θα είναι η δημόσια υγεία. Εχουν γίνει λίγα για να αποτραπεί η επόμενη επιδημία, παρόλο που ήδη γνωρίζουμε ότι οι πανδημίες διαταράσσουν τις παγκόσμιες αλυσίδες και υποκινούν προστατευτικές πολιτικές, καθώς οι χώρες σπεύδουν να συσσωρεύσουν κρίσιμες προμήθειες, τρόφιμα και φάρμακα.

Επιπρόσθετα πρέπει να ανησυχούμε και για τον κυβερνοπόλεμο, που μπορεί να προκαλέσει σοβαρές διαταραχές στην παραγωγή, όπως έδειξαν πρόσφατες επιθέσεις. Τέτοια περιστατικά αναμένεται να ενταθούν με την πάροδο του χρόνου. Εάν οι εταιρείες και οι κυβερνήσεις θέλουν να προστατευτούν, θα χρειαστεί να δαπανήσουν εκατοντάδες δισεκατομμύρια δολάρια για την κυβερνοασφάλεια, αυξάνοντας το κόστος που θα μετακυλίεται στους καταναλωτές.

Όλα αυτά θα υποδαυλίσουν πολιτικές αντιδράσεις ενάντια στις έντονες ανισότητες, γράφει ο Ρουμπινί, οδηγώντας σε αύξηση δημοσιονομικών δαπανών για τη στήριξη των εργαζομένων, των ανέργων, των ευάλωτων ομάδων που στηρίζει η Αριστερά. Οι προσπάθειες για ενίσχυση του εισοδήματος της εργασίας σε σχέση με το κεφάλαιο, όσο καλοπροαίρετες κι αν είναι, συνεπάγονται περισσότερες διαμάχες και ανατροφοδότηση της σπείρας πληθωρισμού μισθών-τιμών.

Έπειτα, ο πόλεμος στην Ουκρανία σηματοδοτεί την επιστροφή της πολιτικής των μεγάλων δυνάμεων στο δίκαιο της πυγμής. Για πρώτη φορά εδώ και δεκαετίες πρέπει να λάβουμε υπόψη τον κίνδυνο στρατιωτικών συγκρούσεων μεγάλης κλίμακας, που διαταράσσουν το παγκόσμιο εμπόριο και την παραγωγή. Επιπλέον οι κυρώσεις, που χρησιμοποιούνται για την τιμωρία της επιθετικότητας κρατών, είναι από μόνες τους στασιμοπληθωριστικές.

Σήμερα είναι η Ρωσία, αύριο θα μπορούσε να είναι το Ιράν, η Βόρεια Κορέα ή και η Κίνα, αν προσπαθήσει να καταλάβει την Ταϊβάν. Θα μπορούσαν να ενεργοποιηθούν σενάρια που θα οδηγούσαν σε θερμό πόλεμο με τις ΗΠΑ, γράφει ο Ρουμπινί.

Τέλος, στασιμοπληθωριστική είναι και η εμπλοκή του αμερικανικού δολαρίου στον πόλεμο – ως μέσου επιβολής κυρώσεων. Όχι μόνο προκαλούνται σοβαρές τριβές στο διεθνές εμπόριο, αλλά και ενθαρρύνονται οι αντίπαλοι των ΗΠΑ να διαφοροποιήσουν τα συναλλαγματικά τους αποθέματα. Με την πάροδο του χρόνου θα μπορούσε να αποδυναμωθεί το δολάριο (καθιστώντας τις εισαγωγές των ΗΠΑ πιο δαπανηρές και τροφοδοτώντας τον πληθωρισμό) και να δημιουργηθούν περιφερειακά νομισματικά συστήματα, βαλκανοποιώντας περαιτέρω το παγκόσμιο εμπόριο και τους τρόπους χρηματοδότησης.

Οι αισιόδοξοι μπορεί να υποστηρίξουν ότι έχουμε τη δυνατότητα να βασιστούμε στην τεχνολογία ώστε συν τω χρόνω να ασκήσουμε αποπληθωριστικές πιέσεις. Ωστόσο, ο αντίκτυπος της τεχνολογικής προόδου στη συνολική αύξηση της παραγωγικότητας παραμένει ασαφής, δεδομένου μάλιστα ότι η σινοδυτική αποσύνδεση θα περιορίσει την παγκόσμια υιοθέτηση καλύτερων τεχνολογιών, αυξάνοντας τα κόστη. (Για παράδειγμα, ένα σύστημα Western 5G είναι επί του παρόντος πολύ πιο ακριβό από ένα της Huawei.)

Εν πάση περιπτώσει, η τεχνητή νοημοσύνη, ο αυτοματισμός και η ρομποτική δεν αποτελούν αγαθό ενιαίο και αδιαίρετο. Εάν βελτιωθούν σε σημείο που μπορούν να δημιουργήσουν ουσιαστικό αποπληθωρισμό, πιθανότατα θα διαταράξουν επίσης ολόκληρα επαγγέλματα και βιομηχανίες, διευρύνοντας ήδη μεγάλες ανισότητες πλούτου και εισοδήματος.

Αυτό θα προκαλούσε ακόμη ισχυρότερες πολιτικές αντιδράσεις – με όλες τις στασιμοπληθωριστικές συνέπειες που θα μπορούσαν να προκύψουν.