Νουριέλ Ρουμπινί: Η Μεγάλη Μετριοπάθεια τελείωσε, oι απώλειες σε οικονομίες και αγορές θα είναι τεράστιες και οδυνηρές

Για διαδοχικές και πολυεπίπεδες κρίσεις σε οικονομία και αγορές, μετά το πέρας της εποχής της Μεγάλης Μετριοπάθειας, προειδοποιεί με άρθρο του στο Project Syndicate ο διακεκριμένος οικονομολόγος και πρώην σύμβουλος του Λευκού Οίκου επί διακυβέρνησης Μπιλ Κλίντον, Νουριέλ Ρουμπινί.

«Η παγκόσμια οικονομία υφίσταται μια ριζική αλλαγή. Η επί δεκαετίες Μεγάλη Μετριοπάθεια έλαβε τέλος…

Kαι εξηγούμαι: Μετά τον στασιμοπληθωρισμό (υψηλός πληθωρισμός και σοβαρές υφέσεις) της δεκαετίας του 1970 και των αρχών της δεκαετίας του 1980, η Μεγάλη Μετριοπάθεια που είχε εδραιωθεί στις προηγμένες οικονομίες χαρακτηρίστηκε από χαμηλό πληθωρισμό, δηλαδή από σχετικά σταθερή και ισχυρή οικονομική ανάπτυξη, με σύντομες και ρηχές υφέσεις, χαμηλές και πτωτικές αποδόσεις ομολόγων (και συνεπώς θετικές αποδόσεις των ομολόγων), περιορισμένο πληθωρισμό και απότομα αυξανόμενες αξίες περιουσιακών στοιχείων όπως οι αμερικανικές μετοχές.

Όμως, πιο σημαντικές από τις πολιτικές, από την πλευρά της ζήτησης, ήταν οι πολλές θετικές κρίσεις της προσφοράς, οι οποίες ενίσχυσαν την ανάπτυξη και μείωσαν το κόστος παραγωγής, διατηρώντας τον πληθωρισμό υπό έλεγχο».

Υπερπαγκοσμιοποίηση

«Κατά τη μεταψυχροπολεμική εποχή της υπερπαγκοσμιοποίησης, η Κίνα, η Ρωσία και άλλες αναδυόμενες οικονομίες ενσωματώθηκαν στην παγκόσμια οικονομία, προμηθεύοντάς την με αγαθά, υπηρεσίες, ενέργεια και εμπορεύματα χαμηλού κόστους.

Η μεγάλης κλίμακας μετανάστευση από τον Νότο στον Βορρά κράτησε χαμηλά τους μισθούς στις προηγμένες οικονομίες, οι τεχνολογικές καινοτομίες μείωσαν το κόστος παραγωγής αγαθών και υπηρεσιών και η σχετική γεωπολιτική σταθερότητα επέτρεψε την αποτελεσματική κατανομή της παραγωγής στις λιγότερο δαπανηρές τοποθεσίες χωρίς ανησυχία για την ασφάλεια των επενδύσεων.

Αλλά, η εποχή της Μεγάλης Μετριοπάθειας άρχισε να ραγίζει κατά τη διάρκεια της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης του 2008 και, στη συνέχεια, κατά τη διάρκεια της ύφεσης του 2020, όταν ξέσπασε η Covid-19.
Και στις δύο περιπτώσεις, ο πληθωρισμός παρέμενε αρχικά χαμηλός λόγω των κραδασμών της ζήτησης ενώ οι χαλαρές νομισματικές, δημοσιονομικές και πιστωτικές πολιτικές αποτελούσαν τροχοπέδη για τον αποπληθωρισμό.

Τώρα όμως ο πληθωρισμός έχει επιστρέψει, αυξανόμενος απότομα, ειδικά το περασμένο έτος, λόγω του συνδυασμού ζήτησης και προσφοράς» αναφέρει ο Ρουμπινί, προσθέτοντας:

«Από την πλευρά της προσφοράς, η αντίδραση κατά της υπερπαγκοσμιοποίησης έχει αποκτήσει δυναμική, δημιουργώντας ευκαιρίες για λαϊκιστές, εθνικιστές και προστατευτιστές.

Σε αυτό το πλαίσιο, η οργή για τις εισοδηματικές ανισότητες έφερε περισσότερες αριστερές πολιτικές για την υποστήριξη των εργαζομένων.

Ωστόσο, όσο καλοπροαίρετες και αν είναι, αυτές οι πολιτικές συμβάλλουν σε μια επικίνδυνη σπείρα πληθωρισμού μισθών-τιμών.

Επιδεινώνοντας τα πράγματα, ο προστατευτισμός (τόσο από την αριστερά όσο και από τη δεξιά) έχει περιορίσει το εμπόριο και την κίνηση κεφαλαίων.

Η πολιτική αντίσταση στη μετανάστευση έχει περιορίσει την παγκόσμια μετακίνηση ανθρώπων, ασκώντας πρόσθετη ανοδική πίεση στους μισθούς.

Λόγοι εθνικής ασφάλειας και στρατηγικές έχουν περιορίσει τις τεχνολογικές ροές δεδομένων και πληροφοριών.
Και τα νέα εργασιακά και περιβαλλοντικά πρότυπα, όσο σημαντικά κι αν είναι, εμποδίζουν τόσο το εμπόριο όσο και τις νέες κατασκευές.

Αυτή η βαλκανοποίηση της παγκόσμιας οικονομίας είναι βαθιά στασιμοπληθωριστική και συμπίπτει με τη δημογραφική γήρανση – όχι μόνο στις ανεπτυγμένες χώρες, αλλά και σε μεγάλες αναδυόμενες οικονομίες όπως η Κίνα.
Επειδή οι νέοι τείνουν να παράγουν και να αποταμιεύουν, ενώ οι ηλικιωμένοι ξοδεύουν τις αποταμιεύσεις τους, αυτή η τάση είναι επίσης στασιμοπληθωριστική».

Γεωπολιτική αναταραχή

«Το ίδιο ισχύει και για τη σημερινή γεωπολιτική αναταραχή.
Ο πόλεμος της Ρωσίας στην Ουκρανία, και η απάντηση της Δύσης σε αυτόν, έχει διαταράξει το εμπόριο ενέργειας, τροφίμων, λιπασμάτων, βιομηχανικών μετάλλων και άλλων εμπορευμάτων.

Η δυτική αποσύνδεση από την Κίνα επιταχύνεται σε όλες τις διαστάσεις (αγαθά, υπηρεσίες, κεφάλαιο, εργασία, τεχνολογία, δεδομένα και πληροφορίες).

Άλλοι στρατηγικοί αντίπαλοι στη Δύση μπορεί σύντομα να προσθέσουν τον όλεθρο. Η υπέρβαση του ορίου των πυρηνικών όπλων από το Ιράν θα προκαλούσε πιθανώς στρατιωτικά πλήγματα από το Ισραήλ ή ακόμα και τις Ηνωμένες Πολιτείες, προκαλώντας ένα τεράστιο πετρελαϊκό σοκ. Και η Βόρεια Κορέα εξακολουθεί να κουνά τακτικά το πυρηνικό της σπαθί» συνεχίζει ο Ρουμπινί.

Kλιματική αλλαγή…

«Πάνω από όλα, η κλιματική αλλαγή είναι επίσης στασιμοπληθωριστική. Οι ξηρασίες, τα κύματα καύσωνα, οι τυφώνες και άλλες καταστροφές διαταράσσουν όλο και περισσότερο την οικονομική δραστηριότητα και απειλούν τις σοδειές (με αποτέλεσμα να αυξάνουν τις τιμές των τροφίμων).

Ταυτόχρονα, οι απαιτήσεις για απαλλαγή από τις ανθρακούχες εκπομπές οδήγησαν σε ανεπαρκείς επενδύσεις στη χωρητικότητα ορυκτών καυσίμων πριν οι επενδύσεις σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας φτάσουν στο σημείο που μπορούν να καλύψουν τη διαφορά.

Οι σημερινές μεγάλες αυξήσεις των τιμών της ενέργειας ήταν επομένως αναπόφευκτες.
Οι πανδημίες θα αποτελέσουν επίσης μια επίμονη απειλή, δίνοντας περαιτέρω ώθηση στις προστατευτικές πολιτικές καθώς οι χώρες σπεύδουν να συσσωρεύσουν προμήθειες τροφίμων, φαρμάκων και άλλων βασικών αγαθών.

Μετά από δυόμισι χρόνια COVID-19, έχουμε πλέον ευλογιά των πιθήκων.
Και λόγω των ανθρώπινων δραστηριοτήτων σε εύθραυστα οικοσυστήματα και της τήξης του μόνιμου παγετού της Σιβηρίας, μπορεί σύντομα να έχουμε να κάνουμε με επικίνδυνους ιούς και βακτήρια που έχουν αποκλειστεί εδώ και χιλιετίες.

Τέλος, ο κυβερνοπόλεμος παραμένει μια υποτιμημένη απειλή για την οικονομική δραστηριότητα και για τη δημόσια ασφάλεια. Οι εταιρείες και οι κυβερνήσεις είτε θα αντιμετωπίσουν περισσότερες στασιμοπληθωριστικές διαταραχές στην παραγωγή είτε θα πρέπει να ξοδέψουν μια περιουσία για την ασφάλειά τους.
Σε κάθε περίπτωση, το κόστος θα αυξηθεί.

Από την πλευρά της ζήτησης, οι χαλαρές και αντισυμβατικές νομισματικές, δημοσιονομικές και πιστωτικές πολιτικές είναι μάλλον χαρακτηριστικό του νέου καθεστώτος.

Μεταξύ των αυξανόμενων αποθεμάτων ιδιωτικού και δημοσίου χρέους (ως ποσοστό του ΑΕΠ) και των τεράστιων μη χρηματοδοτούμενων υποχρεώσεων των συστημάτων κοινωνικής ασφάλισης και υγείας, τόσο ο ιδιωτικός όσο και ο δημόσιος τομέας αντιμετωπίζουν αυξανόμενους οικονομικούς κινδύνους.

Οι κεντρικές τράπεζες είναι έτσι εγκλωβισμένες σε ένα «χρέος ατέρμονο»: Κάθε προσπάθεια εξομάλυνσης της νομισματικής πολιτικής θα προκαλέσει αύξηση χρέους, οδηγώντας μαζικά σε φαινόμενα αφερεγγυότητας, διαδοχικές χρηματοπιστωτικές κρίσεις και διαδοχικές κρίσεις στην πραγματική οικονομία.

Καθώς οι κυβερνήσεις δεν μπορούν να μειώσουν τα υψηλά χρέη και τα ελλείμματα ξοδεύοντας λιγότερα ή αυξάνοντας έσοδα, όσες μπορούν να δανειστούν στο δικό τους νόμισμα θα καταφεύγουν όλο και περισσότερο σε «φόρους πληθωρισμού»… (βασιζόμενες στην απροσδόκητη αύξηση των τιμών για να εξαλείψουν τις μακροπρόθεσμες ονομαστικές υποχρεώσεις σε σταθερά επιτόκια).

Όπως και στη δεκαετία του 1970, οι επίμονοι και επαναλαμβανόμενοι αρνητικοί κλυδωνισμοί της προσφοράς θα συνδυαστούν με χαλαρές νομισματικές, δημοσιονομικές και πιστωτικές πολιτικές για να προκαλέσουν στασιμοπληθωρισμό.

Επιπλέον, οι υψηλοί δείκτες χρέους θα δημιουργήσουν τις προϋποθέσεις για στασιμοπληθωριστικές κρίσεις χρέους.

Κατά τη διάρκεια του Μεγάλου Στασιμοπληθωρισμού, και οι δύο συνιστώσες οποιουδήποτε παραδοσιακού χαρτοφυλακίου περιουσιακών στοιχείων – τα μακροπρόθεσμα ομόλογα και οι αμερικανικές και παγκόσμιες μετοχές – θα υποστούν ζημία, πιθανώς να υποστούν τεράστιες απώλειες» καταλήγει ο διακεκριμένος οικονομολόγος.