Μουρτάζα Σαϊέντ: SOS από τις αναδυόμενες αγορές – 41 χώρες κινδυνεύουν να συντριβούν από το χρέος

Οι χώρες που κινδυνεύουν να συντριβούν από το υπερβολικό χρέος δεν θα ξεχάσουν εύκολα, εάν τις απογοητεύσει ο πλούσιος κόσμος σε στιγμές κρίσης, ενώ μεγαλώνει ο κίνδυνος ανάπτυξης αντίπαλων μπλοκ, γράφει στους Financial Times ο οικονομολόγος και προσωρινός διοικητής της Κεντρικής Τράπεζας του Πακιστάν, Μουρτάζα Σαϊέντ.

«Ο κόσμος παραπαίει με τη συμβολή ιστορικών σοκ. Με την προσοχή των πλούσιων κρατών να έχει αποσπαστεί από εγχώρια ζητήματα και γεωπολιτικές αντιπαλότητες, οι αναπτυσσόμενες οικονομίες κινδυνεύουν να αφεθούν στη μοίρα τους. Η διεθνής τάξη ίσως να μην μπορέσει να επιβιώσει αυτής της αμέλειας.

Καθώς η μια κρίση έρχεται μετά την άλλη, 41 χώρες κινδυνεύουν να συντριβούν από το χρέος. Αυτό είναι το πιο καθολικά περίπλοκο περιβάλλον πολιτικής της ζωής μας και μια σημαντική στιγμή για τη διεθνή κοινότητα.

Με την προσοχή των πλούσιων χωρών να έχει αποσπαστεί από τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία και από το φάσμα του παρατεταμένου στασιμοπληθωρισμού στο εσωτερικό, ο υπόλοιπος κόσμος περνά από τις ρωγμές του παγκόσμιου διχτυού ασφαλείας που δημιουργήθηκε με τόσο κόπο μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο.

Ειδικότερα, ο κόσμος δεν δίνει τόση σημασία στα προβλήματα που σχετίζονται με το χρέος και τις εκροές κεφαλαίων που αντιμετωπίζουν οι χώρες της Ασίας, της Λατινικής Αμερικής και της Αφρικής, όσο έδινε σε παρόμοια ζητήματα που αντιμετώπιζαν αρκετές ευρωπαϊκές χώρες πριν από μια δεκαετία.

Οι πολυμερείς και διμερείς οργανισμοί χορηγών βοήθειας ήταν απόμακροι, αφήνοντας πολλές χώρες αβοήθητες. Είναι εντυπωσιακό το γεγονός ότι η αυστηρή ισορροπία μεταξύ χρηματοδότησης και προσαρμογής στα παραδοσιακά προγράμματα του ΔΝΤ, που έχει ανασταλεί στην περίπτωση της Ευρώπης και της Αργεντινής πιο πρόσφατα, παραμένει πολύ στη μόδα. Ακόμη περισσότερο, καθώς ο πληθωρισμός τροφίμων και καυσίμων, που βρίσκεται σε ιστορικά υψηλά επίπεδα, απειλεί να διαλύσει τις φτωχές κοινωνίες.

Παρά τη ρητορική περί κοινωνικής προστασίας και αντιμετώπισης του χρέους, τα εργαλεία που χρησιμοποιούνται για την αξιολόγηση των προβλημάτων στις αναπτυσσόμενες χώρες και οι επιλογές πολιτικής που παρουσιάζονται από τους φύλακες του παγκόσμιου συστήματος παραμένουν άκαμπτα και παλιομοδίτικα. Και, ίσως το πιο επιζήμιο, οι παραδοσιακοί μέτοχοι βασικών πολυμερών οργανισμών φαίνονται πολύ ανήσυχοι για την εμπλοκή σε έναν νέο κόσμο στον οποίο η Κίνα έχει αναδειχθεί ως μεγάλος επενδυτής και πιστωτής.

Αυτό είναι τραγικό, καθώς η σοβαρή πίεση που αντιμετωπίζουν σήμερα οι αναπτυσσόμενες οικονομίες είναι σε μεγάλο βαθμό αντανάκλαση δύο δυνάμεων πέρα από τον έλεγχό τους. Πρώτον, των μεγάλων ταυτόχρονων σοκ με τη μορφή αβέβαιης εξόδου από τον Covid, του υπερκύκλου των εμπορευμάτων και της ιστορικής σύσφιξης της Fed. Και δεύτερον, μιας υπερβολικής εξάρτησης από τις αγορές χρέους σε αντίθεση με τις ροές μετοχών που διαδίδονται από το υπάρχον παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα, το οποίο αφήνει τις χώρες ευάλωτες στον παγκόσμιο κύκλο επιτοκίων και στην ενίσχυση του δολαρίου όπως αυτή που βιώνουμε.

Αυτή ακριβώς είναι η στιγμή που τα θεσμικά όργανα που βρίσκονται στο επίκεντρο του παγκόσμιου διχτυού ασφαλείας θα έπρεπε να αναλάβουν δράση και να παρέχουν καινοτόμες λύσεις — αλλά δεν το κάνουν, και οι συνέπειες μπορεί να είναι σημαντικές. Σε μια εποχή που η παγκοσμιοποίηση βρίσκεται ήδη σε φάση υποχώρησης, αναγκάζοντας τις φτωχές χώρες να επιλέξουν πού θα απευθυνθούν για βοήθεια, είναι πιθανό αυτό να αφήσει μόνιμες ουλές. Οι φτωχές χώρες δεν θα ξεχάσουν εύκολα πώς απογοητεύτηκαν από ένα σύστημα που είχε σκοπό να αυξήσει το βιοτικό τους επίπεδο και να τις προστατεύσει σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης.

Ως αποτέλεσμα, ο κόσμος θα μπορούσε να κατακερματιστεί σε αντίπαλα μπλοκ, κάτι που θα ήταν εξαιρετικά επιβλαβές για την παγκόσμια ευημερία και ασφάλεια μακροπρόθεσμα. Επιπλέον, δεν θα μας άφηνε καμία ελπίδα να αντιμετωπίσουμε την κλιματική αλλαγή, τη σοβαρότερη απειλή που αντιμετώπισε ποτέ η ανθρωπότητα, η οποία απαιτεί να ενωθούμε, όχι να χωριστούμε.

Υπάρχει ακόμη χρόνος για να αποτραπεί αυτή η επικίνδυνη στροφή. Αλλά δεν μπορεί να γίνει χωρίς τον εκσυγχρονισμό της παγκόσμιας τάξης. Ενώ αυτή η τάξη βοήθησε να συνδεθεί ο κόσμος κατά το μεγαλύτερο μέρος των τελευταίων 80 ετών, έχει αποφέρει μικτά αποτελέσματα όσον αφορά τη στήριξη της οικονομικής σύγκλισης μεταξύ των χωρών, την απαλλαγή του κόσμου από τη φτώχεια, την πρόληψη επώδυνων κρίσεων χρέους και την προώθηση των συμφερόντων των απλών πολιτών έναντι αυτών των πολυεθνικών εταιρειών. Οι επιδόσεις σε αυτό το επίπεδο χρειάζονται βελτίωση.

Μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, οι παγκόσμιοι ηγέτες συγκεντρώθηκαν για να ξαναφτιάξουν τον κόσμο και να αποκαταστήσουν χώρες που είχαν πολεμήσει σε αντίπαλες πλευρές. Ένα παρόμοιο πνεύμα απαιτείται σήμερα, το οποίο να ζωντανεύει από τέσσερις βασικές νέες προτεραιότητες: την οικοδόμηση ενός πιο φιλικού προς την ανάπτυξη εμπορικού και χρηματοπιστωτικού συστήματος· τη δημιουργία ενός σύγχρονου διχτυού ασφαλείας που δεν επιβάλλει αμέσως φιλοκυκλική σύσφιξη και θα προστατεύει πραγματικά τα ευάλωτα άτομα· την εξασφάλιση δίκαιης διάδοσης της τεχνολογίας· και την υποστήριξη της καθαρής ενέργειας.

Κατά κάποιο τρόπο, αυτή η ανανέωση θα πρέπει να είναι πιο εύκολο να ενορχηστρωθεί επειδή ο κόσμος εξακολουθεί να είναι ένα σχετικά ειρηνικό μέρος. Το αν τελικά θα συμβεί παραμένει άγνωστο. Αλλά το διακύβευμα για την παγκόσμια οικονομία δεν ήταν ποτέ υψηλότερο».