Μια μακροσκοπική θεώρηση των ελληνικών επιχειρήσεων στην περίοδο της ύφεσης

Αποτελεί κοινό τόπο η διαπίστωση ότι η βαθιά και παρατεταμένη ύφεση στην οποία βρίσκεται η ελληνική οικονομία από το 2008 έχει οδηγήσει σε μια πρωτοφανή αλλαγή του ελληνικού επιχειρηματικού τοπίου. Ωστόσο, πέρα από την πρωτοφανή διαπίστωση της συρρίκνωσης του ελληνικού επιχειρείν, έχει υπάρξει περιορισμένη προσπάθεια συστηματικής τεκμηρίωσης των μεταβολών που έχουν συντελεσθεί στην δομή και τη σύνθεση των ελληνικών επιχειρήσεων καθώς και στις προσπάθειες άμυνας, επιβίωσης και προσαρμογής του επιχειρηματικού κόσμου στη νέα οικονομική πραγματικότητα.

Αυτό αναφέρει στην τελευταία του ανάλυση ο Group Chief Economist της Τρ. Πειραιώς, Ηλίας Λεκκός, τονίζοντας ότι στο πλαίσιο αυτό, τους γεννήθηκε το ερευνητικό ερώτημα να εξετάσουμε ποια είναι η οικονομική κατάσταση των εγχώριων μη χρηματοοικονομικών επιχειρήσεων υπό το πρίσμα αυτών των συνθηκών.
«Καθώς μας ενδιέφερε μια καθολική εικόνα του εγχώριου επιχειρηματικού τομέα, για τους σκοπούς της ανάλυσής μας, επιλέξαμε η προσέγγισή μας να βασίζεται σε εθνικολογιστικά στοιχεία, χρησιμοποιώντας τους χρηματοοικονομικοί (financial) και μη χρηματοοικονομικούς (non-financial) εθνικούς λογαριασμούς.

Η γενικότερη εικόνα των επιχειρήσεων την περίοδο της κρίσης, σύμφωνα με τα εξεταζόμενα οικονομικά μεγέθη, θα μπορούσε να συνοψιστεί στα εξής σημεία:

•      Οι επιχειρήσεις είδαν τις καταθέσεις τους να υποχωρούν στα €51 δισεκ. το 2014 από €72 δισεκ. το 2011 ενώ, πάνω από τις μισές καταθέσεις είναι πλέον τοποθετημένες στο εξωτερικό (ήτοι το 58,1% το 2014).

•      Παρόλα αυτά, σύμφωνα με τους εξεταζόμενους δείκτες, η ρευστότητα των επιχειρήσεων σημειώνει βελτίωση την περίοδο της κρίσης. Το 2013 εμφανίζεται το έτος με το καλύτερο επίπεδο ρευστότητας, τάση που δε φαίνεται ωστόσο να διατηρείται το 2014.

–        Ο δείκτης καταθέσεις προς χρέος – αν και παραμένει σε χαμηλά επίπεδα – ενισχύθηκε από 0,37 μονάδες το 2007 σε 0,43 το 2014, με την υψηλότερη τιμή να καταγράφεται το 2013 (0,54).

–        Βελτιώθηκε η βραχυχρόνια χρηματοοικονομική θέση των επιχειρήσεων την περίοδο της κρίσης, με το δείκτη βραχυχρόνια χρηματοοικονομικά περιουσιακά στοιχεία προς βραχυχρόνιο χρέος από 0,92 μονάδες το 2000 να φθάνει τις 1,57 το 2014 με τις καλύτερες επιδόσεις να σημειώνονται επίσης το 2013 (1,81).

•      Το χρέος των επιχειρήσεων καταγράφεται αρκετά υψηλό, με τάσεις συγκράτησης τα τελευταία έτη. Την περίοδο της κρίσης οι επιχειρήσεις περιόρισαν την έκθεσή τους σε δανεισμό, καθώς το συνολικό τους χρέος από €58 δισεκ. το 2000 ανήλθε σε €156 δισεκ. το 2009 για να υποχωρήσει σε €119 δισεκ. το 2014. Ωστόσο άλλαξε η διάρθρωση του χρέους, καθώς το μακροχρόνιο χρέος από το εσωτερικό από 29,2% επί του συνολικού το 2000 ανήλθε σε 58,2% το 2014.

•      Διαπιστώνεται ότι επιχειρείται κάποιος εξορθολογισμός του επιπέδου μόχλευσης και της διάρθρωσης κεφαλαίων των επιχειρήσεων την περίοδο της κρίσης, με τους σχετικούς δείκτες να εμφανίζουν βελτίωση. Ωστόσο, οι καλές επιδόσεις του 2013 δε διατηρούνται το 2014.

–        Το χρέος προς ΑΕΠ παρουσιάζει σταθεροποίηση της ανοδικής του τροχιάς κατά την μνημονιακή περίοδο, καθώς από 41%  το 2000 έφτασε το 67,8% το 2010, το 2013 υποχώρησε σε 66% για να αυξηθεί εκ νέου σε 67% το 2014.

–        Το χρέος προς ίδια κεφάλαια επιδεινώθηκε σημαντικά την περασμένη δεκαετία, καθώς από 0,38 μονάδες το 2000 αυξήθηκε σε 2,39 το 2011, για να ακολουθήσει περίοδος αποκλιμάκωσης της υψηλής μόχλευσης σε 1,1 μονάδες το 2013 και 1,26 το 2014, χωρίς ωστόσο να επιτυγχάνονται τα επίπεδα – προ κρίσης – κάτω της μονάδας.

–        Παρά τη συγκράτηση του χρέους των επιχειρήσεων, η συρρίκνωση των κερδών των επιχειρήσεων δυσχεραίνει την οικονομική τους θέση. Η σχέση χρέους προς ακαθάριστο λειτουργικό πλεόνασμα διατηρείται σε υψηλό επίπεδο, καθώς από 3,01 μονάδες το 2006, ανήλθε σε 3,9 το 2010, για να υποχωρήσει σε 3,36 το 2013 και εκ νέου να ανέλθει σε 3,64 το 2014.

–        Από την άλλη πλευρά, η επιβάρυνση των επιχειρήσεων από τους τόκους που καταβάλλουν έχει ελαφρύνει, καθώς οι τόκοι προς ακαθάριστο λειτουργικό πλεόνασμα από 13,7% το 2008 μειώθηκαν σε 7,6% το 2014. Ελαφρώς καλύτερη η εικόνα το 2013  (7,3%).

•      Τα περιθώρια κέρδους των επιχειρήσεων έχουν συμπιεστεί αρκετά τα χρόνια της κρίσης, και παρόλη τη μικρή βελτίωσή τους το 2013, διαπιστώνουμε εκ νέου υποχώρηση το 2014.

–        Το περιθώριο καθαρού επιχειρηματικού εισοδήματος από 17,5% το 2007 συρρικνώθηκε σε 12,7% το 2014 (14,5% το 2013).

–        Το περιθώριο καθαρού διαθέσιμου εισοδήματος από 8,4% το 2007 μειώθηκε σημαντικά σε 3,2% το 2011 για να διαμορφωθεί σε 4,8% το 2014 (οριακή υποχώρηση από το 5% το 2013).

•      Τέλος, η σημαντική μείωση των επενδύσεων που πραγματοποιούν οι επιχειρήσεις – με συνεχή πτωτική τάση κατά τη μνημονιακή περίοδο καθώς ο βαθμός επένδυσης από 9,1% το 2007 μειώθηκε σε 3,8% το 2014 – συνθέτει στη δυσμενή οικονομική εικόνα των επιχειρήσεων».