Μη κρατικά πανεπιστήμια: Με ελάχιστη βάση ή διεθνές μπακαλοερά και πανελλαδικές η εισαγωγή

Το νομοσχέδιο για τα μη κρατικά πανεπιστήμια εξήγησε ο υπουργός Παιδείας, Κυριάκος Πιερρακάκης, επισημαίνοντας πως η εισαγωγή των υποψηφίων θα γίνεται αποκλειστικά μέσω των πανελλαδικών εξετάσεων.

Ο υπουργός Παιδείας τόνισε ότι για να είναι κάποιος υποψήφιος, θα πρέπει να καλύπτει την ελάχιστη βάση εισαγωγής του επιστημονικού πεδίου που τον ενδιαφέρει. Παράλληλα διευκρίνισε ότι οι φοιτητές μετά την έγγραφή τους στα μη κρατικά πανεπιστήμια θα πληρούν και όλα τα επιπλέον κριτήρια που το μητρικό ξένο πανεπιστήμιο θα έχει θέσει.

Σύμφωνα με τον Κυριάκο Πιερρακάκη, το νομοσχέδιο για τα μη κρατικά μη κερδοσκοπικά πανεπιστήμια πρόκειται να αναρτηθεί στη δημόσια διαβούλευση έως σήμερα το βράδυ. Το ελάχιστο κόστος για την ίδρυση ενός τέτοιου παραρτήματος ανέρχεται σε 2 εκατ. ευρώ, το οποίο αναλύεται σε κόστος 500.000 ευρώ για κάθε μία από τις τρεις σχολές που υποχρεωτικά θα ιδρύσει και 500.000 ευρώ για το κόστος των κτιρίων τουλάχιστον.

Εξαιρούνται τα 20 πρώτα στη διεθνή κατάταξη πανεπιστήμια του κόσμου που θα έχουν τη δυνατότητα να ιδρύσουν μία σχολή. Τα κριτήρια της ίδρυσης είναι τα πιο αυστηρά σε όλη την Ευρώπη και την τήρηση τους θα την έχει η Εθνική Αρχή Ανώτατης Εκπαίδευσης.

Τα παραρτήματα θα είναι νομικά πρόσωπα πανεπιστημιακής εκπαίδευσης, συνδεδεμένα με ένα μητρικό πανεπιστήμιο το οποίο θα είναι υπεύθυνο για τα προγράμματα σπουδών ενώ δεν θα επιτρέπεται η παράλληλη απασχόληση του διδακτικού προσωπικού των δημοσίων πανεπιστημίων στα μη κρατικά μη κερδοσκοπικά πανεπιστήμια.

Όπως τόνισε ο Κυριάκος Πιερρακάκης, τα μη κρατικά πανεπιστήμια θα αρχίσουν να δέχονται αιτήσεις φοιτητών από τον Σεπτέμβριο του 2025, ενώ σημείωσε ότι αυτή τη στιγμή βρίσκονται σε εξέλιξη συζητήσεις με γνωστά ξένα πανεπιστήμια τα οποία έχουν εκδηλώσει ενδιαφέρον. Τέλος, σύμφωνα με τον υπουργό Παιδείας, όποιος έχει διεθνές μπακαλοερά (IB) και όποιος έχει απολυτήριο λυκείου άλλης χώρας ισότιμο με το δικό μας, εγγράφονται χωρίς εξετάσεις στα μη κρατικά ΑΕΙ.

Συνοψίζοντας, «η Ελλάδα θα γίνει ένα σημαντικό περιφερειακό εκπαιδευτικό κέντρο, κάτι που έχει ως τώρα επιτύχει η Κύπρος αλλά εμείς δεν το είχαμε πετύχει», τόνισε ο υπουργός.

Η σύγχρονη ερμηνεία του Συντάγματος

Την προσαρμοστικότητα και την ‘ευελιξία’, που οφείλουμε να επιδεικνύουμε στην ‘ανάγνωση’ του Συντάγματος ανέφερε εισαγωγικά ο κ. Πιερρακάκης, διευκρινίζοντας ότι ελήφθησαν υπόψη οι γνωμοδοτήσεις του Συντάγματος από κορυφαίους συνταγματολόγους, όπως οι Βενιζέλος, Σκουρής, Αλιβιζάτος, Μανιτάκης, Σπυρόπουλος.

Ο υπουργός Παιδείας επεσήμανε πως «το Σύνταγμα δε συνιστά σύνολο διατάξεων που ερμηνεύονται στατικά μέσα στο χρόνο. Υπάρχουν θεμελιώδεις μεταβολές από το 1975, όπως η ίδρυση της ανεξάρτητης αρχής ΕΘΑΑΕ – η οποία δεν υπήρχε τότε! – και η εκθετική αύξηση της διεθνούς κινητικότητας. Η τελολογική ερμηνεία του Συντάγματος προκύπτει από σειρά αποφάσεων του ΣτΕ και του διοικητικού εφετείου (π.χ. δεν υπήρχε τότε το Ελληνικό Ανοιχτό Πανεπιστήμιο, για το οποίο προβλέπονται δίδακτρα για μεταπτυχιακά και προπτυχιακά προγράμματα.

Με βάση τη νομολογία του ΔΕΕ, δύνανται να εγκατασταθούν σε κράτη μέλη της Ε.Ε. υπό προϋποθέσεις παραρτήματα ξένων πανεπιστημίων που εδρεύουν σε άλλες χώρες μέλη της ΕΕ ή σε χώρες που είναι συμβαλλόμενα μέρη της Γενικής Συμφωνίας για τις συναλλαγές στον τομέα των υπηρεσιών (GATS).

Με βάση τα παραπάνω, μια σύγχρονη και επίκαιρη ανάγνωση του άρθρου 16 του Συντάγματος, υπό το φως του Ενωσιακού Δικαίου επιτρέπει τη λειτουργία παραρτημάτων ξένων πανεπιστημίων με την εγγύηση και εποπτεία του κράτους Εκπαίδευσης» συνιστούν τον ενδεδειγμένο θεσμικό συγκερασμό των Συνταγματικών διατάξεων με το Ενωσιακό Δίκαιο. Δημιουργούνται τα μη κερδοσκοπικά παραρτήματα πανεπιστημίων μέσα από εγχώριες θεσμικές οντότητες – τα «Νομικά Πρόσωπα Πανεπιστημιακής Εκπαίδευσης».

Νομικά Πρόσωπα Πανεπιστημιακής Εκπαίδευσης

Τα μη κερδοσκοπικά μη κρατικά πανεπιστήμια θα έχουν τη μορφή «Νομικών Προσώπων Πανεπιστημιακής Εκπαίδευσης (ΝΠΠΕ)». Συγκεκριμένα, πρόκειται για Νομικά Πρόσωπα Ειδικού Σκοπού μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα με αποκλειστικό στόχο την παροχή υπηρεσιών ανώτατης εκπαίδευσης.

Κάθε ΝΠΠΕ συνδέεται απευθείας με το μητρικό του ίδρυμα και αποτελεί παράρτημά του στην Ελλάδα Κρατικό ή μη ίδρυμα ανώτατης εκπαίδευσης το οποίο λειτουργεί σε χώρα κράτους μέλους της Ε.Ε. ή τρίτης χώρας. Το ΝΠΠΕ δημιουργείται με απόφαση του Υπουργού Παιδείας, Θρησκευμάτων και Αθλητισμού ύστερα από έγκριση της ΕΘΑΑΕ και γνώμη του ΕΟΠΠΕΠ.

Απαραίτητη προϋπόθεση είναι το μητρικό ίδρυμα να είναι αναγνωρισμένο στη χώρα του και πιστοποιημένο για την παροχή προγραμμάτων ανώτατης εκπαίδευσης και τη χορήγηση τίτλων σπουδών με τη μέθοδο που αυτά προσφέρονται, καθώς και από το ΔΟΑΤΑΠ.

Η συμμετοχή του μητρικού ιδρύματος ορίζεται είτε με απευθείας συμμετοχή του επί του κεφαλαίου ίδρυσης, είτε μαζί με άλλα νομικά ή φυσικά πρόσωπα μέσω συμφωνιών ακαδημαϊκής συνεργασίας που θεμελιώνουν τη σχέση εποπτείας του μητρικού ιδρύματος επί του παραρτήματός του.

Οι τίτλοι σπουδών σφραγίζονται από το Υπουργείο Παιδείας και αποκτούν χαρακτήρα εκτελεστής διοικητικής πράξης, προσδίδοντας διφυή χαρακτήρα στα ΝΠΠΕ. Εξαιτίας του διφυούς χαρακτήρα τους, δεν απαιτείται αναγνώριση του ΔΟΑΤΑΠ.

Η εγκριτική διαδικασία

Για την έκδοση της άδειας λειτουργίας των Νομικών Προσώπων Πανεπιστημιακής Εκπαίδευσης – ΝΠΠΕ κρατών μελών και τρίτων χωρών, απαιτείται:

1. Υποβολή αίτησης στο ΥΠΑΙΘΑ για τη χορήγηση άδειας εγκατάστασης και λειτουργίας με κατάθεση πλήρους φακέλου
2. Διαβίβαση φακέλου στην ΕΘΑΑΕ για έγκριση ή μη εντός 120 ημερών (με δυνατότητα παράτασης υπό προϋποθέσεις)
3. Διαβίβαση φακέλου στον ΕΟΠΠΕΠ για χορήγηση γνώμης όσον αφορά τις κτηριολογικές προϋποθέσεις εντός της ίδιας προθεσμίας

Στη συνέχεια, το υπουργείο και εφόσον λάβει την έγκριση από την ΕΘΑΑΕ και τη γνώμη του ΕΟΠΠΕΠ, και αφού ολοκληρωθεί ο έλεγχος των υπολοίπων δικαιολογητικών, προβαίνει στην έκδοση της άδειας εγκατάστασης και λειτουργίας του Νομικού Προσώπου Πανεπιστημιακής Εκπαίδευσης – ΝΠΠΕ. Η λειτουργία των ΝΠΠΕ ξεκινά στη χώρα μας από το ακαδημαϊκό έτος 2025-2026.

Ο φάκελος της αίτησης κάθε ΝΠΠΕ για να εξασφαλίσει την άδεια ίδρυσης και λειτουργίας, θα πρέπει να περιλαμβάνει μεταξύ άλλων, θεωρημένη οικοδομική άδεια, Καταστατικο του νέου ΝΠΠΕ, Σχέδιο Εσωτερικού Κανονισμού Λειτουργίας προς έγκριση από την ΕΘΑΑΕ. Επίσης, θα πρέπει να περιέχει την πλήρη έκθεση κριτηρίων επιλογής και εισαγωγής, αξιολόγησης και αποφοίτησης των φοιτητών.

Το ύψος των διδάκτρων και κάθε άλλης οικονομικής επιβάρυνσης που προτείνεται για κάθε φοιτητή, τον πλήρη καθορισμό της διάρκειας σπουδών των προσφερόμενων προγραμμάτων σπουδών. Συγκεκριμένη μελέτη της ερευνητικής δραστηριότητας καθώς και κατάλογο των μελών του εκπαιδευτικού προσωπικού μετά των πιστοποιητικών ακαδημαϊκών και επαγγελματικών προσόντων τους και γνωστοποίηση της σχέσης εργασίας τους με το ΝΠΠΕ.

Σχετικά με τους καθηγητές των μη κρατικών πανεπιστημίων, υπογραμμίζεται ότι θα υπάρχει ασυμβίβαστο για διδασκαλία και σε δημόσιο πανεπιστήμιο. Τέλος, στο φάκελο κάθε ΝΠΠΕ θα πρέπει να συμπεριλαμβάνεται πενταετής οικονομοτεχνική μελέτη βιωσιμότητας ενώ ορίζονται και εγγυητικές επιστολές.

Η Πιστοποίηση Προγραμμάτων Σπουδών – Διπλή πιστοποίηση

Τουλάχιστον τρεις θα είναι οι σχολές του κάθε ΝΠΠΕ. Κατ’εξαίρεση, θα επιτρέπεται η ίδρυση μη κρατικού πανεπιστημίου με μία μόνον σχολή, εφόσον το μητρικό ίδρυμα καταλαμβάνει μια από τις πρώτες 20 θέσεις σε διεθνή κατάταξη. Για κάθε σχολή, το πρόγραμμα σπουδών πρέπει να έχει πιστοποιηθεί διπλά – και από το μητρικό Ίδρυμα και από την ΕΘΑΑΕ.

Οι προϋποθέσεις για τη χορήγηση τίτλου σπουδών

Κάθε ΝΠΠΕ απονέμει στην ημεδαπή τίτλους εκπαιδευτικών ιδρυμάτων κρατών μελών ή τρίτων κρατών, εφόσον πληρούνται οι ακόλουθες προϋποθέσεις, οι οποίες ελέγχονται από την ΕΘΑΑΕ:

(α) το εκπαιδευτικό ίδρυμα κράτους μέλους ή τρίτου κράτους είναι αναγνωρισμένο στη χώρα του και πιστοποιημένο για την παροχή προγραμμάτων ανώτατης εκπαίδευσης και τη χορήγηση τίτλων σπουδών με τη μέθοδο που αυτά προσφέρονται

(β) το πρόγραμμα σπουδών που οδηγεί στην απονομή τίτλου έχει πιστοποιηθεί επίσημα στη χώρα του μητρικού ιδρύματος

(γ) ο τίτλος που εκδόθηκε είναι ίδιος με εκείνον που θα είχε χορηγηθεί εάν η εκπαίδευση είχε πραγματοποιηθεί εξ ολοκλήρου στο κράτος μέλος ή στο τρίτο κράτος, από το οποίο προέρχεται ο τίτλος

(δ) ο τίτλος που εκδόθηκε προσδίδει στην ημεδαπή τα ίδια δικαιώματα με αυτά που ισχύουν στην επικράτεια του κράτους μέλους ή του τρίτου κράτους, από το οποίο προέρχεται αυτός

Κτιριακές υποδομές, συνθήκες υγιεινής και υλικοτεχνικός εξοπλισμός

Σχετικά με τις απαιτούμενες υποδομές, θα πρέπει να υπάρχει αυτοτελές κτίριο ή κτιριακό συγκρότημα αποκλειστικής χρήσης. Δευτερογενή κτίρια επιτρέπονται μόνο στα όρια του ίδιου νομού. Επίσης, πρέπει να λειτουργεί σύγχρονη βιβλιοθήκη, να είναι διαθέσιμος ο υλικοτεχνικός εξοπλισμός και να λειτουργούν εργαστήρια, ανάλογα με τις ειδικότητες που παρέχονται.

Προϋποθέσεις Διδακτικού Προσωπικού και Διοικητικής Στελέχωσης

Τα μέλη του διδακτικού ερευνητικού προσωπικού πρέπει να είναι κάτοχοι διδακτορικού τίτλου σε ποσοστό τουλάχιστον 80% επί του συνόλου, σε θέμα συναφές με το αντικείμενο της διδασκαλίας τους και να κατέχουν τα ουσιαστικά προσόντα που απαιτούνται για την κατοχή θέσης διδακτικού ερευνητικό προσωπικού αντίστοιχης βαθμίδας στο μητρικό ίδρυμα. Τα μέλη ΔΕΠ θα πρέπει να εγκεκριμένα από το μητρικό ίδρυμα και να αποτελούν προσωπικό πλήρους απασχόλησης. Αριθμητικά, δεν γίνεται δεν μπορεί να είναι λιγότεροι από τριάντα (30) για το παράρτημα των τριών Σχολών, με προβλεπόμενο όριο ωρών διδασκαλίας, για κάθε μέλος, τις δώδεκα (12) ώρες σε εβδομαδιαία βάση.

Τα κριτήρια πιστοποίησης του εκάστοτε προγράμματος που ορίζει η ΕΘΑΑΕ, θα είναι εκείνα που θα καθορίζουν και τον αριθμό των μελών του διδακτικού προσωπικού. Σε κάθε παράρτημα μπορεί να υπηρετεί ειδικό διδακτικό προσωπικό που δεν μπορεί να υπερβαίνει το 20% του διδακτικού ερευνητικού προσωπικού. Για την εύρυθμη λειτουργία κάθε παραρτήματος, προσλαμβάνεται ικανοποιητικός αριθμός διοικητικών υπαλλήλων σε κατάλληλη διοικητική δομή.

Ακαδημαϊκά κριτήρια

Ό,τι ισχύει στο μητρικό Ίδρυμα την πρόσληψη, την εξέλιξη του ακαδημαϊκού προσωπικού, θα ισχύει και στο παράρτημα. Το ίδιο θα ισχύει και για τους όρους φοίτησης, αξιολόγησης, εξέλιξης και αποφοίτησης των φοιτητών, οι οποίοι πρέπει να συμπίπτουν με εκείνους του μητρικού πανεπιστημίου.

Σημαντική παράμετρος που εισάγει το Σχέδιο Νόμου, η συστηματική διεξαγωγή έρευνας στο Παράρτημα. Η δε ποιότητα και ποσότητα του ερευνητικού έργου θα αναδεικνύεται μέσα από επιστημονικές δημοσιεύσεις (scholarly publications, journal publications, research-based bulletins, monographs, books, plays, poems and musical compositions), τις ερευνητικές υποδομές, τα ερευνητικά προγράμματα, την επίδραση της έρευνας στην κοινωνία, τη συμμετοχή των φοιτητών και σπουδαστών στην έρευνα.

Υποχρεωτικά ένα ποσοστό των πόρων του Παραρτήματος θα πρέπει να διατίθεται στην έρευνα.

Υποχρεωτική είναι και η διάθεση του ισόποσου του 5% των διδάκτρων σε υποτροφίες προς τους φοιτητές, με προϋπόθεση τη διαφάνεια αλλά και κοινωνικά κριτήρια.

Ο τρόπος και τα όργανα ακαδημαϊκής διοίκησης του Παραρτήματος και των επί μέρους μονάδων του καθορίζονται ή εγκρίνονται από το μητρικό Ίδρυμα. «Εμείς δεν θα παρεμβαίνουμε στο πλαίσιο ρύθμισης της σχέσης μεταξύ Μητρικού Ιδρύματος και Παραρτήματος», διευκρινίζει ο υπουργός Παιδείας.

Θα υπάρχει πρόβλεψη για ολοκλήρωση σπουδών των ήδη φοιτούντων σε περίπτωση ανάκλησης της άδειας λειτουργίας, όπου και πάλι θα είναι υπεύθυνο στην περίπτωση αυτή το μητρικό Ίδρυμα.

Διακυβέρνηση ΝΠΠΕ

Σε κάθε ΝΠΠΕ λειτουργεί Ακαδημαϊκό όργανο που εισηγείται στρατηγικές που σχετίζονται με την εκπαιδευτική και την ερευνητική στρατηγική του, έχοντας την εποπτεία των εκπαιδευτικών θεμάτων.

Κάθε ΝΠΠΕ υποστηρίζεται για τη λειτουργία του από α) Επιτροπές και Συμβούλια που αποτελούνται κυρίως από ακαδημαϊκό προσωπικό και β) Μονάδες που στελεχώνονται με διοικητικό προσωπικό του παραρτήματος

Τα ΝΠΠΕ λειτουργούν σύμφωνα με τον Εσωτερικό τους Κανονισμό που εγκρίνει η ΕΘΑΑΕ

Τα ΝΠΠΕ υπόκεινται ετησίως σε οικονομικό έλεγχο από ορκωτό ελεγκτή λογιστή

Υποβάλλεται ετήσια έκθεση πεπραγμένων του ΝΠΠΕ στην ΕΘΑΑΕ και στο ΥΠΑΙΘΑ

Προβλέπεται η ανάκληση άδειας από τον Υπουργό Παιδείας κατόπιν σύμφωνης γνώμης της ΕΘΑΑΕ ιδίως σε περίπτωση μη συμμόρφωσης/ μη τήρησης των όρων πιστοποίησης προγραμμάτων σπουδών κατόπιν τήρησης αρχής προηγούμενης ακρόασης με πρόβλεψη για δυνατότητα προσωρινής αναστολής έκδοσης τίτλων σπουδών.

Προβλέπεται η επιβολή ποινικών και διοικητικών κυρώσεων σε περίπτωση παράβασης των όρων άδειας και λειτουργίας τόσο στο ΝΠΠΕ όσο και τον νόμιμο εκπρόσωπο.

Παραδείγματα ξένων πανεπιστημίων που έχουν ιδρύσει παραρτήματα σε άλλες χώρες

Ορισμένα ισχυρά πανεπιστήμια του εξωτερικού, τα οποία έχουν ιδρύσει παραρτήματα σε άλλες χώρες, είναι τα ακόλουθα:

Sorbonne University, Paris (δημόσιο) — Από το 2006 παράρτημα του Πανεπιστημίου της Σορβόννης λειτουργεί στο Άμπου Ντάμπι (Η.Α.Ε.).

Yale University, Connecticut (ιδιωτικό) — Σε συνεργασία με το Εθνικό Πανεπιστήμιο της Σιγκαπούρης, ίδρυσε το 2013 στη Σιγκαπούρη.

Yale-NUS College.

Johns Hopkins University, Baltimore (ιδιωτικό) — To 1955, μέσω του θυγατρικού του ιδρύματος Paul H. Nitze School of Advanced.

International Studies , ίδρυσε παράρτημα στην Μπολόνια, ενώ από το 1986 λειτουργεί παράρτημα στην πόλη Nanjing της Κίνας.

Duke, North Carolina (ιδιωτικό) — Το 2005 ίδρυσε παράρτημα ιατρική σχολής στη Σιγκαπούρη και το 2013 δεύτερο παράρτημα στο Kunshan της Κίνας.

New York University, New York City (ιδιωτικό) — Campuses του New York University λειτουργούν σε 13 χώρες εκτός Ηνωμένων Πολιτείων.

Συγκεκριμένα, το New York University παρέχει προγράμματα σπουδών στο Άμπου Ντάμπι (Η.Α.Ε.), στην Άκκρα (Γκάνα), στο Μπουένος Άιρες (Αργεντινή), στο Σύδνεϋ (Αυστραλία), στο Τελ Αβίβ (Ισραήλ), στη Σανγκάι (Κίνα) και σε 6 ευρωπαϊκές πόλεις (Βερολίνο, Φλωρεντία, Λονδίνο, Μαδρίτη, Παρίσι, Πράγα).

The Rochester Institute of Technology (RIT), New York (ιδιωτικό) — Το RIT έχει 3 παραρτήματα στην Ευρώπη (Ντουμπρόβνικ, Ζάγκρεμπ και Πρίστινα), ένα στη Μέση Ανατολή (Ντουμπάι) και ένα στην Ασία (Weihai). Μεταξύ αυτών, βρίσκονται και κάποια με τα οποία η Ελλάδα βρίσκεται σε συνεννόηση για ίδρυση παραρτήματος στη χώρα μας.