Μεγαλώνει η ψαλίδα μεταξύ τιμών ακινήτων και εισοδημάτων

Αυτό συνιστά παράγοντα ανησυχίας, καθώς ολοένα και μεγαλύτερα στρώματα του πληθυσμού δυσκολεύονται να ανταποκριθούν στις ανάγκες στέγασης.

Σύμφωνα με την έκθεση του ΟΟΣΑ οι τιμές των κατοικιών αυξήθηκαν 69% από το 2017 έως το δεύτερο τρίμηνο του 2024, φτάνοντας σε επίπεδα που ξεπερνούν την ικανότητα των πολιτών να ανταποκριθούν στα έξοδα στέγασης. Οι τιμές είναι πλέον πολύ υψηλές σε σχέση με τα εισοδήματα και τα ενοίκια. Η έντονη αυτή αύξηση εντοπίζεται κυρίως στις μεγάλες πόλεις και συνδέεται με την αυξανόμενη ζήτηση από ξένους αγοραστές στην ελληνική αγορά ακινήτων, ιδιαίτερα στην περιοχή της Αττικής και σε τουριστικές περιοχές.

Σύμφωνα με τα στειχαία της Τράπεζας της Ελλάδος το 27% του πληθυσμού της χώρας δαπάνησε πάνω από το 40% του εισοδήματός του το 2022 για δαπάνες στέγασης σε σύγκριση με το 9,4% του πληθυσμού στην Ευρωζώνη. Συνολικά πάνω από το ένα τρίτο του διαθέσιμου εισοδήματος των Ελλήνων δαπανάται για έξοδα στέγασης, το οποίο αποτελεί το υψηλότερο ποσοστό στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

Σύμφωνα με τη Eurostat, το 35,2% του διαθέσιμου εισοδήματος των Ελλήνων αφορά το ενοίκιο, λογαριασμούς, δόσεις στεγαστικών δανείων και άλλες δαπάνες για το νοικοκυριό. Το ποσοστό αυτό είναι υπερδιπλάσιο σε σχέση με το μέσο όρο της ΕΕ (19,7%) και πιο υψηλό και από το 27,6% που καταβάλλουν οι Δανοί, η δεύτερη χώρα με τα υψηλότερα έξοδα στέγασης στην ΕΕ. Στον αντίποδα, η Κύπρος κατατάσσεται τελευταία με ποσοστό μόλις 11,6%.

Η κατάσταση αυτή έχει συνέπειες, καθώς σχεδόν οι μισοί Έλληνες (47,3%) αντιμετωπίζουν εκκρεμότητες σε λογαριασμούς και άλλες οικονομικές υποχρεώσεις του σπιτιού, καταγράφοντας το υψηλότερο ποσοστό στην Ευρώπη. Ειδικά στην Ελλάδα, η υπερβολική επιβάρυνση από τα έξοδα στέγασης φτάνει σε ποσοστά που ξεπερνούν το 40% του διαθέσιμου εισοδήματος για πολλά νοικοκυριά, και λόγω των χαμηλών εισοδημάτων, σχεδόν ένας στους πέντε αδυνατεί να κρατήσει το σπίτι του ζεστό.

Επιπτώσεις στην αγορά στεγαστικών δανείων

Αναφορικά με την αγορά ακινήτων και τα στεγαστικά δάνεια, ο ΟΟΣΑ σημειώνει πως, βραχυπρόθεσμα, ο κίνδυνος μιας απότομης πτώσης στις τιμές των ακινήτων είναι περιορισμένος και ότι η αγορά απαιτεί προσεκτική παρακολούθηση. Το 2024, η κυβέρνηση πήρε μέτρα για την αντιμετώπιση αυτής της κατάστασης, κάνοντάς πιο αυστηρούς τους όρους του προγράμματος «χρυσής βίζας», και εισήγαγε το πρόγραμμα «Renovate-Rent» για την αύξηση της προσφοράς ακινήτων μέσω επιδοτήσεων ανακαίνισης.

Ο ΟΟΣΑ προειδοποιεί ότι η άνοδος των τιμών των κατοικιών ενδέχεται να επηρεάσει την ποιότητα των χαρτοφυλακίων στεγαστικών δανείων των τραπεζών. Παρόλο που το υψηλότερο κόστος εξυπηρέτησης του χρέους αντισταθμίζεται από τη βελτιωμένη οικονομική κατάσταση των νοικοκυριών και το χαμηλό ποσοστό ανεργίας, το ακαθάριστο χρέος των νοικοκυριών έχει μειωθεί στο 76% του διαθέσιμου εισοδήματος το 2022, από το 114% το 2012. Τα δάνεια, ωστόσο, παραμένουν σε καλό επίπεδο, με το 88% των στεγαστικών δανείων να έχει δείκτη δανείου προς αξία (LTV) κάτω του 80%.

Η έκθεση καταλήγει, τονίζοντας ότι οι τράπεζες πρέπει να εντοπίσουν και να προσφέρουν λύσεις για την πρόληψη της πιστωτικής αθέτησης, προτείνοντας την επαναδιαπραγμάτευση και αναδιάρθρωση των πιστωτικών συμβάσεων, προκειμένου να προσαρμοστούν στις πραγματικές δυνατότητες των δανειοληπτών να εξυπηρετούν το χρέος τους.