Μάρτιν Γουλφ: 12 απαντήσεις για το πού βαδίζει ο πλανήτης – Το σπαθί, ο λιμός και ο λοιμός

Το προσπέρασμα της πολιτικής έναντι της οικονομίας και ο κόσμος που μαστίζεται από «το σπαθί, τον λιμό και τον λοιμό». Το νέο γεωπολιτικό παίγνιο, η ισχύς της Δύσης και η ταχεία άνοδος της Ασίας. Μην ξεγράφετε την παγκοσμιοποίηση, γράφει ο Μάρτιν Γουλφ στους Financial Times.

Πώς βγάζει νόημα ο κόσμος; Ο χρόνος που πέρασα στο Νταβός την περασμένη εβδομάδα αποκρυστάλλωσε τις απαντήσεις μου υπό τη μορφή δώδεκα προτάσεων.

Πρόταση πρώτη: Ο κόσμος μαστίζεται από «το σπαθί, τον λιμό και τον λοιμό» όπως προειδοποίησε ο Ιεζεκιήλ: πρώτα η Covid, μετά ο πόλεμος στην Ουκρανία και μετά η πείνα, καθώς οι εξαγωγές τροφίμων, λιπασμάτων και ενέργειας έχουν διαταραχθεί. Αυτά μάς θυμίζουν το πόσο ευάλωτοι είμαστε σε απρόβλεπτα -αλλά όχι και αδιανόητα- σοκ.

Πρόταση δεύτερη: «Είναι η πολιτική, ηλίθιε!». Ο Τζέιμς Κάρβάιλ, ο υπεύθυνος της προεκλογικής εκστρατείας του Μπιλ Κλίντον, είχε πει το διάσημο «είναι η οικονομία, ηλίθιε». Δεν μπορεί πλέον να θεωρηθεί πως τα οικονομικά έχουν την πρωτοκαθεδρία. Η δική μας εποχή είναι μια εποχή πολιτισμικών πολέμων, πολιτικών ταυτότητας, εθνικισμού και γεωπολιτικής αντιπαλότητας. Επίσης, ως αποτέλεσμα αυτών, είναι μια εποχή διχασμού, εντός των χωρών αλλά και μεταξύ τους.

Πρόταση τρίτη: Η τεχνολογία συνεχίζει να μετασχηματίζει τον κόσμο. Το σοκ της Covid έφερε μαζί του δυο ευπρόσδεκτες εκπλήξεις: την ικανότητα να πραγματοποιείται online ένα τόσο μεγάλο μέρος των καθημερινών μας δραστηριοτήτων και τη δυνατότητα να αναπτυχθούν και να παραχθούν αποτελεσματικά εμβόλια με εκπληκτική ταχύτητα, χωρίς όμως να μπορούν να παραδοθούν ισότιμα. Ο κόσμος είναι διχασμένος και κατ’ αυτόν τον τρόπο.

Πρόταση τέταρτη: Οι πολιτικοί διχασμοί μεταξύ των δημοκρατιών υψηλού εισοδήματος από τη μια πλευρά και της Ρωσίας και της Κίνας από την άλλη, είναι πλέον βαθιοί. Πριν τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, η επιβίωση της αντίληψης του «ενός κόσμου» φαινόταν τουλάχιστον πιθανή, όσο δύσκολη και αν ήταν. Αλλά οι πόλεμοι οδηγούν σε αλλαγές. Η προσφορά της Κίνας για μια συνεργασία «άνευ ορίων» με τη Ρωσία μπορεί να ήταν σημαντική για την απόφαση του Πούτιν να ρισκάρει την εισβολή. Ο πόλεμός του είναι μια επίθεση στα βασικά δυτικά συμφέροντα και στις αξίες. Έφερε, προσώρας, κοντά τις ΗΠΑ και την Ευρώπη. Θα πρέπει να είναι αποφασιστικής σημασίας για τη στάση της Ευρώπης έναντι της Κίνας: μια δύναμη που υποστηρίζει μια τέτοια επίθεση δεν μπορεί να είναι ένας έμπιστος συνεργάτης. Η προέλαση προς τον ολοκληρωτισμό και στις δύο αυτές απολυταρχίες θα πρέπει επίσης να διευρύνει τον παγκόσμιο διχασμό.

Πρόταση πέμπτη: Παρά την άνοδο της Κίνας, η Δύση, που προσδιορίζεται ως οι δημοκρατίες υψηλού εισοδήματος, είναι πολύ ισχυρή. Σύμφωνα με το ΔΝΤ, οι χώρες αυτές θα συνεχίσουν να αντιπροσωπεύουν το 42% της παγκόσμιας οικονομίας σε όρους αγοραστικής δύναμης και 57% σε τρέχουσες τιμές το 2022, έναντι του 19% της Κίνας και στις δύο περιπτώσεις. Επίσης, αυτές οι χώρες εκδίδουν όλα τα σημαντικά αποθετικά νομίσματα. Η Κίνα κατέχει αποθεματικά ξένου συναλλάγματος άνω των 3 δισ. δολαρίων, ενώ οι ΗΠΑ δεν έχουν σχεδόν καθόλου. Αλλά μπορούν να τα τυπώσουν. Η ικανότητα των ΗΠΑ και των συμμάχων τους να «παγώσουν» ένα μεγάλο μέρος των συναλλαγματικών αποθεματικών της Ρωσίας δείχνει τι σημαίνει αυτή η δύναμη. Εντούτοις, η δυτική δύναμη δεν είναι μόνο οικονομική. Είναι και στρατιωτική. Πώς θα τα πήγαινε ο υπερήφανος στρατός της Ρωσίας ενάντια στον στρατό του ΝΑΤΟ;

Πρόταση έκτη: Ωστόσο, η Δύση είναι επίσης βαθύτατα διχασμένη εντός και μεταξύ των χωρών της. Πολλοί πολιτικοί της ήταν ένθερμοι υποστηρικτές του Πούτιν: η Μαρίν Λε Πεν ήταν μια από αυτούς. Στην Ευρώπη, ο Βίκτωρ Όρμπαν είναι ο πιο εκδηλωτικός επιζών αυτού του θιάσου. Στις ΗΠΑ, ο ξενοφοβικός αυταρχισμός – ο «ορμπανισμός» – εξακολουθεί να είναι από τις κορυφαίες ιδέες της δεξιάς. Η επίθεση του Ντόναλντ Τραμπ στο θεμελιώδες χαρακτηριστικό της δημοκρατίας -μια μετάβαση εξουσίας μέσω δίκαιων εκλογών- εξακολουθεί να είναι ζωντανή. Πολλοί από αυτούς τους ανθρώπους θεωρούν ότι ο εθνικιστικός αυταρχισμός του Πούτιν αποτελεί μοντέλο. Αν επιστρέψουν στην εξουσία, τότε η ενότητα της Δύσης θα καταρρεύσει.

Πρόταση έβδομη: Μακροπρόθεσμα, η Ασία είναι πιθανόν να γίνει η κυρίαρχη οικονομική περιοχή του κόσμου. Οι αναδυόμενες χώρες της ανατολικής, νοτιοανατολικής και νότιας Ασίας έχουν το ήμισυ του παγκόσμιου πληθυσμού, έναντι του 16% που βρίσκονται συνολικά στις χώρες υψηλού εισοδήματος. Σύμφωνα με το ΔΝΤ, το μέσο πραγματικό κατά κεφαλήν ΑΕΠ αυτών των ασιατικών οικονομιών θα εκτιναχθεί από το 9% των χωρών υψηλού εισοδήματος το 2000 στο 23% το 2022, κυρίως, αλλά όχι μόνο, λόγω της Κίνας. Αυτή η άνοδος πιθανόν θα συνεχιστεί.

Πρόταση όγδοη: Οι δημοκρατίες υψηλού εισοδήματος θα πρέπει να ανεβάσουν επίπεδο στο πολιτικό τους παιχνίδι, αν θέλουν να πείσουν τις αναδυόμενες και αναπτυσσόμενες χώρες να ταχθούν στο πλευρό τους έναντι της Κίνας και της Ρωσίας. Λίγες είναι οι χώρες στις οποίες αρέσουν αυτές οι απολυταρχίες. Αλλά η Δύση έχει χάσει μεγάλο μέρος της υποστήριξης, λόγω των αποτυχημένων πολέμων και της ανεπαρκούς βοήθειας, κυρίως κατά τη διάρκεια της Covid. Οι περισσότερες αναδυόμενες και αναπτυσσόμενες αγορές θα προσπαθήσουν πολύ να συνεχίσουν να τα πηγαίνουν καλά και με τις δυο πλευρές.

Πρόταση ένατη: Η παγκόσμια συνεργασία παραμένει ουσιώδους σημασίας. Όσο βαθιά και αν έχουν γίνει τα ρήγματα, αυτόν τον πλανήτη τον μοιραζόμαστε. Εξακολουθούμε να χρειαζόμαστε να αποφύγουμε τους κατακλυσμιαίους πολέμους, την οικονομική κατάρρευση και, πάνω απ’ όλα, την καταστροφή του περιβάλλοντος. Τίποτα από αυτά δεν είναι δυνατό, χωρίς τουλάχιστον ένα ελάχιστο επίπεδο συνεργασίας. Είναι όμως πιθανό; Όχι.

Πρόταση δέκατη: Οι φήμες για τον θάνατο της παγκοσμιοποίησης είναι υπερβολικές. Οι Αμερικανοί τείνουν να νομίζουν πως η δική τους οπτική είναι και ο παγκόσμιος κανόνας. Συχνά δεν είναι, όπως και σε αυτή την περίπτωση. Οι περισσότερες χώρες γνωρίζουν πως το εκτεταμένο εμπόριο δεν είναι πολυτέλεια αλλά ανάγκη. Χωρίς αυτό, θα ήταν οικτρά φτωχές. Η πιθανότερη προοπτική είναι πως το εμπόριο θα γίνει λιγότερο αμερικανικό, λιγότερο δυτικό και θα κυριαρχείται λιγότερο από τους κατασκευαστές. Το εμπόριο υπηρεσιών, ωστόσο, είναι πιθανόν να κάνει «έκρηξη» λόγω των διασυνοριακών online αλληλεπιδράσεων και της τεχνητής νοημοσύνης.

Πρόταση ενδέκατη: Δεδομένων των τεράστιων πολιτικών και οργανωτικών προκλήσεων, οι πιθανότητες η ανθρωπότητα να αποτρέψει τη βλαπτική κλιματική αλλαγή είναι ελάχιστες. Οι εκπομπές ρύπων μειώθηκαν το 2020 λόγω της Covid. Αλλά η καμπύλη εξακολουθεί να μην έχει «ισιώσει».

Πρόταση δωδέκατη: Ο πληθωρισμός εξαπολύθηκε με τρόπο που έχουμε να δούμε εδώ και τέσσερις δεκαετίες. Είναι ένα ανοικτό ερώτημα το αν οι κεντρικές τράπεζες θα διατηρήσουν την αξιοπιστία τους. Ο υψηλός πληθωρισμός και η μείωση των πραγματικών εισοδημάτων είναι ένας πολιτικά επιβλαβής συνδυασμός. Θα ακολουθήσουν αναταραχές.

Εμείς στη Δύση πρέπει να διαχειριστούμε πρωτοφανείς αλλαγές και θανάσιμες συγκρούσεις σε μια περίοδο διχασμού και δυσαρέσκειας. Οι ηγέτες μας πρέπει να σταθούν στο ύψος των περιστάσεων.

Θα το πράξουν; Μπορούμε μόνο να το ελπίζουμε.