Κομισιόν – Κάγια Κάλας: Αυτοί είναι οι όροι για τη χρήση της ρήτρας διαφυγής στις αμυντικές δαπάνες

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και η Ύπατη Εκπρόσωπος , Κάγια Κάλας, παρουσίασαν σήμερα Τετάρτη 19 Μαρτίου 2025, μια Λευκή Βίβλο για την Ευρωπαϊκή Άμυνα, εντός των ορίων που θέτει το αναθεωρημένο σύμφωνο σταθερότητας για χρέος και έλλειμμα. 

Η Επιτροπή παρουσίασε επίσης, ως μέρος του ReArm Europe Plan/Readiness 2030, ένα αμυντικό πακέτο που παρέχει οικονομικά εργαλεία στα κράτη μέλη της ΕΕ ώστε να βελτιώσουν τις αμυντικές τους ικανότητες. ικανότητες.

Ενώ το ReArm Europe Plan/Readiness 2030 ενισχύει τις πανευρωπαϊκές αμυντικές δυνατότητες με νέα οικονομικά μέσα, η Λευκή Βίβλος πλαισιώνει μια νέα προσέγγιση για την άμυνα και προσδιορίζει τις επενδυτικές ανάγκες, σημειώνει η Κομισιόν.

Η Λευκή Βίβλος παρουσιάζει λύσεις για να καλυφθούν κρίσιμα κενά και να οικοδομηθεί μια ισχυρή αμυντική βιομηχανική βάση. Προτείνει τρόπους ώστε τα κράτη μέλη να επενδύσουν μαζικά στην άμυνα, να προμηθευτούν αμυντικά συστήματα και να ενισχύσουν την ετοιμότητα της ευρωπαϊκής αμυντικής βιομηχανίας μακροπρόθεσμα. Αυτό είναι απαραίτητο για την ασφάλεια της Ευρώπης.

Το πρόγραμμα επανεξοπλισμού της Ευρώπη (RearmEU), όπως περιγράφεται στο κείμενο της Επιτροπής, θα έχει ως στρατηγικούς στόχους την αναβάθμιση της αμυντικής ετοιμότητας όλων των χωρών της Ε.Ε. και την χρηματοδότηση για την παραγωγή και την έρευνα στην Ευρωπαϊκή Αμυντική Βιομηχανία. Η προσπάθεια θα χρηματοδοτηθεί με ένα σύνολο πόρων ύψους 800 δισ. ευρώ. Εκτός από τα 150 δισ. ευρώ που θα είναι το πρώτο κεφάλαιο για το νέο Ευρωπαίο Ταμείο Άμυνας, τα υπόλοιπα 650 δισ. ευρώ θα προκύψουν από την αύξηση των αμυντικών δαπανών στην οποία θα προχωρήσουν τα κράτη μέλη τα επόμενα τέσσερα χρόνια, ενώ παράλληλα θα ενεργοποιηθεί και η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕπ) σε ό,τι αφορά τη δανειοδότηση για επενδύσεις άμυνας.

Οι βασικές κατευθύνσεις αφορούν: 

• Κλείσιμο κενών στην παραγωγική ικανότητα, με έμφαση σε κρίσιμους τομείς που προσδιορίζονται από τα κράτη μέλη.
• Υποστήριξη της ευρωπαϊκής αμυντικής βιομηχανίας μέσω της συνολικής ζήτησης και των αυξημένων κοινών προμηθειών.
• Υποστήριξη της Ουκρανίας μέσω της αυξημένης στρατιωτικής βοήθειας και της βαθύτερης ολοκλήρωσης της ευρωπαϊκής και της ουκρανικής αμυντικής βιομηχανίας.
• Εμβάθυνση της αμυντικής αγοράς σε ολόκληρη την ΕΕ, μεταξύ άλλων μέσω της απλούστευσης των κανονισμών.
• Επιτάχυνση του μετασχηματισμού της άμυνας μέσω καινοτομιών, όπως η τεχνητή νοημοσύνη και η κβαντική τεχνολογία.
• Ενίσχυση της ευρωπαϊκής ετοιμότητας για τα χειρότερα σενάρια, μέσω της βελτίωσης της στρατιωτικής κινητικότητας και της ενίσχυσης των εξωτερικών συνόρων, ιδίως των χερσαίων συνόρων με τη Ρωσία και τη Λευκορωσία.
• Ενίσχυση της εταιρικής σχέσης με χώρες που μοιραζόμαστε ίδιες ιδέες σε όλο τον κόσμο.

ReArm Europe Plan/Readiness 2030

Όπως ανακοίνωσε η φον ντερ Λάιεν, το ReArm Europe Plan/Readiness 2030 επιτρέπει δαπάνες άνω των 800 δισεκατομμυρίων ευρώ, δομημένες γύρω από τους ακόλουθους πυλώνες:

1. Απελευθέρωση της χρήσης της δημόσιας χρηματοδότησης για την άμυνα σε εθνικό επίπεδο:

Η Επιτροπή κάλεσε τα κράτη μέλη να ενεργοποιήσουν τη ρήτρα διαφυγής του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης, η οποία θα τους παρέχει πρόσθετο δημοσιονομικό χώρο για να αυξήσουν τις αμυντικές τους δαπάνες, στο πλαίσιο των δημοσιονομικών κανόνων της ΕΕ.

Για τη διασφάλιση της δημοσιονομικής βιωσιμότητας, η απόκλιση θα περιοριστεί στα εξής:

• Αύξηση μόνο των αμυντικών δαπανών, αυτών δηλαδή που περιλαμβάνονται στην κατηγορία «άμυνα» στην ταξινόμηση των κρατικών λειτουργιών (COFOGs).
• Έως 1,5% του ΑΕΠ κατ’ ανώτατο όριο για κάθε έτος ενεργοποίησης της εθνικής ρήτρας διαφυγής.
• Για περίοδο τεσσάρων ετών.

2. Ένα νέο ειδικό εργαλείο για την Ασφάλεια Δράσης για την Ευρώπη – SAFE:

Υπό το φως των σημερινών εξαιρετικών συνθηκών, η Επιτροπή θα συγκεντρώσει έως και 150 δισεκατομμύρια ευρώ από τις κεφαλαιαγορές για να βοηθήσει τα κράτη μέλη της ΕΕ να αυξήσουν γρήγορα και ουσιαστικά τις επενδύσεις στις αμυντικές δυνατότητες της Ευρώπης. Αυτά τα κεφάλαια θα εκταμιευθούν στα ενδιαφερόμενα κράτη μέλη κατόπιν αιτήματος, βάσει εθνικών σχεδίων.

Οι εκταμιεύσεις θα λάβουν τη μορφή δανείων μεγάλης διάρκειας σε ανταγωνιστικό επιτόκιο, τα οποία θα αποπληρωθούν από τα δικαιούχα κράτη μέλη. Τα δάνεια θα χρηματοδοτηθούν από τον προϋπολογισμό της ΕΕ.

Το SAFE θα επιτρέψει στα κράτη μέλη να κλιμακώσουν άμεσα και μαζικά τις αμυντικές επενδύσεις τους μέσω κοινών προμηθειών από την ευρωπαϊκή αμυντική βιομηχανία, εστιάζοντας στις προτεραιότητες. Αυτό θα συμβάλει στη διασφάλιση της διαλειτουργικότητας, της προβλεψιμότητας και της μείωσης του κόστους για μια ισχυρή ευρωπαϊκή αμυντική βιομηχανική βάση. Η Ουκρανία και οι χώρες ΕΖΕΣ/ΕΟΧ θα μπορούν να συμμετάσχουν σε κοινές προμήθειες και θα είναι δυνατή η αγορά από τις βιομηχανίες τους.

Το SAFE θα επιτρέψει επίσης στις υπό ένταξη χώρες, στις υποψήφιες χώρες, στις δυνάμει υποψήφιες χώρες και στις χώρες που έχουν υπογράψει εταιρικές σχέσεις ασφάλειας και άμυνας με την ΕΕ να συμμετάσχουν σε κοινές προμήθειες και να συμβάλουν στη συνολική ζήτηση. Μπορούν επίσης να διαπραγματευτούν συγκεκριμένες, αμοιβαία επωφελείς συμφωνίες για τη συμμετοχή των αντίστοιχων βιομηχανιών τους σε τέτοιες προμήθειες.

3. Μόχλευση στον Όμιλο ΕΤΕπ και κινητοποίηση ιδιωτικών κεφαλαίων με την επιτάχυνση της Ένωσης Αποταμιεύσεων και Επενδύσεων:

Το ReArm Europe Plan/Readiness 2030 βασίζεται επίσης στον Όμιλο της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων για να διευρύνει το εύρος των δανείων του σε έργα άμυνας και ασφάλειας, διασφαλίζοντας παράλληλα τη χρηματοδοτική του ικανότητα. Εκτός από την απελευθέρωση σημαντικής χρηματοδότησης, αυτό θα στείλει ένα θετικό μήνυμα στις αγορές.

Τέλος, οι δημόσιες επενδύσεις από μόνες τους δεν θα επαρκούν για την κάλυψη των επενδυτικών αναγκών της αμυντικής βιομηχανίας, από νεοσύστατες επιχειρήσεις έως μεγάλες εδραιωμένες εταιρείες. Για αυτό, η στρατηγική της Ένωσης Αποταμιεύσεων και Επενδύσεων, που εγκρίθηκε σήμερα από την Επιτροπή, θα διευκολύνει την κινητοποίηση ιδιωτικών αποταμιεύσεων σε πιο αποτελεσματικές κεφαλαιαγορές και τη διοχέτευση επενδύσεων σε κρίσιμους τομείς της οικονομίας, όπως η άμυνα, για όσους επιθυμούν να επενδύσουν σε αυτές.