Κίνα: Έδωσε δάνεια 1,2 τρις ευρώ για τη χρηματοδότηση κατασκευών στο εξωτερικό τα τελευταία 10 χρόνια

Η παγκόσμια στρατηγική ανάπτυξης υποδομών της Κίνας με την επωνυμία “Μια ζώνη και ένας Δρόμος” (Belt and Road Initiative, BRI) που υποστηρίζει και συχνά κατασκευάζει περίπου 21.000 έργα σε όλο τον κόσμο, θεωρείται το επίκεντρο της εξωτερικής πολιτικής του προέδρου Σι Τζινπίνγκ. Συχνά γίνεται παραλληλισμός με το σχέδιο Μάρσαλ των ΗΠΑ για την Ευρώπη μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Το Πεκίνο έχει χορηγήσει δάνεια ύψους περίπου άνω των 1,3 τρισεκατομμυρίων δολαρίων (1,2 τρισεκατομμυρίων ευρώ) κατά την τελευταία δεκαετία για τη χρηματοδότηση της κατασκευής γεφυρών, λιμανιών και αυτοκινητοδρόμων σε χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος, σύμφωνα με νέα έκθεση. Η πρωτοβουλία BRI έχει συμβάλει στην αποκατάσταση των αρχαίων εμπορικών δρόμων μεταξύ της Κίνας και του υπόλοιπου κόσμου, εξ ου και το προσωνύμιο “Ο νέος δρόμος του μεταξιού”. Έχει επίσης ενισχύσει την παγκόσμια επιρροή του Πεκίνου προς μεγάλη απογοήτευση της Ουάσιγκτον και των Βρυξελλών.

Οι επικριτές λένε ότι ο BRI έχει φορτώσει τα αναπτυσσόμενα κράτη με υπέρογκα χρέη και άφησε ένα τεράστιο αποτύπωμα διοξειδίου του άνθρακα σε μια εποχή που η προστασία του περιβάλλοντος θα έπρεπε να είναι προτεραιότητα. Ορισμένες χώρες, συμπεριλαμβανομένων των Φιλιππίνων, έχουν αποσυρθεί από την πρωτοβουλία. Άλλες έχουν στηλιτεύουν τη στρατηγική της Κίνας να προσφέρει συμβόλαια στις δικές της κρατικές εταιρείες για την κατασκευή έργων υποδομής, γεγονός που συχνά οδηγεί σε αδιαφανές κόστος κατασκευής, με αποτέλεσμα οι χώρες αυτές να δυσκολεύονται αργότερα να το επαναδιαπραγματευθούν. Ενώ η Κίνα συνεχίζει να επενδύει δισεκατομμύρια σε νέα έργα, η ημέρα της αλήθειας έχει πλέον φτάσει. Και ο λογαριασμός των τελευταίων 10 ετών για πολλά από αυτά τα δάνεια έχει πλέον καταστεί ληξιπρόθεσμος.

Έκθεση που δημοσιεύθηκε την περασμένη εβδομάδα από την AidData, ένα ινστιτούτο για τη διαφάνεια της χρηματοδότης για αναπτυξιακά έργα και την τεχνολογία πληροφοριών, εκτιμά ότι το 80% των δανείων που χορηγεί η Κίνα στον αναπτυσσόμενο κόσμο αφορά σε χώρες που βρίσκονται σε οικονομική δυσκολία. Ο ερευνητικός οίκος με έδρα τις ΗΠΑ υπολογίζει ότι το συνολικό ανεξόφλητο χρέος, χωρίς τους τόκους, ανέρχεται σε τουλάχιστον 1,1 τρις δολάρια. Ενώ η έκθεση δεν δίνει αριθμό για το πόσα δάνεια έχουν καταστεί επισφαλή, αναφέρει ότι οι καθυστερούμενες αποπληρωμές αυξάνονται κατακόρυφα.

Οι συντάκτες της έκθεσης σημειώνουν επίσης ότι 1.693 έργα βρίσκονται σε κίνδυνο και ότι τα 94 έχουν ακυρωθεί ή ανασταλεί. Η AidData υπολόγισε ότι περισσότερα από τα μισά από τα κινεζικά δάνεια έχουν πλέον εισέλθει στην περίοδο αποπληρωμής σε μια εποχή που τα βασικά επιτόκια παγκοσμίως έχουν αυξηθεί απότομα, φορτώνοντας τα κράτη-οφειλέτες με ακόμη μεγαλύτερο οικονομικό βάρος. Οι συντάκτες της έκθεσης διαπίστωσαν ότι η Κίνα σε ορισμένες περιπτώσεις υπερδιπλασίασε το επιτόκιο από 3% σε 8,7% ως ποινή για καθυστερημένες οφειλές. Όταν στις αρχές του αιώνα το Πεκίνο άρχισε για πρώτη φορά να δίνει δάνεια στις αναπτυσσόμενες χώρες, λιγότερο από το 1/5 των έργων ήταν εξασφαλισμένα. Σήμερα είναι σχεδόν τα 2/3. Έκθεση της Παγκόσμιας Τράπεζας διαπίστωσε φέτος ότι το Πεκίνο αναγκάστηκε ήδη να δώσει δισεκατομμύρια σε δάνεια διάσωσης σε χώρες του BRI. Τώρα υιοθετεί μια νέα στρατηγική για να απαλλαγεί από το ρίσκο προβληματικών δανείων, το οποίο περιλαμβάνει δάνεια διάσωσης που βοηθούν στη στήριξη των οικονομικών των κυβερνήσεων τις οποίες έχει δανείσει και συχνά των κεντρικών τους τραπεζών.

Τι κάνουν ΗΠΑ και ΕΕ για να ανταγωνιστούν την Κίνα;

Και όχι μόνο αυτό. Η AidData διαπίστωσε ότι, ενώ η Κίνα ξοδεύει περίπου 80 δισεκατομμύρια δολάρια κάθε χρόνο για τη χορήγηση δανείων σε χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος, οι ΗΠΑ την ακολουθούν κατά πόδας. Η Ουάσιγκτον δαπανά κάθε χρόνο περίπου 60 δισεκατομμύρια δολάρια σε παρόμοια αναπτυξιακή χρηματοδότηση, κυρίως έργων ιδιωτικού τομέα από τη Διεθνή Εταιρεία Χρηματοδότησης της Ανάπτυξης των ΗΠΑ (DFC). Ένα παράδειγμα αμερικανικής χρηματοδότησης είναι η προγραμματισμένη κατασκευή ενός τερματικού σταθμού εμπορευματοκιβωτίων στο λιμάνι Κολόμπο της Σρι Λάνκα, κόστους μισού δις δολαρίων, η οποία ανακοινώθηκε νωρίτερα αυτόν τον μήνα. Η νησιωτική χώρα νοτιοανατολικά των Ινδιών κάνει αγώνα για να ανακάμψει από μια σοβαρή χρηματοπιστωτική και οικονομική κρίση και οι δανειακές υποχρεώσεις της προς την κινεζική πρωτοβουλία BRI αποτελούν εμπόδιο στις προσπάθειες επίλυσης των οικονομικών της προβλημάτων.

Το Πεκίνο της δάνεισε μετρητά για την κατασκευή του λιμένα Χαμπαντότα, στις νοτιοανατολική ακτή της Σρι Λάνκα, μαζί με ένα αεροδρόμιο και μια πόλη. Ωστόσο, τα έργα δεν είναι αρκετά κερδοφόρα για να αποπληρώσουν τα δάνεια. Πριν από δύο χρόνια, οι χώρες της G7 ξεκίνησαν την πρωτοβουλία Build Back Better World ή B3W, μια άλλη προσπάθεια των ΗΠΑ και των συμμάχων τους να αντισταθμίσουν την BRI.Και μόλις τον περασμένο μήνα, η ΕΈ πραγματοποίησε την πρώτη της σύνοδο κορυφής για τη δική της στρατηγική, την Global Gateway (Παγκόσμια Πύλη),η οποία θεωρείται επίσης ως εναλλακτική λύση στην BRI και ελπίζεται ότι θα βοηθήσει στη διατήρηση της επιρροής της Ευρώπης, ιδίως στον Παγκόσμιο Νότο. Κατά τη διάρκεια των συνομιλιών, υπογράφηκαν συμφωνίες αξίας σχεδόν 70 δις ευρώ με κυβερνήσεις σε όλη την Ευρώπη, την Ασία και την Αφρική. Η στήριξη της ΕΕ, η οποία θα μπορούσε τελικά να φθάσει τα 300 δισ. ευρώ, ενισχύει έργα που σχετίζονται με κρίσιμες πρώτες ύλες, πράσινη ενέργεια και διαδρόμους μεταφορών.

Η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν δήλωσε ότι η Παγκόσμια Πύλη θα δώσει στις αναπτυσσόμενες χώρες μια “καλύτερη επιλογή” για τη χρηματοδότηση έργων υποδομής. Αν και δεν αναφέρθηκε ονομαστικά στην κινεζική BRI, σημείωσε πως άλλες επιλογές χρηματοδότησης συχνά έχουν “υψηλό τίμημα”. Η AidData διαπίστωσε ότι μπορεί οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοί τους μπορεί να μην είναι σε θέση να ανταγωνιστούν το Πεκίνο “δολάριο προς δολάριο” σε συνεχή βάση, αλλά λόγω του ότι υπόσχονται εν μέρει πολλά και δεν μπορούν να τα υλοποιήσουν, η G7ξεπέρασε την Κίνα το 2021 κατά 84 δισεκατομμύρια δολάρια. Αλλά έβαλε και φρένο. Στην έκθεσή της η AidData προειδοποίησε επίσης τις ΗΠΑ και τους συμμάχους της να μην προσπαθήσουν να ανταγωνιστούν την κινεζική BRI, γιατί το Πεκίνο οδηγείται από τα μεγάλης κλίμακας κατασκευαστικά έργα στην είσπραξη χρέους. Από την άλλη οι συντάκτες της έκθεσης ανέφεραν ότι η αποτυχία πολλών έργων BRI προσφέρει μια ευκαιρία για να προσελκύσει χώρες, όπως η Σρι Λάνκα, πίσω στο άρμα της Δύσης.