Κατάθεση Προϋπολογισμού 2024: Πρωτογενές πλεόνασμα 2,1%, πληθωρισμός 2,6% και ανάπτυξη 2,9%

Κατατέθηκε στη Βουλή το τελικό σχέδιο του προϋπολογισμού για το 2024, από τον υπουργό Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών Κωστή Χατζηδάκη, με ανάπτυξη οριακά μικρότερη από το προσχέδιο στο 2,9% από 3% προηγουμένως..

Ο προϋπολογισμός του 2024 είναι ο πρώτος μετά από δεκατρία έτη που καταρτίζεται με το αξιόχρεο της χώρας να έχει ανακτήσει την επενδυτική του βαθμίδα. Πρόκειται για ένα επίτευγμα που οφείλεται πρωτίστως στη σκληρή προσπάθεια και στις θυσίες της ελληνικής κοινωνίας, σε συνδυασμό με τη συνετή και αποτελεσματική δημοσιονομική πολιτική των τελευταίων ετών, την επιτυχή αντιμετώπιση αλλεπάλληλων εξωγενών κρίσεων και την πολιτική σταθερότητα που έχει επιτύχει η χώρα, σύμφωνα με την εισαγωγική έκθεση του υπ. Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών.

Ο προϋπολογισμός

Το Ελληνικό Δημοσιονομικό Συμβούλιο «πιστοποιεί» ότι οι στόχοι του νέου Προϋπολογισμού που κατατίθεται σήμερα στη Βουλή είναι επιτεύξιμοι, καθώς στη γνώμη που οφείλει να συντάξει με βάση τους Δημοσιονομικούς Κανόνες της ΕΕ, αναφέρει πώς «υιοθετεί τις μακροοικονομικές και δημοσιονομικές προβλέψεις επί των οποίων βασίζεται το Σχέδιο του Κρατικού Προϋπολογισμού».

Προβλέπει άνοδο του ΑΕΠ κατά 2,4% φέτος και 2,9% το 2024, επιστροφή σε σημαντικά πλεονάσματα αλλά και εντυπωσιακή περαιτέρω μείωση στο χρέος ως ποσοστό του ΑΕΠ και για το 2024 που αναμένεται να διαμορφωθεί στο 152,2% διατηρώντας μια σημαντική αποκλιμάκωση κατά 7 περίπου ποσοστιαίες μονάδες. Παρόλα αυτά γίνεται εκτενής αναφορά και σε προκλήσεις αλλά και αβεβαιότητες που μπορεί να επηρεάσουν το αποτέλεσμα.

Στους βασικούς στόχους του προϋπολογισμού του επόμενου χρόνου είναι η εκστρατεία που έχει ξεκινήσει για τον περιορισμό της φοροδιαφυγής να αποδώσει πρόσθετα φορολογικά έσοδα ύψους περίπου 1 δισ. ευρώ. Από αυτά τα 600 εκατ. ευρώ αναμένεται να συγκεντρωθούν από τον νέο τύπο φορολόγησης των ελευθέρων επαγγελματιών και 350 – 400 εκατ. ευρώ, αναμένεται να είναι η συγκομιδή από την ενεργοποίηση μέτρων όπως η σύνδεση των POS με τις ταμειακές μηχανές η υποχρεωτική χρήση του My Data τα κίνητρα που ετοιμάζονται για την αύξηση των ηλεκτρονικών συναλλαγών και οι αναβαθμισμένοι έλεγχοι στις δαπάνες.

Ανάπτυξη

Αναλυτικά, αναφέρει πως η άνοδος για το ΑΕΠ 2023 αναθεωρείται οριακά προς τα πάνω σε σχέση με το Προσχέδιο (συγκεκριμένα σε 2,4% από 2,3%). Η βελτιωμένη εικόνα για το 2023 σχετίζεται με το αποτέλεσμα βάσης λόγω της αναθεώρησης του ΑΕΠ από την ΕΛΣΤΑΤ για το 2022 από 5,9% σε 5,6%. Για το 2024, η αναμενόμενη μεγέθυνση για το ΑΕΠ αναθεωρείται οριακά προς τα κάτω σε 2,9% από 3,0%. Η αναθεώρηση αυτή δικαιολογείται εν μέρει από τη μικρότερη του αναμενομένου στατιστική επίδραση βάσης (carry-over effect) του ρυθμού μεγέθυνσης του τετάρτου τριμήνου του 2023. Αναφέρεται στη Γνώμη επί του Σχεδίου του Ετήσιου Κρατικού Προϋπολογισμού πως οι προβλέψεις του Στυμβουλίου (ΕΔΣ) και άλλων διεθνών φορέων βρίσκονται σε ένα διάστημα πιο συντηρητικών εκτιμήσεων. Κύριος λόγος της συγκρατημένης αισιοδοξίας του ΕΔΣ είναι η ανησυχία για πιθανή εμβάθυνση της επιβράδυνσης που παρατηρείται στην ευρωζώνη, επηρεάζοντας αρνητικά την δυναμική πορεία των εξαγωγών αγαθών και υπηρεσιών της χώρας.

Επίσης, διατυπώνει ανησυχία για την περαιτέρω επιβράδυνση του ρυθμού αύξησης της ιδιωτικής κατανάλωσης, καθότι η ορμή της μετα-πανδημικής δαπάνης επιβραδύνεται και επιπλέον είναι πιθανόν να υπάρχουν επιπτώσεις από τις πληθωριστικές πιέσεις των προηγούμενων μηνών. Η αύξηση κατά 2,8% των ονομαστικών μισθών θα μπορούσε να αποτελέσει έναν αντίβαρο στους παραπάνω παράγοντες.

Πληθωρισμός 

Στο πεδίο του πληθωρισμού, ο Προυπολογισμός θα εκτιμάται πως θα αυξάνεται ταχύτερα: από 4% σε 4,1% για το 2023 και από 2,4% σε 2,6% για το 2024. Η αναθεώρηση αυτή συμβαδίζει με τη διατήρηση του πληθωρισμού, ιδίως εκείνου των τροφίμων, σε σχετικά υψηλά επίπεδα, αναφέρει το Συμβούλιο. Συγκεκριμένα, τον Οκτώβριο του 2023 ο γενικός πληθωρισμός ανήλθε σε 3,9% και ο πληθωρισμός τροφίμων σε 9,3%.

Πρωτογενές πλεόνασμα

Σύμφωνα με τον νέο Προϋπολογισμό, το πρωτογενές πλεόνασμα της Γενικής Κυβέρνησης το 2023 εκτιμάται σε 1,1% του ΑΕΠ, στο ίδιο επίπεδο με την πρόβλεψη στο Προσχέδιο και στο ΠΣ 2023 και βελτιωμένο έναντι του στόχου στο ΚΠ 2023 για πλεόνασμα 0,7% του ΑΕΠ. Σε σχέση με το αποτέλεσμα του 2022 (0,1% του ΑΕΠ) το πλεόνασμα 1,1% του ΑΕΠ για το τρέχον έτος οφείλεται κυρίως στη σταδιακή κατάργηση των μέτρων για την αντιμετώπιση των οικονομικών συνεπειών της ενεργειακής κρίσης και την ενίσχυση του εισοδήματος, καθώς και στη καλύτερη από την αναμενόμενη επίδοση στα φορολογικά έσοδα, ιδίως από τον φόρο προστιθέμενης αξίας και τις εισφορές κοινωνικής ασφάλισης, αναφέρεται. Οι έκτακτες ανάγκες που προέκυψαν από τις φυσικές καταστροφές που έπληξαν πρόσφατα τη χώρα επηρέασαν αρνητικά μόνο εν μέρει στο τελικό αποτέλεσμα με συνέπεια το πρωτογενές πλεόνασμα να παραμείνει στον αναθεωρημένο στόχο, επισημαίνεται.

Ωστόσο, επισημαίνεται και πως «η βελτίωση του πρωτογενούς ισοζυγίου αντισταθμίζεται όμως από τις υψηλότερες δαπάνες για τόκους, με αποτέλεσμα το ισοζύγιο της Γενικής Κυβέρνησης να εκτιμάται ότι θα είναι ελλειμματικό κατά 2,1% του ΑΕΠ βελτιωμένο όμως έναντι του 2022 (-2,4%)». Οι προβλέψεις αυτές ευθυγραμμίζονται με τις προβλέψεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και άλλων διεθνών οργανισμών.

Για το 2024, το πρωτογενές πλεόνασμα αναμένεται να αυξηθεί σημαντικά στο 2,1% του ΑΕΠ όπως προβλέπονταν και στο Προσχέδιο και στο ΠΣ 2023. Το έλλειμμα του ισοζυγίου της ΓΚ αναμένεται να μειωθεί περαιτέρω στο 1,1% του ΑΕΠ σχεδόν όπως και στο Προσχέδιο και είναι ελαφρώς δυσμενέστερο από ότι στο ΠΣ 2023 (0,8% του ΑΕΠ) λόγω της αναθεώρησης προς τα πάνω των προβλέψεων των δαπανών για τόκους. Οι προβλέψεις αυτές δεν αποκλίνουν από τις προβλέψεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και άλλων διεθνών οργανισμών. Η βελτίωση του δημοσιονομικού αποτελέσματος αποδίδεται κυρίως στην προβλεπόμενη συνέχιση της αναπτυξιακής δυναμικής της οικονομίας (από 2,4% το 2023 σε 2,9% το 2024) μέσω και της αύξησης του διαθέσιμου εισοδήματος, και επομένως την αναμενόμενη αύξηση των φορολογικών εσόδων και των ασφαλιστικών εισφορών όσο και στην καλύτερη απόδοση των φορολογικών μηχανισμών λόγω της αύξησης των ηλεκτρονικών συναλλαγών και της φορολογικής συμμόρφωσης. Θετικά συμβάλλουν η μείωση του δημοσιονομικού κόστους των παρεμβάσεων για την ενεργειακή κρίση, η μείωση της κρατικής αρωγής λόγω της υποχρεωτικής ιδιωτικής ασφάλισης έναντι φυσικών καταστροφών για μεσαίες και μεγάλες επιχειρήσεις και οι αποκλειστικά στοχευμένες δημοσιονομικές παρεμβάσεις για την ενίσχυση του εισοδήματος των πιο ευάλωτων νοικοκυριών.

Χρέος

Tο ύψος του χρέους της ΓΚ ως ποσοστό του ΑΕΠ για το 2023, αναμένεται να διαμορφωθεί στο 160,3%, περίπου στο ίδιο επίπεδο με το ΠΚΠ 2024. Παρά το υψηλό επίπεδό του (357 δισ. ευρώ) το θετικό είναι, η σημαντικά καθοδική πορεία του ως ποσοστό του ΑΕΠ, με μείωση περίπου 11 ποσοστιαίων μονάδων σε σχέση με το 2022. Παράγοντες που συμβάλουν σε αυτή την ταχεία αποκλιμάκωση είναι η διατήρηση ισχυρής ονομαστικής ανάπτυξης, η διαμόρφωση πρωτογενούς πλεονάσματος (1,1 %) και η σχετικά σταθερή επιβάρυνση από τόκους καθότι το μεγαλύτερο τμήμα του διακρατείται από επίσημους φορείς (κράτη και διεθνείς οργανισμούς), με χαμηλό μέσο σταθμικό (έμμεσο) επιτόκιο και μακρά περίοδο αποπληρωμής. Για το 2024, στο ΚΠ 2024 αναδεικνύεται η τάση σταθεροποίησης του ύψους του χρέους της ΓΚ (356 δισ. ευρώ), με προβλέψεις κοντά σε αυτές του Προσχεδίου 2024. Εντυπωσιακή επίσης είναι η περαιτέρω μείωση στο χρέος ως ποσοστό του ΑΕΠ και για το 2024 που αναμένεται να διαμορφωθεί στο 152,2% διατηρώντας μια σημαντική αποκλιμάκωση κατά 7 περίπου ποσοστιαίες μονάδες σε σχέση με το εκτιμώμενο επίπεδο του 2023. Το 2024, αναμένεται να συνεχιστεί η ευνοϊκή επίδραση τόσο της σχέσης έμμεσου επιτοκίου δανεισμού και ονομαστικού ρυθμού ανάπτυξης στο λόγο χρέους προς ΑΕΠ (snow-ball effect) όσο και της διαμόρφωσης σημαντικού πρωτογενούς πλεονάσματος έναντι του 2023. Αξίζει να σημειωθεί ότι η αναμενόμενη μείωση του πληθωρισμού αναδεικνύει την πραγματική αξία της μείωσης της πορείας του χρέους ως ποσοστά του ΑΕΠ.

Οι προκλήσεις

Στην αντιμετώπιση τόσο των μακροοικονομικών όσο και των δημοσιονομικών προκλήσεων συντάσσονται μια σειρά παραγόντων, αναφέρει το Δημοσιονομικό Συμβούλιο, όπως

(α) η ύπαρξη σημαντικού ύψους ταμειακών αποθεμάτων για την αντιμετώπιση αναγκών ρευστότητας του Δημοσίου,

(β) η στήριξη της αναπτυξιακής δυναμικής της οικονομίας από τα κονδύλια των ευρωπαϊκών προγραμμάτων,

(γ) οι αναβαθμίσεις του αξιόχρεου των ελληνικών ομολόγων από τους επενδυτικούς οίκους αξιολόγησης, με δυο εξ’ αυτών (DBRS και R&I), να το κατατάσσουν πλέον σε επενδυτική βαθμίδα.

Προς την κατεύθυνση αυτή θεωρείται και η νομοθετική πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την βελτίωση του πλαισίου οικονομικής διακυβέρνησης στην ΕΕ, η οποία αναγνωρίζει τις ανάγκες διασφάλισης δημοσιονομικής βιωσιμότητας με ταυτόχρονη ενθάρρυνση της οικονομικής μεγέθυνσης.

Οι αβεβαιότητες

Οι προβλέψεις του Προϋπολογισμού, υπόκεινται σε ένα βαθμό αβεβαιότητας, με πιθανούς κυρίως εξωγενείς κινδύνους, αναφέρει και απαριθμεί:

(α) την γεωπολιτική αβεβαιότητα που προκαλούν οι πολεμικές συρράξεις στο Ισραήλ και στην Ουκρανία, οι οποίες μεταξύ άλλων θα μπορούσαν να έχουν σημαντικό ενεργειακό αποτύπωμα,

(β) τη διατήρηση των επιτοκίων της ΕΚΤ στο τρέχον υψηλό επίπεδο για όλη τη διάρκεια του 2024 με αρνητικές συνέπειες για επενδύσεις και κατανάλωση και (γ) την πιθανή εμβάθυνση της ύφεσης σε οικονομίες της ευρωζώνης με αρνητικές επιδράσεις στην ελληνική οικονομία.

Στο εσωτερικό, σημαντική πρόκληση συνιστά η μη αποτελεσματική και έγκαιρη υλοποίηση του προγράμματος Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας.

Ισχυρή ανάπτυξη και δημοσιονομική συμμόρφωση στην Εισηγητική Έκθεση

Συνολικά, το Ελληνικό Δημοσιονομικό Συμβούλιο υιοθετεί τις μακροοικονομικές προβλέψεις και δημοσιονομικές προβλέψεις επί των οποίων βασίζεται το σχέδιο του Κρατικού Προϋπολογισμού (ΚΠ) 2024. Επισημαίνει πως το μακροοικονομικό σενάριο του ΚΠ 2024 είναι συνεπές με εκείνο του Προγράμματος Σταθερότητας 2023 και του Προσχεδίου ΚΠ και αναδεικνύει για το 2024 την διατήρηση της αναπτυξιακής δυναμικής της ελληνικής οικονομίας. Κύριος μοχλός η αύξηση του ακαθάριστου σχηματισμού παγίου κεφαλαίου, στην οποία θα συνεισφέρουν σημαντικά τα κεφάλαια του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας καθώς και ο τουρισμός. Οι συνθήκες στην αγορά εργασίας αναμένεται να συνεχίσουν να βελτιώνονται με αποκλιμάκωση της ανεργίας και ταυτόχρονη αύξηση των αμοιβών της εξαρτημένης εργασίας.

Η σημαντική ενίσχυση του πρωτογενούς πλεονάσματος για το 2024 (2,1%) σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια αναδεικνύει την κατεύθυνση της δημοσιονομικής υπευθυνότητας. Συμβάλει δε μαζί με τις ευνοϊκές επιδράσεις της διαφοράς επιτοκίων δανεισμού και ρυθμού μεγέθυνσης στην ταχεία αποκλιμάκωση του πολύ υψηλού επιπέδου δημοσίου χρέους σαν ποσοστό του ΑΕΠ περίπου κατά 7 ποσοστιαίες μονάδες σε σχέση με το 2023. Αξίζει να σημειωθεί ότι η αναμενόμενη μείωση του πληθωρισμού αναδεικνύει την πραγματική αξία της πτωτικής αυτής πορείας.

Στην αντιμετώπιση των μακροοικονομικών και δημοσιονομικών προκλήσεων για την ελληνική οικονομία συντάσσονται μεταξύ άλλων: οι αναβαθμίσεις του αξιόχρεου των ελληνικών ομολόγων από τους επενδυτικούς οίκους αξιολόγησης, η αποτελεσματική υλοποίηση του προγράμματος Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, καθώς και η νομοθετική πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την βελτίωση του πλαισίου οικονομικής διακυβέρνησης στην ΕΕ, η οποία ρητά αναγνωρίζει τις ανάγκες διασφάλισης δημοσιονομικής βιωσιμότητας με ταυτόχρονη ενθάρρυνση της οικονομικής μεγέθυνσης.

Από την άλλη πλευρά το ΕΔΣ αναγνωρίζει κινδύνους σχετικά με την γεωπολιτική αβεβαιότητα που προκαλούν οι πολεμικές συρράξεις στη Μέση Ανατολή και στην Ουκρανία, την διατήρηση περιοριστικής νομισματικής πολιτικής της ΕΚΤ, την πιθανή εμβάθυνση της ύφεσης σε οικονομίες της ευρωζώνης.

Σχετικά με τη διαπίστωση εκ μέρους του ΕΔΣ της συμμόρφωσης του ΚΠ 2024 με τους δημοσιονομικούς κανόνες σημειώνεται ότι διασφαλίζεται η τήρηση της τιμής αναφοράς του 3% του ΑΕΠ για το έλλειμμα, το οποίο αναμένεται να διαμορφωθεί για το 2024 σε 1,1% του ΑΕΠ, καθώς και η εύλογη και συνεχής μείωση του λόγου χρέους προς ΑΕΠ. Επίσης, η ονομαστική αύξηση των καθαρών πρωτογενών δαπανών (Nationally Financed Net Primary Expenditures) που χρηματοδοτούνται από εθνικούς πόρους εκτιμάται για το 2024 στο 0,4%, έναντι του ανώτατου ορίου 2,6% είναι σε πλήρη συμμόρφωση με τη σύσταση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου (Μάιος 2023).