Ηellenic Train (ΤΡΑΙΝΟΣΕ): Το ιταλικό φιάσκο στους ελληνικούς σιδηροδρόμους – Ο κόλαφος μιας αποκρατικοποίησης

Η αποκαρδιωτική διαπίστωση που έκανε προ τριετίας το Ιταλικό think tank OBC Transeuropa για την Ηellenic Train μιλώντας για κακή εξυπηρέτηση από μια εταιρεία μονοπώλιο,  αλλά και η μόνιμη αρνητική δημοσιότητα που παράγουν οι τεράστιες καθυστερήσεις στις επιβατικές μεταφορές, είναι η κορυφή αλλά όχι το παγόβουνο για την θυγατρική των Ιταλικών Σιδηροδρόμων  στην Ελλάδα.  

_x000D_

Από την τραγωδία των Τεμπών και τον τραγικό απολογισμό με τους 57 νεκρούς, η πρώην κρατική ΤΡΑΙΝΟΣΕ, γράφει ένα μαύρο κεφάλαιο στο μεταφορικό της έργο που έρχεται να προστεθεί στα απανωτά κρούσματα αναξιοπιστίας των δρομολογίων της, που δοκιμάζουν τις αντοχές του επιβατικού της κοινού  και την ποιότητα των υπηρεσιών της.

_x000D_

Η Hellenic Train δύσκολα πλέον πείθει ότι μπορεί να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις ενός ευρωπαϊκού σύγχρονου λειτουργού και απόδειξη είναι ο καθημερινός (πριν το συμβάν) βομβαρδισμός με ακυρώσεις δρομολογίων και η μεταφορά των επιβατών της με τα λεωφορεία, κάνοντας πλέον πολλούς, μεταξύ σοβαρού και αστείου, να την βαφτίζουν από Hellenic Train σε Hellenic Bus!  

_x000D_

Στην αρνητική δημοσιότητα ήρθε να προστεθεί η μοιραία αμαξοστοιχία στην Λάρισα και οι αμήχανοι χειρισμοί της εταιρείας, οι οποίοι φόρτισαν ακόμη περισσότερο τα συναισθήματα του κόσμου για την θυγατρική των Ιταλικών σιδηροδρόμων στην Ελλάδα.

_x000D_

_x000D_

Υπό την πίεση και την οργή της κοινής γνώμης ήταν όπως φαίνεται και η χθεσινή τοποθέτηση της Hellenic Train (ΗΤ), με την οποία η εταιρεία ανακοίνωσε ότι δεν θα αποδεχτεί την εξαίρεση από την καταβολή αποζημιώσεων, την οποία προβλέπει ο Κανονισμός του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για τα δικαιώματα των επιβατών στις σιδηροδρομικές γραμμές και για την οποία η εταιρεία έχει πάρει εξαίρεση.

_x000D_

Eίχε προηγηθεί η περσινή θεομηνία, η οποία εγκλώβισε μέσα στο χιονιά εκατοντάδες επιβάτες, εξέλιξη η οποία έφερε και την επιβολή προστίμου 300.000 ευρώ από την ρυθμιστική αρχή σιδηροδρόμου (ΡΑΣ). Πρόκειται όμως για ψίχουλα αν αναλογιστεί κανείς τον όγκο των μηνύσεων και αγωγών που προβλέπονται να κατατεθούν το επόμενο διάστημα εναντίον της από τα θύματα της τραγωδίας.

_x000D_

Οι χαμηλοί δείκτες ικανοποίησης

_x000D_

Η ολοκλήρωση των έργων υποδομής, όπως η συντήρηση κι η ανάταξη του δικτύου όπου απαιτείται, καθώς και η εγκατάσταση και λειτουργία του συστήματος ασφαλείας ETCS στον άξονα Αθήνα-Θεσσαλονίκη, είναι κομβικής σημασίας για την αναβάθμιση του σιδηροδρόμου και από τα ζητήματα που καθορίζουν την παροχή βελτιωμένων και ποιοτικών υπηρεσιών.

_x000D_

Όσο αυτά καθυστερούν η Hellenic Train επωμίζεται  και τα βάρη της κακής εξυπηρέτησης, προκαλώντας αντίστοιχα αναδίπλωση σχεδιασμών.

_x000D_

Αποκορύφωμα όλων είναι η έλευση των γρήγορων τρένων ETR (ασημένιο βέλος), τα οποία ενώ εμφανίστηκαν στην ΔΕΘ το 2018 μπήκαν στις …ράγες το Μάιο του 2022 και μάλιστα με πολλά τεχνικά προβλήματα και βραδυπορίες.
Δεν είναι τυχαίο άλλωστε ότι από τις πρόσφατες δημόσιες δηλώσεις της μητρικής εταιρείας για τα αθώα θύματα δεν έλειψαν και τα  «καρφιά» για τον ΟΣΕ, με τον οποίο βρίσκεται σε μετωπική σύγκρουση τα τελευταία χρόνια. Η Ferrovie Dello Stato Italiane, έδωσε  έμμεσα τις αναγκαίες διευκρινίσεις για το συμβάν, λέγοντας πως η ευθύνη για την συντήρηση και διαχείριση του δικτύου αλλά και την κυκλοφορία των συρμών ανήκουν στον ΟΣΕ.

_x000D_

Ενδεικτικοί πάντως της εικόνας που έχει ο κόσμος  για την αξιοπιστία των δρομολογίων της είναι και οι πρόσφατοι δείκτες μέτρησης από την ίδια την Hellenic Train που δημοσιεύει στην ιστοσελίδα της, οι οποίοι αποδεικνύουν την σοβαρή αδυναμία της στην συνέπεια των ταξιδιών με το ποσοστό ικανοποίησης του κόσμου κατά το τελευταίο τρίμηνο του 2022 να διαμορφώνεται στο 59,8%. Το πρώτο τρίμηνο του ίδιου έτους, το αντίστοιχο ποσοστό ήταν 65,18%, σαφώς επηρεασμένο από την θεομηνία «Ελπίδα» και την πολύωρη ταλαιπωρία του κόσμου μέσα στα χιόνια. Την στιγμή μάλιστα που η εταιρεία δηλώνει ότι στοχεύει στην συνεχή βελτίωση των δεικτών ποιότητας με βαθμολογίες πάνω από 70%.

_x000D_

Η διπλή ιδιωτικοποίηση

_x000D_

Η ιδιωτικοποίηση της εταιρείας λειτουργίας, ολοκληρώθηκε επί κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ με τη μεταβίβαση στην ιταλική Ferrovie dello Stato Italiane στις 14 Σεπτεμβρίου 2017, έναντι συνολικού τιμήματος 45 εκατ. ευρώ. Ακολούθησε λίγο αργότερα και η απόκτηση της EEΣΤΥ,  της εταιρείας συντήρησης τροχαίου υλικού. Με τις δύο αυτές ιδιωτικοποιήσεις, οι Ιταλικοί Σιδηρόδρομοι εμφανίστηκαν  ως από μηχανής θεοί για την ελληνική κυβέρνηση και απόκτησαν τον πλήρη έλεγχο της λειτουργίας των επιβατικών και εμπορευματικών μεταφορών της χώρας, υποβάλλοντας μάλιστα τις μοναδικές προσφορές στους σχετικούς διαγωνισμούς.

_x000D_

Πέρσι η εταιρεία και το ελληνικό δημόσιο υπέγραψαν συμφωνία παράτασης της 10ετούς σύμβασης για τις άγονες σιδηροδρομικές γραμμές. Η σύμβαση, προβλέπει αποζημίωση στην εταιρία ύψους 750 εκατομμυρίων με δυνατότητα παράτασης επιπλέον πέντε ετών. Η ετήσια αποζημίωση που θα καταβάλλεται για την εκτέλεση των προβλεπόμενων δρομολογίων ανέρχεται σε 50 εκατομμύρια ευρώ.

_x000D_

Η παράταση της σύμβασης προβλέπει ότι η Hellenic Trains θα επωφεληθεί από αυτή αν ολοκληρώσει μέχρι το τέλος του 2029 επενδύσεις 163,5 εκατ. ευρώ. Η νέα σύμβαση, που λήγει στις 31 Δεκεμβρίου 2031, προβλέπει πως η εταιρεία θα επενδύσει μέχρι τον Δεκέμβριο του 2029 περίπου 47,5 εκατ. ευρώ για τα πέντε «ασημένια βέλη», τις αμαξοστοιχίες ETR470 που δρομολογούνται στη διαδρομή Αθήνα – Θεσσαλονίκη, 54 εκατ. ευρώ για τη μίσθωση 10 νέων υδρογονοκίνητων τραίνων, 32 εκατ. για τη μίσθωση 10 νέων ηλεκτροκίνητων τραίνων.

_x000D_

Επιπλέον θα επενδύσει 15 εκατ. ευρώ για συστήματα τεχνολογίας για εγκατάσταση περιστρεφόμενων θυρών στο σταθμό Αθηνών, για συστήματα πληροφόρησης επιβατών, για σύστημα διαχείρισης στόλου, και άλλα 15 εκατ. ευρώ για αναβάθμιση του μισθωμένου στόλου 15 τραίνων.

_x000D_

Και πέναλτι

_x000D_

Η εταιρεία υποχρεούται, με βάση τη σύμβαση, να αναπτύξει σύστημα ελέγχου ποιότητας υπηρεσιών και να πιστοποιηθεί από Ανεξάρτητο Φορέα Πιστοποίησης εντός έτους από την επικύρωση της σύμβασης από τη Βουλή (έως το καλοκαίρι του 2023). Για την ποιότητα υπηρεσιών υπολογίζονται κριτήρια σε τρεις άξονες, την ακρίβεια των δρομολογίων, την συνέχεια της υπηρεσίας (τον αριθμό ακυρώσεων δρομολογίων, κ.α.) και την ποιότητα σε συρμούς και σταθμούς.

_x000D_

Στην περίπτωση που η ποιότητα των υπηρεσιών, με βάση δείκτες που προβλέπονται τη σύμβαση, δεν είναι η απαιτούμενη, τότε το δημόσιο μπορεί να επιβάλει σχετικό πρόστιμο, το οποίο δεν μπορεί να υπερβαίνει το 1% της ετήσιας αξίας της σύμβασης. Η ποινή δεν επιβάλλεται εάν ο Πάροχος συμμορφωθεί εντός εύλογης προθεσμίας από το Ελληνικό Δημόσιο. Ειδικά  στην περίπτωση που η Hellenic Trains δεν πιστοποιηθεί εντός έτους, όπως προβλέπεται, τότε της επιβάλλεται «ποινή ίση με το 1% των συνολικών εσόδων του προηγούμενου έτους, αφαιρουμένου του ποσοστού του Ελληνικού Δημοσίου, η οποία σε περίπτωση υποτροπής διπλασιάζεται σε 2%».

_x000D_

Σύμφωνα με τη σύμβαση μέχρι την 1η Οκτωβρίου κάθε έτους, ο πάροχος καταθέτει σχέδιο δρομολογίων του επόμενου ημερολογιακού έτους με πλήρη κοστολόγησή τους. Επιπλέον, υποβάλλει σε μορφή τιμοκαταλόγου το προϋπολογιζομενο κόστος των υπηρεσιών καθώς και τον προϋπολογισμό των εσόδων του επόμενου έτους. Έτσι αν δεν εκτελεστεί ή ακυρωθεί, με ευθύνη του παρόχου, ένα από τα δρομολόγια τότε παρακρατείται το ποσό της αποζημίωσης του δρομολογίου και επιβάλλεται ποινή ίση με την αξία του δρομολογίου που δεν εκτελέσθηκε ή ακυρώθηκε, σύμφωνα με τον τιμοκατάλογο που προαναφέρθηκε.

_x000D_

Οι υποσχόμενες επενδύσεις

_x000D_

Πάντως τον περασμένο Ιούλιο, με αφορμή της μετονομασία της εταιρείας (η οποία από το 2017 έχει περάσει στον έλεγχο της Ferrovie dello Stato Italiane (FS) αλλά κυρίως λόγω της κατάθεσης προς ψήφιση στη Βουλή της νέας σύμβασης μεταξύ του Δημοσίου και της Hellenic Train για την ανάθεση Υποχρεώσεων Δημόσιας Υπηρεσίας επιβατικών σιδηροδρομικών μεταφορών, η διοίκηση της μητρικής εταιρείας είχε κάνει δηλώσεις για το θέμα των επενδύσεων.

_x000D_

Ειδικότερα, ο διευθύνων σύμβουλος της FS, Luigi Ferraris, ανέφερε πως οι συρμοί στη γραμμή Αθήνας – Θεσσαλονίκης θα διαθέτουν προηγμένα τεχνολογικά συστήματα ασφαλείας και απόκρισης σε τυχόν προβλήματα στο δίκτυο (σ.σ. αφορούν στους διαγωνισμούς για τα ETCS και GSM – R που διεξάγονται από το ελληνικό δημόσιο, που ως γνωστόν δεν ολοκληρώθηκαν), αλλά και πως σχεδιάζονται νέες υπηρεσίες με αξιοποίηση των δικτύων κινητής τηλεφωνίας πέμπτης γενιάς (5G) για την καλύτερη επικοινωνία τόσο των μηχανοδηγών, όσο και του επιβατικού κοινού.

_x000D_

Ωστόσο, ο κύριος όγκος των επενδύσεων ύψους 163,5 εκατ. ευρώ – με βάση και την επικαιροποιημένη σύμβαση ΥΔΥ που ψηφίστηκε το 2022 – αφορούν την απόκτηση και δρομολόγηση πέντε τρένων ETR470 –τα περισσότερα από τα οποία έχουν ήδη παραληφθεί– αλλά τα οποία σύμφωνα και με διεθνή Μέσα Ενημέρωσης, είναι «παλιοσίδερα». Χαρακτηριστικό είναι ότι, όπως γράφει η Deutsche Welle, όταν οι ιταλικοί κρατικοί σιδηρόδρομοι έστειλαν πέντε εναπομείναντα αυτά τρένα στην Ελλάδα, ο πρώην επικεφαλής της ελβετικής υπηρεσίας σιδηροδρόμων (SBB) δήλωσε πως “το μόνο που μπορώ να πω για τα Pendolinos είναι: καλή τύχη”».

_x000D_

Η Hellenic Train έχει επίσης αναλάβει τη μίσθωση δέκα νέων υδρογονοκίνητων και δέκα νέων ηλεκτροκίνητων τρένων μέχρι τα τέλη του 2027 συνολικής δαπάνης 101,5 εκατ. ευρώ, για τα οποία κανείς δεν αναρωτήθηκε σε ποιο σιδηροδρομικό δίκτυο θα δρομολογηθούν, καθώς αυτό είναι πεπαλαιωμένο και δεν μπορεί να υποδεχτεί τρένα υψηλών ταχυτήτων.

_x000D_

Επίσης, μέχρι να εκπνεύσει το 2024, η εταιρεία θα πρέπει να έχει επενδύσει 15 εκατ. ευρώ για να θέσει σε λειτουργία σύστημα πληροφόρησης επιβατών, νέα εμπορική πλατφόρμα, νέες περιστρεφόμενες θύρες και σύστημα διαχείρισης στόλου. Τέλος, μέχρι τα τέλη του 2029 η Hellenic Train θα πρέπει να έχει ολοκληρώσει την αναβάθμιση του μισθωμένου στόλου 15 τρένων που αντιστοιχεί σε κεφαλαιουχική δαπάνη 15 εκατ. ευρώ.

_x000D_

Επενδύσεις με bonus

_x000D_

Μάλιστα, η κεφαλαιακή επένδυση της Hellenic Train για την μίσθωση-δρομολόγηση νέων τραίνων υδρογόνου και ηλεκτρικών θα καταβληθεί ως συνολική προκαταβολή μισθώματος που θα αντιστοιχεί στο 40% της αγοραίας αξίας που θα καταβάλει η ΓΑΙΑΟΣΕ. Το υπολειπόμενο 60% θα καλύπτεται από τη χρηματοδοτική συμβολή του Ταμείου Ανάκαμψης προς τη ΓΑΙΑΟΣΕ.

_x000D_

Άρα επί της ουσίας, η εταιρεία υπόσχεται περιορισμένες επενδύσεις που να σχετίζονται με την ασφάλεια των δρομολογίων, ενώ και το τροχαίο υλικό σε μεγάλο μέρος θα χρηματοδοτηθεί από δημόσιους και ευρωπαϊκούς όρους.

_x000D_

Η σύμβαση και οι ρήτρες

_x000D_

Η νέα σύμβαση παραχώρησης ΥΔΥ (αφορά δηλαδή το πλαίσιο για το μη εμπορικά βιώσιμο έργο, κοινώς τις «άγονες γραμμές») έχει διάρκεια 10+5 χρόνια και προβλέπει ετήσια αποζημίωση 50 εκατ. ευρώ κατ’ έτος προς την Hellenic Train. Σημειώνεται ότι η εταιρεία παράγει περίπου ακόμη 80 εκατ. ευρώ τζίρου από την επιβατική και εμπορευματική κίνηση, σε συνθήκες προ και μετά της πανδημίας.

_x000D_

Η σύμβαση προβλέπει επίσης ότι η εταιρεία θα έχει ελάχιστο κέρδος της τάξεως των 2 εκατ. ευρώ, ενώ το Δημόσιο λαμβάνει ποσοστό 20% από τα καθαρά έσοδα της εταιρείας. Πάντως, σε αντίθεση με παλαιότερες συμβάσεις μεταξύ του Δημοσίου και της Hellenic Train για τις άγονες γραμμές, η νέα αυτή σύμβαση προβλέπει κυρώσεις σε περίπτωση μη εκτέλεσης δρομολογίων.

_x000D_

Τώρα, από την πλευρά της παραχωρησιούχου δεν έχει γίνει γνωστό αν υπάρχουν προβλεπόμενες ρήτρες για την περίπτωση «ανωτέρας βίας» ή αποζημίωσης για διαφυγόντα κέρδη από έκτακτα γεγονότα, όπως για παράδειγμα το δυστύχημα των Τεμπών. Η εταιρεία σαφώς αποζημιώθηκε για τις επιπτώσεις από την πανδημία (4 εκατ. ευρώ για το 2021), ωστόσο, δεν είναι σαφές, αν δύναται να διεκδικήσει κάποιου άλλου τύπου ενίσχυση ή αποζημίωση από το ελληνικό δημόσιο για άλλου τύπου συμβάντα. Προφανές βεβαίως είναι ότι θα διεκδικήσει ασφαλιστική αποζημίωση για όσες ζημιές προκλήθηκαν στο τροχαίο υλικό από την τραγωδία των Τεμπών.

_x000D_

Τέλος με χθεσινή της ανακοίνωση η εταιρεία δήλωσε ότι δεν θα αποφύγει τις αποζημιώσεις προς τις οικογένειες των θυμάτων, ξεκαθαρίζοντας έτσι μια ακόμη πτυχή του δράματος των Τεμπών.