Η ΠτΔ στο ΜΙΕΤ: Η ελληνική παιδεία αποτέλεσε την κραταιότερη ασπίδα του έθνους κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας

Η Πρόεδρος της Δημοκρατίας, Κατερίνα Σακελλαροπούλου, απέστειλε χαιρετισμό στα εγκαίνια της έκθεσης, του Μορφωτικού Ιδρύματος της Εθνικής Τράπεζας «Πώς μάθαιναν οι Έλληνες γράμματα από την Άλωση μέχρι την Επανάσταση (1453 – 1821)», που πραγματοποιήθηκαν απόψε στο ιστορικό Παλαιό Χρηματιστήριο.

Η κυρία Σακελλαροπούλου έκανε λόγο «για μια ιδιαιτέρως ενδιαφέρουσα έκθεση του Μορφωτικού Ιδρύματος της Εθνικής Τραπέζης, μια αναδρομή σε τετρακόσια χρόνια ελληνικής παιδείας που, παρά τις δυσχέρειες, τα εμπόδια, τις παλινδρομήσεις, αποτέλεσε την κραταιότερη ασπίδα του έθνους κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας».

Όπως παρατήρησε η Πρόεδρος «παρά το εκπαιδευτικό και πνευματικό μούδιασμα του πρώτου καιρού, παρά τον ζόφο της σκλαβιάς, τα ελληνικά γράμματα, με εξαίρεση κάποιες περιόδους έντασης μεταξύ Οθωμανών και Ελλήνων, εξακολουθούσαν να διδάσκονται» και παράλληλα υποστήριξε ότι «μέσα από την ελληνική παιδεία θα αφυπνιστεί η εθνοπολιτιστική και μετέπειτα εθνική συνείδηση και θα θεμελιωθεί η ιδέα του νέου Ελληνισμού».

Ακολουθεί ο χαιρετισμός της Προέδρου της Δημοκρατίας, που ανεγνώσθη κατά την διάρκεια των εγκαινίων της έκθεσης «Πώς μάθαιναν οι Έλληνες γράμματα από την ‘Αλωση μέχρι την Επανάσταση (1453 – 1821)».

Η «κάκωσις του Γένους», όπως τόσο εύστοχα χαρακτήρισε ο Ευγένιος Βούλγαρης, την κατάσταση του Έλληνισμού αμέσως μετά την άλωση της Πόλης, ήταν φυσικό να μην επιτρέψει την αδιατάρακτη συνέχεια της παιδείας. Οι μεγάλοι δάσκαλοι έφευγαν στη Δύση, λίγα σχολεία συνέχιζαν τη λειτουργία τους, ο αναλφαβητισμός του χριστιανικού πληθυσμού αυξανόταν. Κι όμως, παρά το εκπαιδευτικό και πνευματικό μούδιασμα του πρώτου καιρού, παρά τον ζόφο της σκλαβιάς, τα ελληνικά γράμματα, με εξαίρεση κάποιες περιόδους έντασης μεταξύ Οθωμανών και Ελλήνων, εξακολουθούσαν να διδάσκονται. Όπως χαρακτηριστικά έγραψε ο ιστοριοδίφης Μανουήλ Γεδεών, «ουδέποτε εν ομαλή καταστάσει πραγμάτων ημπόδισεν την εν νάρθηξι και κελλίοις διδασκαλίαν».

Εκεί, στους νάρθηκες και τα κελλιά, με πενιχρά μέσα στην αρχή, με βοηθήματα την Οκτώηχο, το Ψαλτήρι και τη Σύνοψη, καταρτίζονται οι μέλλοντες κληρικοί κι όσα παιδιά διψούν για γράμματα. Κι όταν από τον 16ο αιώνα αρχίζουν να ιδρύονται σχολεία στη Χίο, στη Λέσβο, στην Αδριανούπολη, την Κωνσταντινούπολη, ακόμη και στη μικρή τότε, επαρχιακή Αθήνα, όταν από τα μέσα του 17ου αιώνα πολλαπλασιάζονται τα σχολεία της «Εγκυκλίου παιδείας», τα ελληνομουσεία όπου καλλιεργείται ο ελληνικός λόγος, οι σπουδαστές εισάγονται εκτός από τη χριστιανική και στην θύραθεν γραμματεία: ασματικοί κανόνες, γνωμικοί στίχοι και αποφθέγματα φιλοσόφων, μύθοι, παρωδίες, ρητορικά κείμενα γνωστά ως κάτοπτρα ηγεμόνων, χρηστοήθεια, επιστολογραφικά κείμενα, Πλουτάρχου έργα, Λουκιανού έργα, ομηρικά έπη, λυρική και δραματική ποίηση, πλατωνικοί διάλογοι, επιγράμματα παραδίδονται μέσα από τα μαθηματάρια, τα χειρόγραφα εγχειρίδια της εποχής. Γραμμένα σε κόλες, τις οποίες στάχωναν στη συνέχεια οι κτήτορες, δεμένα «με μαύρον και δυνατόν τομάρι και με τα θηλύκια», όπως διαβάζουμε σε μια σημείωση πατμιακού χειρογράφου, αποτελούν μάρτυρες μιας παιδείας, που παρεχόταν μεν υπό ιδιάζουσες συνθήκες, αλλά παρέμενε ζωντανή. Και πλάι στα μαθηματάρια, τα φρασάρια ή φρασεολόγια – συναγωγές φράσεων ή αποφθεγμάτων ανθολογημένων από αρχαίους συγγραφείς – και τα λεξικά ή λεξιλόγια – τετράδια όπου οι μαθητές έγραφαν την αρχαία λέξη και παραπλεύρως την εξήγησή της στην νεοελληνική κοινή – αποκαλύπτουν, όχι απλώς μια πλούσια μαθητική ζωή, αλλά και την διαδρομή προς τον φωτισμό του Γένους. Γιατί μέσα από την ελληνική παιδεία θα αφυπνιστεί η εθνοπολιτιστική και μετέπειτα εθνική συνείδηση και θα θεμελιωθεί η ιδέα του νέου Ελληνισμού.

Εγκαινιάζω με χαρά την ιδιαιτέρως ενδιαφέρουσα έκθεση του Μορφωτικού Ιδρύματος της Εθνικής Τραπέζης, μια αναδρομή σε τετρακόσια χρόνια ελληνικής παιδείας που, παρά τις δυσχέρειες, τα εμπόδια, τις παλινδρομήσεις, αποτέλεσε την κραταιότερη ασπίδα του έθνους κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας».

Ο Αντιπρόεδρος της Κυβέρνησης, Παναγιώτης Πικραμμένος, σημείωσε:

«Από τον εορτασμό των 200 ετών από την Εθνική Παλιγγενεσία του 1821 δεν θα μπορούσε να μην έχει έντονη παρουσία η Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος, η μεγαλύτερη και παλαιότερη σε λειτουργία τράπεζα της Χώρας μας. Η τράπεζα που σε 19 χρόνια από σήμερα θα εορτάσει τη δική της 200ετηρίδα (1841- 2041) ! Χωρίς τις συλλογικές και καθηλωτικές εθνικές αυταπάτες του παρελθόντος αλλά και χωρίς την ακραίως στεγνή επιστημονική ματιά, μία Έκθεση λοιπόν με τις σωστές αναλογίες της γλυκύτητας της ιστορικής αναδρομής και της χρήσεως των πολυμέσων της σύγχρονης  επιστήμης, βοηθά αναμφισβήτητα στο να δοθεί μία νέα ανανεωμένη πνοή στη μελέτη της Ιστορίας μας. Χωρίς παρωπίδες και χωρίς απλουστεύσεις η σημερινή Έκθεση της Εθνικής Τραπέζης συνεισφέρει σημαντικά στην δημιουργία ενός καλύτερου Αύριο».

Ο Πρόεδρος του διοικητικού συμβουλίου της Εθνικής Τράπεζας, Γκίκας Χαρδούβελης, τόνισε:

«Η έκθεση είναι, κατ΄ έναν τρόπο, προπομπός για όποιον επιθυμεί να μάθει περισσότερα και να ανακαλύψει ποιο είναι το ΜΙΕΤ και ποια είναι κατά βάθος η Εθνική Τράπεζα. Μια τράπεζα παραδοσιακή, δεμένη με την ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας, αλλά συγχρόνως όμως, και η πρώτη τράπεζα στη χώρα μας σε θέματα τεχνολογίας και πληροφορικής.  Και αυτό σύμφωνα με τη γνώμη των χρηστών σε ανεξάρτητες διεθνείς έρευνες και το πρόσφατο βραβείο του έγκυρου διεθνούς περιοδικού Economist. Η  Τράπεζα εμπιστοσύνης, που πάντα στέκεται δίπλα σε όλους τους Έλληνες, δείχνοντας το μέλλον και συνδέοντάς το με το παρόν και το παρελθόν.

Το νέο ΔΣ του ΜΙΕΤ και η ηγεσία της Τράπεζας, που αδιάλειπτα  στηρίζει την λειτουργία του, πιστεύουν πως ήρθε η ώρα όλος αυτός ο πλούτος γνώσης που έχει συγκεντρωθεί στα Αρχεία του, παλαιογραφικά, ιστορικά, φιλολογικά, καλλιτεχνικά, κ.ά., να ξεκλειδωθεί και να ανοίξει σε όλους τους Έλληνες, που διψούν για επιστημονικά έγκυρη αλλά και εύληπτη πληροφόρηση». 

Η μεταβατική Διευθύντρια του ΜΙΕΤ και Σύμβουλος Διοίκησης της Εθνικής Τράπεζας, Ασπασία Λούβη, ανέφερε:

«Με την έκθεση αυτή θέλουμε να συνομιλήσουμε έμμεσα με τον μέσο Έλληνα και  να επιχειρήσουμε να διδάξουμε τα παιδιά και τους  εφήβους με εύληπτο, σύντομο, ακόμη και ευχάριστο τρόπο, αίροντας τις αντιφάσεις και προβάλλοντας τις μεγάλες αλήθειες για την διατήρηση της ελληνικής γλώσσας κατά τους τέσσερις αιώνες ξένης κυριαρχίας. Να αποδείξουμε με τεκμήρια τους τρόπους της διδασκαλίας, όχι μόνο μέσα σε μοναστήρια και σπίτια, αλλά και σε σχολεία.  Να αναδείξουμε την αλήθεια για την μεγάλη συμβολή των ιερωμένων, αλλά και των απλών δασκάλων στη διατήρηση της ελληνικής γλώσσας και της ελληνικής παιδείας, στα διάσπαρτα στον τόπο λεγόμενα κοινά σχολεία, στα ελληνικά σχολεία και αργότερα τις ανώτερες σχολές όπου δίδαξαν μεγάλες μορφές των ελληνικών γραμμάτων πριν από την Επανάσταση του ΄21».