Γραφείο Προϋπολογισμού της Βουλής: Προσοχή στο πολιτικό ρίσκο

Τη σημασία της εφαρμογής του μνημονίου, με όσες βελτιώσεις είναι ακόμα δυνατές, τονίζει το Γραφείο Προϋπολογισμού της Βουλής, στην τελευταία τριμηνιαία έκθεσή του. 
Αν αποτύχει, τότε η επιστροφή στη ανάπτυξη διακυβεύεται, προειδοποιεί. 
Παράλληλα, εκφράζει ανησυχία για την την ύπαρξη δημοσιονομικού κενού το 2016 εξαιτίας των καθυστερήσεων στο ασφαλιστικό, στις φορολογικές παρεμβάσεις και στη μείωση των αμυντικών δαπανών.
Την ίδια ώρα επικρίνεται το μείγμα οικονομικής πολιτικής, που ακολουθεί η κυβέρνηση και το οποίο συνεχίζει την παλιά «συνταγή » μείωσης δαπανών και αύξησης φόρων σε περιβάλλον ύφεσης.
Για ασφαλιστική μεταρρύθμιση αναφέρει πως: 
Οι προτάσεις της κυβέρνησης για τη μεταρρύθμιση του συνταξιοδοτικού συνιστούν ένα πολιτικά επώδυνο (για την ίδια και την αντιπολίτευση) βήμα διόρθωσης του συστήματος. 
Αν εφαρμοσθούν σωστά, επιφέρουν μερικές διορθώσεις στη σημερινή κατάσταση:
• εξορθολογίζουν εν πολλοίς το σύστημα (αύξηση ορίων συνταξιοδότησης, βαθμιαία έστω κατάργηση πρόωρων συντάξεων, επανεξέταση ποσοστών αναπλήρωσης, οροφές στις διπλές συντάξεις κλπ).
• μειώνουν δυνητικά το «λειτουργικό» (= γραφειοκρατικό) κόστος ενοποιώντας Ταμεία,
• το κάνουν διαφανέστερο (ενιαιοποιώντας π.χ. τα κριτήρια συνταξιοδότησης),
• υπό όρους αποτελεσματικότερο (ως προς τα έσοδα),
• εν μέρει δικαιότερο καθώς επιβαρύνουν λιγότερο τους χαμηλοσυνταξιούχους (εν μέρει διότι π.χ. από την άλλη πλευρά ευνοεί του σημερινούς συνταξιούχους σε βάρος των σημερινών απασχολούμενων),
• συμβάλλουν εν μέρει στη βιωσιμότητα μειώνοντας τη συνταξιοδοτική δαπάνη και αυξάνοντας τα έσοδα.
• η νέα «αρχιτεκτονική» του συνταξιοδοτικού συστήματος που επαναφέρει και συμπληρώνει τις ρυθμίσεις νόμου 3863/2010 (νόμου Λοβέρδου) αποτελεί μια καλή βάση για συζήτηση. Και, οπωσδήποτε, η επάνοδος της χώρας στην ομαλότητα έχει προτεραιότητα.

Για το ελληνικό χρέος
Η άποψη του ΓΠΚ, όπως έχει κατατεθεί και στο παρελθόν, είναι ότι μια αναδιάρθρωση χρέους – είτε με τη μορφή διαγραφής μέρους (haircut) ή με μείωση των επιτοκίων δανεισμού ή με επιμήκυνση των περιόδων αποπληρωμής του ή με κάποιο συνδυασμό αυτών είναι απαραίτητη ώστε η ελληνική οικονομία να ξεφύγει από την υφεσιακή δίνη και να εισέλθει σύντομα σε αναπτυξιακή τροχιά. Ασφαλώς, η αναδιάρθρωση αυτή θα πρέπει να συνοδευτεί με συνέχιση των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων και των ιδιωτικοποιήσεων.
Η εισηγητική Έκθεση του Προϋπολογισμού για το 2016 προβλέπει μηδενική ανάπτυξη το 2015 και -0,7% για το 2016
Χωρίς μεταρρυθμίσεις που δημιουργούν ένα ευνοϊκό κλίμα για την υγιή επιχειρηματικότητα και δεν συσκοτίζονται από αμφίσημες δηλώσεις και αντιφατικές πρακτικές, η χώρα θα εγκλωβιστεί σε συσταλτικά μέτρα δημοσιονομικής πολιτικής, που θα εντείνουν την ύφεση και θα καταλήξουμε σε ένα σπιράλ προς τα κάτω. 
Με τον Προϋπολογισμό του 2016 συνεχίζεται η έντονα προκυκλική οικονομική πολιτική(αυξήσεις φόρων και μειώσεις δαπανών σε περιβάλλον ύφεσης) που ακολουθήθηκε όλα τα χρόνια της κρίσης δυσχεραίνοντας έτσι τις προοπτικές επίτευξης θετικών ρυθμών ανάπτυξης. 

Όπως σημειώνει το Γραφείο του Προϋπολογισμού της Βουλής:
Η κυβέρνηση και οι περισσότερες δυνάμεις της αντιπολίτευσης έχουν πλέον μια κοινή βάση – το νέο Μνημόνιο που ψήφισαν στη Βουλή.
Σημασία έχει τώρα η εφαρμογή του με όσες βελτιώσεις είναι ακόμα δυνατές. 
Αν αποτύχει, τότε η επιστροφή στη ανάπτυξη διακυβεύεται.
Την κοινή βάση συσκοτίζει συχνά η ρητορική της πολιτικής αντιπαράθεσης και η έλλειψη εμπιστοσύνης μεταξύ πολιτικών και κοινωνικών δυνάμεων. 
Όμως, η μεγάλη κοινοβουλευτική πλειοψηφία υπέρ του νέου (τρίτου κατά σειρά) Μνημονίου παραμένει μείζον πολιτικό γεγονός και συνιστά λόγο αισιοδοξίας, καθώς ήταν ένα πρώτο βήμα για να αναιρεθεί ο διχ σμός της πολιτικής και των πολιτών σε μνημονιακούς και αντιμνημονιακούς και να δημιουργηθεί ελάχιστη συναίνεση για τους «κανόνες του παιγνιδιού». 
Παρόλα αυτά, μόνο η ανάπτυξη θα θωρακίσει αυτή τη διαδικασία δημιουργίας μιας ελάχιστης συνέχισης και θα αποτρέψει ουσιαστικά μελλοντικούς κινδύνους.
Ι. Πολιτική σύγκλιση για τις σχέσεις κράτους και αγοράς («κανόνες του παιγνιδιού») Tο νέο Μνημόνιο σηματοδότησε την επανέναρξη μιας όντως ιδεολογικά δύσκολης για την κυβέρνηση και πολιτικά επώδυνης διαδικασίας επαναπροσέγγισης της χώρας με τους εταίρους. 
Η κυβέρνηση αναγνώρισε de facto ότι: 
(α) εντός της Ευρωζώνης και της ΕΕ η εθνική οικονομική πολιτική καθορίζεται από περιοριστικούς κανόνες πολύ περισσότερο μάλιστα όταν η χώρα βρίσκεται υπό στενή εποπτεία των θεσμών που παρακολουθούν σχεδόν κάθε δημοσιονομικό ή άλλο μέτρο και
(β) η ΕΕ εγγυάται ένα καλύτερο (αν και στενό) πλαίσιο για την άσκηση οικονομικής πολιτικής από την περιθωριοποίηση. 
Το εύρος των δημοσιονομικών προσαρμογών και των μεταρρυθμίσεων που ακόμα απαιτούνται αλλάζουν το πρότυπο οικονομίας και κράτους στη χώρα καθώς τροποποιούν τα δεδομένα σε σειρά ολόκληρη περιοχών πολιτικής (θεσμούς, συντάξεις, φοροδιαφυγή, ιδιωτικοποιήσεις…). 
Η στόχευση αποβλέπει στη μεταβολή των κανόνων του παιγνιδιού με αναπτυξιακή προοπτική και όχι απλά αμυντική για να αποφύγουμε τα χειρότερα. Πρόκειται για έναν «ηράκλειο άθλο».
Θα δούμε αν και η νέα προσπάθεια θα πετύχει. 
Αλλά ακόμα και τώρα μπορούμε να πούμε ότι επρόκειτο για ένα θαρραλέο αναπροσανατολισμό πολιτικής που πιστώνεται πρωτίστως στον πρωθυπουργό. 
Το τελικό αποτέλεσμα θα εξαρτηθεί όμως και από τη στάση της αντιπολίτευσης. 
Οι κίνδυνοι είναι πολιτικοί.
Παρά τις απαισιόδοξες απόψεις που έχουν διατυπωθεί κατά καιρούς από τεχνικής άποψης, η μακροοικονομική διαχείριση μπορεί να πετύχει και οι οικονομικές μεταρρυθμίσεις να εφαρμοστούν. 
Βέβαια δεν πρέπει να υποτιμάται ο κίνδυνος να αποτύχει το πρόγραμμα πολιτικά. Όμως, αρκετές μεταρρυθμίσεις του Μνημονίου στηρίζονται στην οικονομική λογική και εν πολλοίς έχουν αναπτυξιακή και κοινωνική διάσταση.
Ισορροπημένα εφαρμοζόμενες και με τις απαραίτητες διορθώσεις θα προετοιμάσουν το έδαφος για την επιστροφή σε συνθήκες διατηρήσιμης ανάπτυξης. 
Το ίδιο ισχύει για τη δημοσιονομική «πειθαρχία». 
Γενικά και για να χρησιμοποιήσουμε ακαδημαϊκή ορολογία, επιζητούνται λύσεις στο σύμπλεγμα των «αποτυχιών του κράτους» και τις «στρεβλώσεις της αγοράς». Μια χώρα εσωστρεφής, υπερχρεωμένη, με ανεπίτρεπτα υψηλή ανεργία, υψηλά ποσοστά παραοικονομίας και φοροδιαφυγής, αναποτελεσματική Δημόσια Διοίκηση, υψηλά επίπεδα διαφθοράς και αδύναμους θεσμούςόλα κληροδοτημένα από το παρελθόν- δεν έχει άλλη επιλογή. 
Γεγονός είναι ότι πολλά μέτρα του Μνημονίου συνεπάγονται μειώσεις εισοδημάτων, ενώ άλλα φέρνουν στην επιφάνεια ζητήματα κατανομής των βαρών της προσαρμογής. Αυτό είναι ιδιαίτερα εμφανές στο συνταξιοδοτικό.
Σε τέτοιες περιπτώσεις, πρέπει να βρεθεί μια ισορροπία μεταξύ διαφορετικών αρχών (δικαιοσύνη έναντι οικονομικής αποτελεσματικότητας). 
Πρέπει επίσης να αιτιολογείται πειστικά: 
Γιατί πρέπει να προστατευθούν οι σημερινοί συνταξιούχοι και όσοι έχουν «ώριμα» συνταξιοδοτικά δικαιώματα (π.χ. μέσω της «προσωπικής διαφοράς») σε βάρος των σημερινών εργαζομένων που τα χρηματοδοτούν; 
Παρόμοια προβλήματα εμφανίζονται και σε άλλους τομείς: Φορολογία, ιδιωτικοποιήσεις κλπ.
Η κυβέρνηση και οι πολιτικές δυνάμεις αντιμετωπίζουν πραγματικά διλήμματα
ΙΙ. 
Το 2016 πρέπει να διαφέρει από το 2015 
Γεγονός είναι ότι το πρώτο εξάμηνο του 2015 θα καταγραφεί στην ιστορία ως μια διαδικασία πολιτικής προσαρμογής που, παρ’ όλο που βελτίωσε ορισμένους στόχους (πχ στα πρωτογενή πλεονάσματα), κόστισε στη χώρα και περιέπλεξε τα προβλήματα. Παρά τις προηγούμενες απαισιόδοξες προβλέψεις, η εισηγητική Έκθεση του Προϋπολογισμού για το 2016 προβλέπει μηδενική ανάπτυξη το 2015 και -0,7% για το 20164 .
Πάντως, η ανεργία διατηρείται επίμονα σε απαράδεκτα υψηλά επίπεδα (κατά τις προβλέψεις του προϋπολογισμού 25,4% για το 2015 και το 2016). 
Άλλες προβλέψεις είναι δυσμενέστερες.
Ανησυχίες για την ύπαρξη δημοσιονομικού κενού το 2016 εξαιτίας των καθυστερήσεων στο ασφαλιστικό, στις φορολογικές παρεμβάσεις και στη μείωση των αμυντικών δαπανών εκφράζονται στην τριμηνιαία Έκθεση του Γραφείου Προϋπολογισμού της Βουλής. 
Την ίδια ώρα στην Έκθεση επικρίνεται το μείγμα οικονομικής πολιτικής, που ακολουθεί η κυβέρνηση και το οποίο συνεχίζει την παλιά «συνταγή » μείωσης δαπανών και αύξησης φόρων σε περιβάλλον ύφεσης.
Μάλιστα εκτιμά ότι υπάρχουν περιθώρια για εκλογίκευση των δαπανών και αύξηση των φορολογικών εσόδων. Ενώ σχολιάζεται θετικά η καλή πορεία εκτέλεσης ιδιαίτερα σε ότι αφορά τα έσοδα, του προϋπολογισμού του 2015 εντούτοις επισημαίνεται ότι οι καθυστερήσεις που έχουν ήδη παρατηρηθεί με τη θέσπιση νομοσχεδίων που εκκρεμούν εξ αναβολής από το 2015, καθώς δεν συνδέθηκαν με πακέτα προαπαιτούμενων, δημιουργούν ήδη κάποιες ανησυχίες, καθώς πολλά από τα μέτρα αυτά έχουν δημοσιονομικό αποτέλεσμα στο 2016.
Σύμφωνα με την έκθεση ο προϋπολογισμός του 2016 κινείται στη λογική που ακολουθήθηκε τα προγηγούμενα χρόνια της κρίσης,- αυξήσεις φόρων και μειώσεις δαπανών σε περιβάλλον ύφεσης- δυσχεραίνοντας έτσι τις προοπτικές επίτευξης θετικών ρυθμών ανάπτυξης.
Από την ανάλυση, προκύπτει ότι για την επίτευξη των στόχων το 2016, ο προϋπολογισμός περιλαμβάνει νέες ρυθμίσεις στο σκέλος των δαπανών και των εσόδων ύψους 4,2 δις ευρώ σωρευτικά στη διετία 2015-2016. Το 47,63% των νέων παρεμβάσεων αφορά εξοικονομήσεις δαπανών (1,99 δις) και το 52,37% αυξήσεις εσόδων.
Μειώσεις δαπανών
• 1,99 δις από τους Οργανισμούς Κοινωνικής Ασφάλισης
• 1,23 δις από τις συντάξεις του Δημοσίου
• 0,19 δις από τη μείωση των δαπανών του υπουργείου Εθνικής Αμυνας
• 0,11 δις από τη μείωση των Επιδομάτων Κοινωνικού Χαρακτήρα
Εκφράζονται επίσης, φόβοι για την αύξηση των ληξιπρόθεσμων οφειλών. Οπως χαρακτηριστικά αναφέρεται η απότομη άνοδος των ληξιπρόθεσμων οφειλών των φορολογούμενων είναι κακός οιωνός για το επόμενο διάστημα, καθώς οι υποχρεώσεις των πολιτών προς την εφορία αυξάνονται.
Σε ότι αφορά τις επενδύσεις υπογραμμίζεται ότι η αστάθεια της φορολογίας που πήγαζε στο παρελθόν από τη δημοσιονομικής ακαταστασία παραμένει το σημαντικότερο εμπόδιο για επενδύσεις.