Eurogroup: Μεταρρυθμίσεις και δημόσιο χρέος οι δύο προϋποθέσεις για την ολοκλήρωση της αξιολόγησης της Ελλάδας

Η αξιολόγηση του ελληνικού προγράμματος προσαρμογής προϋποθέτει την κάλυψη μιας συνολικής δέσμης μεταρρυθμίσεων πολιτικής, καθώς και τη βιωσιμότητα του δημόσιου χρέους της Ελλάδας.

Και τα δύο στοιχεία πρέπει να συνυπάρχουν προκειμένου να ολοκληρωθεί η πρώτη αξιολόγηση του προγράμματος και να αποδεσμευθεί περαιτέρω χρηματοδοτική στήριξη στην Ελλάδα.

Αυτό αναφέρει η ατζέντα του Eurogroup, που θα πραγματοποιηθεί στις 9 Μαΐου 2016.

Ελλάδα: Τρίτο πρόγραμμα οικονομικής προσαρμογής

Το τρίτο πρόγραμμα οικονομικής προσαρμογής για την Ελλάδα άρχισε στις 19 Αυγούστου 1915 και προβλέπεται να εφαρμοστεί μέχρι τις 20 Αυγούστου 2018.
Η χρηματοδοτική ενίσχυση ύψους έως 86 δισ. € δυνάμει του προγράμματος παρέχεται από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας (ΕΜΣ).
Στις προϋποθέσεις για τη χορήγηση της χρηματοδοτικής ενίσχυσης περιλαμβάνονται μέτρα και μεταρρυθμίσεις που δεσμεύθηκε να εφαρμόσει η Ελλάδα προκειμένου να αντιμετωπίσει τις τρέχουσες οικονομικές προκλήσεις.
Συνολικός στόχος του προγράμματος είναι να εξασφαλιστεί η επιστροφή στη βιώσιμη οικονομική μεγέθυνση στην Ελλάδα.

Επισκόπηση

Η Ελλάδα υπέβαλε επίσημο αίτημα για χορήγηση στήριξης σταθερότητας υπό μορφή δανείου από τον ΕΜΣ στις 8 Ιουλίου 2015. Σκοπός του αιτήματος ήταν να καλυφθούν οι υποχρεώσεις του χρέους και να εξασφαλιστεί η σταθερότητα του χρηματοπιστωτικού συστήματος.
Στις 8 Ιουλίου 2015, ο κ. Jeroen Dijsselbloem, Πρόεδρος του Συμβουλίου των Διοικητών του ΕΜΣ και Πρόεδρος της Ευρωομάδας, ανέθεσε στην Επιτροπή να αξιολογήσει τους κινδύνους για τη δημοσιονομική σταθερότητα της ζώνης του ευρώ, τη βιωσιμότητα του χρέους της Ελλάδας και τις εν δυνάμει χρηματοπιστωτικές ανάγκες της. Η αξιολόγηση αυτή απαιτείται προτού αρχίσουν οι διαπραγματεύσεις για το πρόγραμμα.
Μετά την αξιολόγηση εκ μέρους Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η οποία έγινε από κοινού με την ΕΚΤ και περατώθηκε στις 10 Ιουλίου 2015, το Συμβούλιο των Διοικητών του ΕΜΣ συμφώνησε να αρχίσουν οι διαπραγματεύσεις για νέα χρηματοδοτική ενίσχυση.

Βιωσιμότητα του χρέους

Από την ανάλυση της βιωσιμότητας του χρέους, την οποία διεξήγαγε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή σε συνεργασία με την ΕΚΤ, προέκυψε ότι η βιωσιμότητα του χρέους μπορεί να επιτευχθεί μέσω ενός φιλόδοξου και αξιόπιστου προγράμματος μεταρρυθμίσεων και πρόσθετων μέτρων για το χρέος χωρίς απομειώσεις της ονομαστικής του αξίας.
Σύμφωνα με τη δήλωση που έγινε στις 12 Ιουλίου κατά τη σύνοδο κορυφής για το ευρώ, η Ευρωομάδα επιβεβαίωσε στις 14 Αυγούστου 2015 ότι είναι έτοιμη να εξετάσει πιθανά πρόσθετα μέτρα για να διασφαλιστεί ότι οι ακαθάριστες δημοσιονομικές ανάγκες της Ελλάδας θα παραμείνουν σε βιώσιμο επίπεδο.
Αυτά τα μέτρα μπορεί να περιλαμβάνουν επιμήκυνση της περιόδου χάριτος και του χρόνου αποπληρωμής και θα εξαρτώνται από την πλήρη εφαρμογή των μέτρων που έχουν συμφωνηθεί εντός του προγράμματος.

Προηγούμενες δράσεις

Μετά την αξιολόγηση του κινδύνου, των δημοσιονομικών αναγκών και της βιωσιμότητας του χρέους, στις 13 Ιουλίου 2015 οι αρχηγοί των χωρών της ζώνης του ευρώ συμφώνησαν με την Ελλάδα τα προαπαιτούμενα που θα πρέπει να υλοποιηθούν προκειμένου να αρχίσουν οι διαπραγματεύσεις για τους όρους του μνημονίου.

Οι προηγούμενες δράσεις περιελάμβαναν:

– μεταρρυθμιστικά μέτρα για ΦΠΑ και συνταξιοδοτικό
– μεταφορά της οδηγίας για την ανάκαμψη και την εξυγίανση (κανόνες τραπεζικής ένωσης)
– διασφάλιση της ανεξαρτησίας της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής (ΕΛΣΤΑΤ)
– θέσπιση κώδικα αστικής δικονομίας

To Eurogroup συμφώνησε να αρχίσει διαπραγματεύσεις για το νέο πρόγραμμα στις 16 Ιουλίου 2015, το δε Συμβούλιο των Διοικητών του ΕΜΣ αποφάσισε κατ’ αρχήν την παροχή περαιτέρω στήριξης σταθερότητας στην Ελλάδα στις 17 Ιουλίου 2015.
Οι συμφωνηθείσες προηγούμενες δράσεις υλοποιήθηκαν μέχρι τις 14 Αυγούστου 2015.

Μνημόνιο συνεννόησης – έγκριση της χρηματοδοτικής συνδρομής του ΕΜΣ

Το Συμβούλιο των Διοικητών του ΕΜΣ ενέκρινε στις 19 Αυγούστου 2015 το μνημόνιο συνεννόησης, όπου προσδιορίζονται οι μεταρρυθμιστικές πολιτικές που αναμένεται να εφαρμόσει η Ελλάδα, αφού εγκρίθηκε από τα κράτη μέλη του ΕΜΣ κατά τις εθνικές τους διαδικασίες.
Την ίδια ημέρα, το Συμβούλιο των Διοικητών ενέκρινε τη συμφωνία του δανείου (Σύμβαση χρηματοδοτικής συνδρομής).

– Μνημόνιο συνεννόησης, 19 Αυγούστου 2015  
– Κύρια συμφωνία για τον μηχανισμό χρηματοδοτικής συνδρομής, Αύγουστος 2015

Κύρια σημεία του προγράμματος για την Ελλάδα

Οι μεταρρυθμίσεις που συμφωνήθηκαν στο μνημόνιο συνεννόησης είναι δομημένες γύρω από τέσσερις πυλώνες:

– αποκατάσταση της δημοσιονομικής βιωσιμότητας
– διασφάλιση της χρηματοπιστωτικής σταθερότητας
– εφαρμογή μεταρρυθμίσεων για την ανάπτυξη και την απασχόληση
– εκσυγχρονισμός στον δημόσιο τομέα

Μεταξύ άλλων προϋποθέσεων, η Ελλάδα δεσμεύθηκε να χρησιμοποιήσει πλήρως την τεχνική συνδρομή που διαθέτει η ΕΕ για τον σχεδιασμό των μεταρρυθμίσεων.
Τον συντονισμό της τεχνικής συνδρομής έχει η Υπηρεσία στήριξης διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων (SRSS) της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

Αποκατάσταση της δημοσιονομικής βιωσιμότητας

Τι είναι το πρωτογενές δημοσιονομικό πλεόνασμα;

Η κυβέρνηση θεωρείται ότι έχει επιτύχει πρωτογενές πλεόνασμα όταν τα τρέχοντα έσοδα είναι υψηλότερα από τις τρέχουσες δαπάνες (εκτός τόκων επί του χρέους). Με την επίτευξη πρωτογενών πλεονασμάτων μεσοπρόθεσμα, είναι δυνατόν να μειωθεί το χρέος και να αποκατασταθεί η δημοσιονομική βιωσιμότητα, πράγμα ουσιαστικό για την επιστροφή της οικονομίας στη βιώσιμη ανάπτυξη.
Η Ελλάδα αναμένεται να επιτύχει μεσοπρόθεσμο πρωτογενές δημοσιονομικό πλεόνασματης τάξης του 3,5 % του ΑΕΠ.
Αυτό θα πρέπει να επιτευχθεί κυρίως με:
– φορολογικές μεταρρυθμίσεις, μεταξύ των οποίων μεταρρυθμίσεις του συστήματος του ΦΠΑ και του συνταξιοδοτικού συστήματος, υποστηριζόμενες από φιλόδοξο πρόγραμμα για την ενίσχυση της φορολογικής συμμόρφωσης και της διαχείρισης των δημοσίων οικονομικών
– καταπολέμηση της φοροδιαφυγής, ενώ παράλληλα θα διασφαλίζεται η προστασία των ευπαθών ομάδων

Η συμφωνηθείσα δημοσιονομική προσαρμογή προκειμένου να επιτευχθεί το πρωτογενές πλεόνασμα προβλέπει:

   -0,25% το 2015
    0,5% το 2016
    1,75% το 2017
    3,5% το 2018

Διασφάλιση της χρηματοπιστωτικής σταθερότητας

Η Ελλάδα αναμένεται να λάβει μέτρα για την υγιή πορεία του χρηματοπιστωτικού τομέα.
Οι όροι που συμφωνήθηκαν στο μνημόνιο συνεννόησης περιλαμβάνουν τα εξής:
– αντιμετώπιση των μη εξυπηρετούμενων δανείων (ΜΕΔ) στον τραπεζικό τομέα
– ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών
– ενίσχυση της διακυβέρνησης του Ελληνικού Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (ΤΧΣ) και των τραπεζών

Ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών

Η συνολική αξιολόγηση και ο έλεγχος της ποιότητας των στοιχείων του ενεργητικού των μεγάλων ελληνικών τραπεζών διεξήχθησαν από την ΕΚΤ το φθινόπωρο του 2015. Μετά την αξιολόγηση, έγινε ανακεφαλαιοποίηση των θιγόμενων τραπεζών, όπως συμφωνήθηκε στη δήλωση της Ευρωομάδας στις 14 Αυγούστου 2015.
Προς τούτο, ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας κατέβαλε 5,4 δισ. € στο Ελληνικό Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας, συμπληρωματικά προς τα ιδιωτικά κεφάλαια που κατέβαλαν οι τράπεζες, κατόπιν των απαιτούμενων αποφάσεων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τις κρατικές ενισχύσεις.

Ανάπτυξη, ανταγωνιστικότητα και επενδύσεις

Η Ελλάδα αναμένεται να σχεδιάσει και να εφαρμόσει ευρύ φάσμα μεταρρυθμίσεων για την αύξηση της μεγέθυνσης, της ανταγωνιστικότητας και των επενδύσεων. Οι μεταρρυθμίσεις αναμένονται ιδίως στον τομέα των αγορών εργασίας και των αγορών προϊόντων, συμπεριλαμβανομένης της αγοράς ενέργειας.
Με τις μεταρρυθμίσεις θα πρέπει να διασφαλίζεται η πλήρης συμμόρφωση με τις απαιτήσεις της ΕΕ και θα στοχεύεται η επίτευξη βέλτιστων ευρωπαϊκών πρακτικών.
Με τις μεταρρυθμίσεις στην αγορά εργασίας αναμένεται η επανεξέταση των πλαισίων για τις συλλογικές μισθολογικές διαπραγματεύσεις, τη συλλογική δράση και τις ομαδικές απολύσεις. Προτεραιότητα θα είναι επίσης η αντιμετώπιση της αδήλωτης εργασίας.

Πρόγραμμα ιδιωτικοποιήσεων

Η Ελλάδα αναμένεται, επίσης, να εφαρμόσει πρόγραμμα ιδιωτικοποιήσεων, καθώς και πολιτικές για τη στήριξη των επενδύσεων. Οι ελληνικές αρχές δεσμεύθηκαν να θεσπίσουν νομοθεσία ώστε να διασφαλιστούν διαφανείς διαδικασίες ιδιωτικοποιήσεων.
Επί πλέον, η Ελλάδα αναμένεται να ιδρύσει ανεξάρτητο ταμείο, τη διαχείριση του οποίου θα έχουν οι ελληνικές αρχές υπό την εποπτεία των οικείων θεσμών της ΕΕ. Καθήκον του ταμείου θα είναι η ιδιωτικοποίηση ανεξάρτητα αξιολογηθέντων περιουσιακών στοιχείων του ελληνικού δημοσίου.
Η εφαρμογή του προγράμματος ιδιωτικοποιήσεων υπολογίζεται ότι θα φέρει συνολικά 50 δισ. €, εκ των οποίων τα 6,4 δισ. € θα προκύψουν κατά τη διάρκεια του τριετούς προγράμματος του ΕΜΣ.

Εκσυγχρονισμός του κράτους και της δημόσιας διοίκησης

Ο εκσυγχρονισμός του κράτους και της δημόσιας διοίκησης συγκαταλέγονται στις κύριες προτεραιότητες του προγράμματος.
Ιδιαίτερη προσοχή θα δοθεί στην ενίσχυση της αποδοτικότητας του δημόσιου τομέα κατά την παροχή ουσιωδών δημόσιων αγαθών και υπηρεσιών.
Το πρόγραμμα περιλαμβάνει μέτρα για την ενίσχυση της αποτελεσματικότητας του δικαστικού συστήματος και για την αναβάθμιση της καταπολέμησης της διαφθοράς.
Απαιτείται, επίσης, ενίσχυση της θεσμικής και λειτουργικής ανεξαρτησίας βασικών θεσμών, όπως η φορολογική διοίκηση και η στατιστική υπηρεσία (ΕΛΣΤΑΤ).

Χρηματοδοτική συνδρομή δυνάμει του προγράμματος

Ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας είναι έτοιμος να παράσχει χρηματοδοτική συνδρομή ύψους έως 86 δισ. €.
Ο ΕΜΣ συγκεντρώνει το ποσόν από τις χρηματοπιστωτικές αγορές και εν συνεχεία χορηγεί δάνεια στην ελληνική κυβέρνηση.
Με ένα νέο πρόγραμμα του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου για την Ελλάδα, θα μειωνόταν το ποσόν που χρειάζεται από τον ΕΜΣ.
Επί πλέον, το ποσόν της χρηματοδοτικής συνδρομής που χρειάζεται για την Ελλάδα θα μπορούσε να μειωθεί εάν η Ελλάδα αποκτήσει και πάλι πρόσβαση στον δανεισμό από τις κεφαλαιαγορές κατά την διάρκεια της εφαρμογής του προγράμματος.
Το ύψος του ποσού επηρεάζεται επίσης από την επιτυχία των μεταρρυθμιστικών μέτρων της Ελλάδας, περιλαμβανομένων των ιδιωτικοποιήσεων περιουσιακών στοιχείων του δημοσίου.

Χρηματοδοτική συνδρομή του ΕΜΣ στην Ελλάδα

Στήριξη από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Χρηματοοικονομικής Σταθεροποίησης (ΕΜΧΣ)

Κατά τις διαπραγματεύσεις για το νέο πρόγραμμα τον Ιούλιο του 2015, ο ΕΜΧΣ χορήγησε στην Ελλάδα δάνειο-γέφυρα ύψους 7 δισ. €.
Το δάνειο αποπληρώθηκε όταν άρχισε το πρόγραμμα του ΕΜΣ και περιελήφθη στο συνολικό ποσόν των 86 δισ. € που διατέθηκε για το πρόγραμμα του ΕΜΣ.

Καταβολή της χρηματοδοτικής συνδρομής

Η χρηματοδοτική συνδρομή προς την Ελλάδα καταβάλλεται σε δόσεις, οι οποίες υποδιαιρούνται περαιτέρω σε επί μέρους δόσεις και τμηματικές καταβολές.
Η έγκριση κάθε τμηματικής καταβολής εξαρτάται από την επιτυχή εφαρμογή των συμφωνηθέντων όρων.
Η πρώτη δόση δυνάμει του προγράμματος του ΕΜΣ ανέρχεται σε 26 δισ. €.
Εγκρίθηκε δε μετά από έγκριση του Συμβουλίου των Διοικητών του ΕΜΣ στις 19 Αυγούστου 2015.

Ορόσημα

Ορόσημα είναι οι όροι του προγράμματος, η υλοποίηση των οποίων επιτρέπει την εκταμίευση συμφωνηθείσας τμηματικής καταβολής της χρηματοδοτικής συνδρομής. Επί παραδείγματι, η καταβολή δύο τμηματικών καταβολών της πρώτης δόσης είχε συνδεθεί με δύο σειρές οροσήμων.

Συμμετοχή του ΔΝΤ

Σύμφωνα με τη Συνθήκη του ΕΜΣ, συνήθως το πρόγραμμα του ΕΜΣ συνοδεύεται και από πρόγραμμα του ΔΝΤ.
Στην περίπτωση του τρίτου προγράμματος για την Ελλάδα, για να αποφασίσει το Ταμείο τη χορήγηση περαιτέρω χρηματοδοτικής στήριξης στην Ελλάδα θα αξιολογήσει κατά πόσον:
– έχουν υλοποιηθεί όλες οι φορολογικές, διαρθρωτικές και δημοσιονομικές μεταρρυθμίσεις που περιλαμβάνονται στην πρώτη επανεξέταση της εφαρμογής του προγράμματος του ΕΜΣ
– έχουν μελετηθεί πρόσθετα μέτρα
– έχει επιτευχθεί συμφωνία σχετικά με μια πιθανή ελάφρυνση του χρέους ώστε να εξασφαλιστεί η βιωσιμότητά του

Παρακολούθηση

Η πρόοδος της εφαρμογής του προγράμματος παρακολουθείται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, σε συνεργασία με την ΕΚΤ, τον ΕΜΣ και, ει δυνατόν, το ΔΝΤ.
Οι αποστολές επανεξέτασης στην Αθήνα γίνονται ανά τρίμηνο, ενώ μπορεί να γίνουν συμπληρωματικά και ενδιάμεσες αποστολές.
Με την επανεξέταση, ανάλογα με την πρόοδο που σημειώνει η ελληνική κυβέρνηση ως προς την πλήρωση των όρων του προγράμματος, δίδεται η ευκαιρία για ενημέρωση των μακροοικονομικών υποθέσεων και όρων του προγράμματος.