Ελεγκτικό Συνέδριο: Ανεπαρκή χρονοδιαγράμματα και καθυστερήσεις εκτέλεσης και πληρωμής έργων του Ταμείου Ανάκαμψης

Στη δημοσίευση της έκθεσης ελέγχου με θέμα: “Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας: Οι διαδικασίες παρακολούθησης των έργων διασφαλίζουν τον έγκαιρο εντοπισμό και την αντιμετώπιση τυχόν καθυστερήσεων κατά την υλοποίησή τους;” προχώρησε το Ελεγκτικό Συνέδριο για το 2024, στην οποία καταγράφει απουσία χρονοδιαγραμμάτων υλοποίησης των έργων, υποστελέχωση των φορέων και καθυστερήσεις στις πληρωμές που φτάνουν και τον ένα χρόνο.

Ο έλεγχος εστιάζει στον κίνδυνο των καθυστερήσεων κατά την υλοποίηση των έργων, η επέλευση του οποίου μπορεί να επιφέρει είτε “συσσώρευση” υλοποιούμενων έργων στο τέλος της περιόδου εφαρμογής του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (ΤΑΑ), με κίνδυνο μη αποδοτικής χρήσης των αντίστοιχων κονδυλίων και εμφάνισης παρατυπιών, είτε απώλεια ενωσιακής χρηματοδότησης.

Ο έλεγχος ανέδειξε τα ακόλουθα πορίσματα αναφορικά με το θεσμικό πλαίσιο και τις διαδικασίες παρακολούθησης των έργων του ΤΑΑ:

Απουσία υποχρεωτικών ενδιάμεσων χρονοδιαγραμμάτων υλοποίησης έργων, πέρα από τα συμφωνηθέντα ορόσημα με την Ε.Ε. και απουσία διαδικασιών πρόληψης της εμφάνισης κινδύνου καθυστερήσεων.

Πλημμελή εφαρμογή από τους εμπλεκόμενους φορείς των διαδικασιών παρακολούθησης της ωρίμανσης και της υλοποίησης των έργων, με αποτέλεσμα να μην έχουν καταγραφεί καθυστερήσεις στην επίτευξη οροσήμων.

Υποστελέχωση των φορέων υλοποίησης, με αποτέλεσμα την προσφυγή σε συμβάσεις με ιδιώτες αναδόχους (τεχνικούς συμβούλους), χωρίς όμως εν τέλει να έχει αποτραπεί η πλημμελής εφαρμογή των διαδικασιών παρακολούθησης των έργων εντός του πληροφοριακού συστήματος.

Περιορισμένη διασυνδεσιμότητα των πληροφοριακών συστημάτων του Ταμείου με άλλα πληροφοριακά συστήματα, με συνέπεια την αδυναμία εντοπισμού, πρόληψης και αντιμετώπισης των καθυστερήσεων.

Καθυστερήσεις στην ωρίμανση και υλοποίηση έργων καθώς ως διορθωτικό μέτρο επελέγη από τους εμπλεκόμενους φορείς η τροποποίηση των οικείων αποφάσεων ένταξης των έργων, χωρίς όμως να καταγραφούν στις αποφάσεις αυτές οι αιτίες των καθυστερήσεων και τα μέτρα αντιμετώπισής τους.

Η σύνοψη του Ελεγκτικού Συνεδρίου

Στο Ετήσιο Πρόγραμμα Ελέγχων έτους 2024 του Ελεγκτικού Συνεδρίου, το οποίο εγκρίθηκε από την Ολομέλεια του Ελεγκτικού Συνεδρίου και παρουσιάστηκε στην Ειδική Επιτροπή Θεσμών και Διαφάνειας της Βουλής, εντάχθηκε ο έλεγχος με τίτλο «Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας: Οι διαδικασίες παρακολούθησης των έργων διασφαλίζουν τον έγκαιρο εντοπισμό και την αντιμετώπιση τυχόν καθυστερήσεων κατά την υλοποίησή τους;».

Ο έλεγχος εντοπίζεται στον κίνδυνο των καθυστερήσεων κατά την υλοποίηση των έργων, η επέλευση του οποίου μπορεί να επιφέρει είτε «συσσώρευση» υλοποιούμενων έργων στο τέλος της περιόδου εφαρμογής του ΤΑΑ, με κίνδυνο μη αποδοτικής χρήσης των αντίστοιχων κονδυλίων και εμφάνισης παρατυπιών, είτε απώλεια ενωσιακής χρηματοδότησης.

Τα πορίσματα του διενεργηθέντος ελέγχου είναι τα ακόλουθα:

1. Στις διαδικασίες παρακολούθησης της υλοποίησης των έργων του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (ΤΑΑ), διαπιστώθηκαν ελλείψεις στο θεσμικό πλαίσιο του Συστήματος Διαχείρισης και Ελέγχου (ΣΔΕ) που πλήττουν την αποτελεσματικότητά του στην πρόληψη και τον έγκαιρο εντοπισμό τυχόν καθυστερήσεων. Συγκεκριμένα: (α) δεν προβλέπεται, πέρα από τα συμφωνηθέντα με την Ε.Ε. ορόσημα, η υποχρεωτική σύνταξη και καταχώριση επιμέρους αναλυτικού χρονοδιαγράμματος υλοποίησης (με ενδιάμεσες κρίσιμες ημερομηνίες προόδου) των ελεγχόμενων έργων εντός του Πληροφοριακού συστήματος ΟΠΣ ΤΑ και (β) δεν υφίστανται διαδικασίες για την πρόληψη της εμφάνισης κινδύνου καθυστερήσεων (ορισμός και κριτήρια του τι συνιστά ουσιώδη καθυστέρηση, ανάλυση κινδύνων και αυτοματοποιημένες ειδοποιήσεις εντός ΟΠΣ ΤΑ).

2. Αν και το ΣΔΕ διαθέτει διαδικασίες παρακολούθησης της ωρίμανσης και της υλοποίησης των έργων, που δύνανται να συμβάλλουν στην καταγραφή και αντιμετώπιση τυχόν καθυστερήσεων, αυτές εφαρμόστηκαν πλημμελώς από τους εμπλεκόμενους φορείς, με αποτέλεσμα ακόμα και καθυστερήσεις στην επίτευξη οροσήμων να μην έχουν καταγραφεί στο ΟΠΣ ΤΑ.

3. Στην πλειονότητα των ελεγχόμενων έργων διαπιστώθηκε υποστελέχωση των Φορέων Υλοποίησης. Για την ενίσχυση των διαδικασιών διαχείρισης και παρακολούθησης των έργων του ΤΑΑ, οι εμπλεκόμενοι φορείς προσέφυγαν σε συμβάσεις με ιδιώτες αναδόχους (τεχνικούς συμβούλους), ο υποστηρικτικός ρόλος των οποίων δεν απέτρεψε την πλημμελή εφαρμογή των διαδικασιών παρακολούθησης των έργων εντός ΟΠΣ ΤΑ. Οι υπηρεσίες Εσωτερικού Ελέγχου των εμπλεκόμενων φορέων ουδόλως έχουν συνδράμει στον έλεγχο της ορθής εφαρμογής των διαδικασιών
υλοποίησης των έργων του ΤΑΑ και στην αξιολόγηση της αποτελεσματικότητάς τους.

4. Οι ελλείψεις στη διασυνδεσιμότητα του ΟΠΣ ΤΑ με άλλα πληροφοριακά συστήματα και οι αδύναμες δικλίδες αυτού (χειροκίνητες διαδικασίες, έλλειψη πρωτοκόλλων επικοινωνίας, δυνατότητας παραγωγής συνδυαστικών αναφορών, υποχρεωτικών πεδίων προς συμπλήρωση στα σχετικά έντυπα και αυτοματοποιημένων ειδοποιήσεων) πλήττουν την αποτελεσματικότητα της λειτουργίας του, όσον αφορά την πρόληψη και την αντιμετώπιση του κινδύνου καθυστερήσεων. Στην πλειονότητα των ελεγχόμενων έργων η πρόοδος της υλοποίησής τους παρακολουθείται
εξωσυστημικά, εκτός ΟΠΣ ΤΑ.

5. Στα ελεγχόμενα έργα διαπιστώθηκαν καθυστερήσεις στη διαδικασία ωρίμανσης και έναρξης υλοποίησης, σε σχέση με τα προβλεπόμενα στις αρχικές αποφάσεις ένταξης των έργων. Ως διορθωτικό μέτρο, οι εμπλεκόμενοι φορείς επέλεξαν τη λύση της τροποποίησης των οικείων αποφάσεων ένταξης των έργων, χωρίς όμως να καταγράψουν στις αποφάσεις αυτές (ή σε άλλα εντός του ΟΠΣ ΤΑ έγγραφα) τις αιτίες των καθυστερήσεων και έτι περαιτέρω, τα συγκεκριμένα διορθωτικά μέτρα αντιμετώπισης αυτών.

Όπως προκύπτει από τα διαθέσιμα στοιχεία, η χώρα μας έχει λάβει έως τώρα συνολικά 18,2 δισ. ευρώ, εκ των οποίων 4,1 δισ. ευρώ ως προχρηματοδότηση και 14,1 δισ. ευρώ υπό μορφή εκταμιεύσεων λόγω εκπλήρωσης οροσήμων και στόχων που αντιστοιχούν στα τέσσερα πρώτα αιτήματα πληρωμών.

Αναλυτικά η Έκθεση του Ελεγκτικού Συνεδρίου