Χαμένη Ευκαιρία

Ι. Την εξουσία του πολίτη να προσφύγει στο δικαστήριο καθιερώνει το Σύνταγμά μας (άρθρ. 20). Η “Ευρωπαϊκή Σύμβαση ανθρωπίνων δικαιωμάτων” εξειδικεύει πως η δίκη πρέπει να είναι και “δίκαια” (άρθρ. 6). Στοιχείο τέτοιας δίκης είναι (και) ο εύλογος χρόνος διεξαγωγής. Σ΄εμάς η αμετάκλητη απόφαση απαιτεί συχνά εικοσαετία. Η έξοδος από την οικονομική κρίση θα επιτευχθεί (και) διά ιδιωτικών επενδύσεων. Αλλά σε κράτος που – πράγματι – δεν κατοχυρούται το αγαθό της δικαίας δίκης δεν γίνονται επενδύσεις. Η αδυναμία μας να τηρήσομε τα συμφωνημένα διαρκώς επιφέρει αντίστοιχες καταδίκες της χώρας από τις ευρωπαϊκές αρχές. Όλο και περισσότεροι Ευρωπαίοι επισημαίνουν ότι είμεθα (ως χώρα) ανεπίδεκτοι αποδοχής των αρχών του ευρωπαϊκού πολιτισμού.

Αποκλείονται έτσι οι επενδύσεις. Επιτείνεται η δυσπραγία.

Το σύστημά μας είναι άκρως ανεπαρκές. Τον βαθμό δυσλειτουργίας δίδει η κατάσταση στα μεγάλα πρωτοδικεία, μάλιστα δε και των Αθηνών.

Προσδιορίζονται πολύ περισσότερες υποθέσεις απ΄ό,τι είναι δυνατό να εκδικασθούν. Οι δικαστές εκτίθενται υπό το ερώτημα: Πως είναι δυνατόν οι ίδιοι να μην είναι σε  θέση να εκτιμήσουν τις δυνατότητές τους, προς διεκπεραίωση των υποθέσεων. Οι λοιποί παράγοντες της δίκης δικηγόροι, διάδικοι, πραγματογνώμονες και (καλούμενοι ως)  μάρτυρες, πηγαινοέρχονται κατ’ επανάληψη μέχρι να διεξαχθεί η δίκη. Υφίστανται, ανεπίτρεπτη ταλαιπωρία. Επίσης μείωση της προσωπικότητάς τους, αδιανόητη σε οιοδήποτε  πολιτισμένο κράτος. Η θέαση των δικαστικών εγκαταστάσεων είναι ανεπίτρεπτη. Η πολύωρη αναμονή έχει αναδείξει πλήθος άτακτο ασκόπως περιφερομένων προσώπων. Άπραγοι πίνουν καφέδες. Διαπραγματεύονται με μικροπωλητές, συναλλάσσονται με λαχειοπώλες. Κοντολογίς: η περί τα δικαστήρια ατμόσφαιρα είναι ασύμβατη προς την σοβαρότητα της λειτουργίας της δίκης. Οι διάδικοι διατρέχουν (και) τον κίνδυνο του ανέτοιμου λειτουργού. Υπό το δεδομένο ότι ουδέποτε, σχεδόν, εξαντλούνται τα πινάκια, είναι περίπου βέβαιο ότι από ορισμένου αριθμού και πέραν οι υποθέσεις θ΄αναβληθούν. Άρα, η προετοιμασία των δικαστών δεν εκτείνεται και σ΄αυτές, τις υπό αναβολή υποθέσεις. Αν,  λοιπόν, εν τούτοις, δικασθούν ανακύπτει ζήτημα ανεπαρκούς προπαρασκευής.

ΙΙ. Με νομοθέτημα που έμεινε αψήφιστο επιχειρήθηκε δραστικός περιορισμός στην εξέταση μαρτύρων ενώπιον του δικαστηρίου. Αν κάποτε το μέτρο ληφθεί, οι λόγοι αναβολής εκλείπουν. Φάκελοι κατατίθενται. Ο αχθοφορικός  κόπος των δικαστών περιορίζεται. Το έργο τους γίνεται πνευματικώτερο. Όποιος διάδικος επιθυμεί συμπεριλαμβάνει καταθέσεις μαρτύρων ενώπιον συμβολαιογράφου. Η αξιοπρέπεια των χώρων απονομής του δικαίου αποκαθίσταται. Άσκοποι και περιπλανώμενοι μέχρι να εξετασθούν δεν υπάρχουν.

ΙΙΙ. Το εμμάρτυρο της απόδειξης είναι φύση επισφαλές. Συνδέεται με ποικίλλουσα ικανότητα αντίληψης και συντήρησης των παραστάσεων. Ο γράφων από ετών (και στην Εστία της 15.12.2001) έχει υποστηρίξει ως αναγκαία την υποβάθμιση της μαρτυρίας σε επικουρικό μέσο. Μάρτυρες να επιτρέπονται μόνον εάν δεν υπάρχουν άλλα αποδεικτικά μέσα. Και το γεγονός είναι πασίδηλο.

Επί τέλους, πλην ακραίων εξαιρέσεων, μάρτυρες δεν εμφανίζονται. Δηλαδή τρίτοι μάλιστα και με ίδια γνώση γεγονότων κρισίμων. Εμφανίζονται, αντιθέτως, φίλοι των διαδίκων. Ανερυθρίαστα ομολογούν πως ό,τι γνωρίζουν το έχουν μάθει από άλλους, μάλιστα δε και από τον ίδιο τον διάδικο (!!!). Οι καταθέσεις προσώπων αυτού του φυράματος (αυτονοήτως μηδενικής αξίας) αναλώνουν, εν τούτοις, ώρες της διαδικασίας.

Η εξέταση ανυπάρκτων ουσιαστικά μαρτύρων είναι, ατυχώς συνήθεια παγιωμένη. Χαρακτηριστικό ό,τι συμβαίνει στις δημοσιογραφικές  δίκες, αστικές ή ποινικές. Επί ώρες  εξετάζονται θιασώτες αμφοτέρων των πλευρών για το περιεχόμενο του δημοσιεύματος. Αλλά το κείμενο δεν αμφισβητείται. Και ο αξιολογικός του έλεγχος ανήκει κυριαρχικά στο δικαστήριο. Ακόμη, αντικείμενο μαρτυρίας πρέπει να είναι, αποκλειστικά, πραγματικά περιστατικά ίδιας γνώσης. Οι κρίσεις ανάγονται και αυτές στο έργο του δικαστή. Εκείνος (εκ του νόμου) γνωρίζει ό,τι αποτελεί πόρισμα της λογικής. Αυτό μάλιστα καλύτερα από τον κοινό πολίτη.

Απόδειξη αχρηστίας των μαρτύρων είναι η διαδικασία ενώπιον των διοικητικών δικαστηρίων, μάλιστα  δε σε δίκες αποζημιώσεων εξ αδικοπραξίας. Σε ζητήματα, δηλαδή, που είναι αντικείμενο (και) των πολιτικών μας δικαστηρίων. Εκεί (στα διοικητικά δικαστήρια) ανέκαθεν, μάρτυρες δεν εξετάζονται. Ουδέποτε, εν τούτοις, υποστηρίχθηκε ότι των δικαστηρίων αυτών οι αποφάσεις είναι υποδεέστερες  εκείνων των λοιπών δικαστηρίων.

IV. Οι δικηγόροι απήργησαν και κατ’ αυτού του μέτρου. Η αντίδραση υπήρξε αδικαιολόγητη. Συμπορεύθηκε προς την διάχυτη αμηχανία  της εποχής.

Γεώργιος Κ. Στεφανάκης
www.gkstefanakis.gr

Αναδημοσίευση από την εφημερίδα ΕΣΤΙΑ, 28/1/2015