Atlantic Council (δεξαμενή σκέψης): Πώς τελειώνει ο πόλεμος στην Ουκρανία – Τα 4 σενάρια

Οκτώ ημέρες συμπληρώνονται σήμερα από την ημέρα που η Ρωσία εισέβαλε στην Ουκρανία, σε μια «ειδική στρατιωτική επιχείρηση» όπως χαρακτηρίστηκε από τον Ρώσο πρόεδρο Βλαντίμιρ Πούτιν. Η «επιχείρηση» μέχρι στιγμής, σύμφωνα με αναλυτές και παρατηρητές, δεν πηγαίνει όπως είχε προγραμματιστεί, με τις συγκρούσεις να «τραβάνε» αρκετά και τη Ρωσία να αντιμετωπίζει αυστηρές κυρώσεις που «αγγίζουν» τον ρωσικό πληθυσμό – και ιδανικά ο Ρώσος πρόεδρος δεν θα ήθελε να φτάσουν στα αυτιά τους τα νέα των μαχών.

«Κάθε μέρα οι Ουκρανοί όχι μόνο δεν χάνουν, αλλά κερδίζουν πολιτικά», σχολιάζει στην Wall Street Journal ο πρώην διευθυντής του Royal United Services Institute, Μάικλ Κλαρκ. «Και το πολιτικό κόστος για αυτόν αυξάνεται σε καθημερινή βάση», προσθέτει. 

Για τον κίνδυνο εισβολής στην Ουκρανία η οποία έχει πυροδοτήσει τη χειρότερη κρίση ασφάλειας στην Ευρώπη εδώ και δεκαετίες, είχαμε ακούσει πολλές προειδοποιήσεις. Πώς όμως μπορεί να τελειώσει αυτός πόλεμος, και ποιοι παράγοντες θα επηρεάσουν- ή μπορεί να επηρεάσουν- την έκβασή του;

Σύμφωνα με το Atlantic Council, υπάρχουν τέσσερα πιθανά σενάρια για το τέλος των συγκρούσεων, τονίζοντας ωστόσο ότι ακόμα και το πιο αισιόδοξο ενέχει βαθμούς κινδύνου:

1. Το θαύμα: Η αντίσταση φέρνει σε αδιέξοδο την εισβολή

Ενισχυμένη από την βοήθεια από τα μέλη του ΝΑΤΟ, η στρατιωτική και πολιτική αντίσταση της Ουκρανίας καταφέρνει να ανακόψει την προέλαση της Μόσχας, εμποδίζοντας τον Ρώσο πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν να ανατρέψει τη δημοκρατική κυβέρνηση του Κιέβου και να εγκαθιδρύσει ένα καθεστώς-μαριονέτα. Ο Πούτιν ανακοινώνει την απόσυρση των στρατευμάτων του, η Ουκρανία παραμένει κυρίαρχη δημοκρατία, και η ήττα της Μόσχας επιταχύνει την εσωτερική δυσαρέσκεια που έχει ήδη αρχίσει να εμφανίζεται σε ολόκληρη τη Ρωσία.

2. Το τέλμα: Η αντίσταση «πνίγεται» για να γεννηθεί ξανά

Μετά από εβδομάδες έντονων μαχών στο Κίεβο και σε άλλες μεγάλες πόλεις, η Ρωσία καταφέρνει να ανατρέψει την κυβέρνηση της Ουκρανίας και να εγκαταστήσει μία κυβέρνηση- μαριονέτας. Ωστόσο, ούτε οι ένοπλες δυνάμεις της Ουκρανίας ούτε ο πληθυσμός της είναι έτοιμοι να παραδοθούν. Σε αυτό το σενάριο, ο ουκρανικός πληθυσμός διεξάγει μια ευρεία, καλά οπλισμένη και καλά συντονισμένη εξέγερση ενάντια στους εισβολείς. Αν και οι τακτικές δυνάμεις της Ουκρανίας μειώνονται με την πάροδο του χρόνου, και παρόλο που μεγάλες πόλεις όπως το Κίεβο είναι ήδη υπό ρωσικό έλεγχο, η νίκη της Ρωσίας καταλήγει πύρρειος.

3. Το νέο σιδηρούν παραπέτασμα: Η Ρωσία επικρατεί

Η Ουκρανία τελικά καταρρέει υπό το βάρος της ρωσικής εισβολής. Η αντίσταση ενάντια σε μια κυβέρνηση-μαριονέτα που έχει εγκατασταθεί από τον Πούτιν σιγοβράζει και είναι πανταχού παρούσα, αλλά καταπνίγεται με τη χρήση βίας και δεν αποδεικνύεται αρκετά ισχυρή ώστε να αποτελέσει σημαντική πρόκληση για τις σημαντικές ρωσικές δυνάμεις που παραμένουν στην Ουκρανία. Ένα νέο Σιδηρούν Παραπέτασμα διαφαίνεται στην Ανατολική Ευρώπη. 

4. Το χάος: Ο πόλεμος Ρωσίας- ΝΑΤΟ

Το πιο επικίνδυνο σενάριο για το μέλλον της Ευρώπης και της παγκόσμιας τάξης είναι αυτό στο οποίο η σύγκρουση στην Ουκρανία θέτει το έδαφος για μια άμεση στρατιωτική σύγκρουση μεταξύ του ΝΑΤΟ και της Ρωσίας. Πώς φτάνουμε μέχρι εκεί; 

• Το ΝΑΤΟ θα μπορούσε να αποφασίσει να κλιμακώσει την εμπλοκή του στην Ουκρανία, για παράδειγμα, επιχειρώντας να εφαρμόσει ζώνη απαγόρευσης πτήσεων ή άλλη μορφή άμεσης επέμβασης. Προς το παρόν, οι Ηνωμένες Πολιτείες και άλλοι σύμμαχοι του ΝΑΤΟ έχουν απορρίψει την εφαρμογή μιας ζώνης απαγόρευσης πτήσεων – αλλά αυτό θα μπορούσε να αλλάξει εάν η Ρωσία συνεχίσει να κλιμακώνει τους βομβαρδισμούς της κατά αμάχων. Η Ρωσία θα αναγκαστεί να αποφασίσει εάν θα υποχωρήσει ή θα εμπλέξει άμεσα τις στρατιωτικές δυνάμεις της συμμαχίας. Εάν επιλέξει το δεύτερο, ο κίνδυνος κλιμάκωσης μιας ένοπλης σύγκρουσης μεταξύ του ΝΑΤΟ και της Ρωσίας θα αυξανόταν σημαντικά.
• Η Ρωσία θα μπορούσε από λάθος να χτυπήσει την επικράτεια ενός μέλους του ΝΑΤΟ —για παράδειγμα, μέσω ανακριβούς στόχευσης ή εσφαλμένης αναγνώρισης φίλου και εχθρού—προκαλώντας αντίμετρα από τη συμμαχία. (Η Ρωσία έχει ήδη επιτεθεί σε στόχους κοντά στα πολωνικά σύνορα.) Καθώς το απόθεμα πυρομαχικών με καθοδήγηση ακριβείας του ρωσικού στρατού αρχίζει να μειώνεται, ο κίνδυνος ενός τέτοιου ατυχήματος που οδηγεί σε ακούσια κλιμάκωση με το ΝΑΤΟ αυξάνεται. 
• Και η χειρότερη υπο-περίπτωση: Η πιθανότητα ο Πούτιν να έχει ευρύτερα σχέδια πολύ πέρα ​​από την Ουκρανία. Εάν οι ρωσικές δυνάμεις σημειώσουν ταχεία πρόοδο στην Ουκρανία και επιτύχουν αποτελεσματικό έλεγχο στη χώρα, ο Πούτιν μπορεί να στρέψει την προσοχή του σε κράτη που επιθυμεί ως μέρος της επιθυμίας να ανασυγκροτήσει μια σφαίρα επιρροής που ευθυγραμμίζεται σε γενικές γραμμές με το έδαφος της πρώην Σοβιετικής Ένωσης. 

Τα πράγματα όμως δεν είναι τόσο ξεκάθαρα στο πεδίο, με τους αναλυτές να τονίζουν ότι υπάρχουν πολλοί παράγοντες που περιπλέκουν, ή επιλύουν την κατάσταση. Η WSJ συνοψίζει τους πέντε βασικούς που μπορούν να καθορίσουν την πορεία του πολέμου:

1. Οι δυνάμεις εισβολής

Οι αναλυτές έχουν εκφράσει την έκπληξή τους για την κακή απόδοση των ρωσικών δυνάμεων κατά τις πρώτες ημέρες της εισβολής. Περίμεναν ότι ένας στρατός που είχε εκσυγχρονιστεί θα κατέπνιγε την πρώτη φάση της ουκρανικής αντίστασης αρκετά εύκολα.

Το πιο πιθανό σενάριο, σύμφωνα με ορισμένους αναλυτές, είναι οι Ρώσοι να χρησιμοποιήσουν σημαντικά περισσότερη δύναμη πυρός για να εισέλθουν σε περισσότερες περιοχές στην Ουκρανία, πολιορκώντας πόλεις ή χρησιμοποιώντας βαρύ οπλισμό εναντίον τους.

2. Η άμυνα

Μέχρι στιγμής, οι ουκρανικές δυνάμεις έχουν αξιοποιήσει στο έπακρο τις στρατιωτικές τους δυνάμεις απέναντι σε έναν μεγαλύτερο και πιο προηγμένο αντίπαλο. Όσο περισσότερο μπορεί να αντέξει ο επίσημος στρατός της Ουκρανίας, τόσο αυξάνονται τα προβλήματα του Πούτιν, σύμφωνα με τους αναλυτές.

Οι περισσότεροι αναλυτές πιστεύουν ότι ο ουκρανικός στρατός αργά ή γρήγορα θα «σπάσει». Παλεύει με ό,τι έχει όλη την ώρα, χωρίς ανάπαυλα. Η Ρωσία μπορεί να συνεχίσει να ενισχύει τις πρώτες γραμμές της με νέα στρατεύματα.

3. Η αντίδραση της Δύσης

Οι δυτικές κυβερνήσεις έχουν αποκλείσει την άμεση στρατιωτική ανάμειξη στην Ουκρανία. Αντ’ αυτού επέλεξαν αποστολές όπλων για να βοηθήσουν τους Ουκρανούς να αμυνθούν και έχουν ενισχύσει τον αριθμό των στρατευμάτων στις ανατολικότερες χώρες του ΝΑΤΟ.

Υπάρχει πιθανότητα, τονίζουν οι αναλυτές, η Ρωσία να επιδιώξει να κλείσει τα σύνορα Ουκρανίας-Πολωνίας για να σταματήσει τη ροή δυτικών όπλων – ένα βήμα που θα αύξανε τον κίνδυνο κλιμάκωσης της σύγκρουσης με τη συμμετοχή χωρών του ΝΑΤΟ, μεταξύ των οποίων είναι και η Πολωνία.

Το μεγαλύτερο «όπλο» που αναπτύχθηκε από τα δυτικά έθνη είναι μια σειρά από οικονομικές κυρώσεις που στοχεύουν στην οικονομία της Ρωσίας και την ηγεσία της χώρας. Προς το παρόν, φαίνεται να υπάρχει ευρεία λαϊκή υποστήριξη στη Δύση για την Ουκρανία, της οποίας οι άνθρωποι θεωρούνται θύματα ενός αδικαιολόγητου και απρόκλητου πολέμου. Αυτό θα μπορούσε να ενισχύσει την διατήρηση των μέτρων. Με την πάροδο του χρόνου, όμως, μια τέτοια ενότητα θα μπορούσε να διαβρωθεί ενόψει των οικονομικών δυσκολιών που επιφέρουν οι κυρώσεις και στις χώρες που τις επιβάλλουν. 

Οποιαδήποτε διφορούμενη ειρήνη επιβληθεί στην Ουκρανία από τη Μόσχα μπορεί να οδηγήσει στη Δύση στην απόσυρση κάποιων μέτρω. Κάποια θα μπορούσαν να αρθούν γρήγορα, ωστόσο άλλα, όπως αυτά κατά της ρωσικής ηγεσίας, μπορεί να είναι πιο δύσκολο να αρθούν. 

Σύμφωνα με τους αναλυτές, η χώρα που θα μπορούσε να έχει μεγαλύτερη επιρροή στη Ρωσία είναι η Κίνα, οι ηγέτες της οποίας ανησυχούν πιθανώς για την προοπτική στρατιωτικής κλιμάκωσης.

4. Η αντίδραση των Ρώσων πολιτών

Αυτός παραμένει άγνωστος παρονομαστής. Όχι μόνο είναι δύσκολο για τους Δυτικούς να «διαβάσουν» τη ρωσική γνώμη, είναι επίσης δύσκολο να γνωρίζουν τι επιπτώσεις έχει στον τρόπο που αποφασίζει ο Ρώσος πρόεδρος- ειδικά στην παρούσα φάση που θεωρείται ότι έχει απομονωθεί για μεγάλο διάστημα. 

Η πλειονότητα των Ρώσων ενημερώνεται από λογοκριμένες τηλεοπτικές εκπομπές, και πολλοί θα πιστεύουν ότι οφείλονται στη Δύση οι οικονομικές δυσκολίες που αντιμετωπίζουν. Παράλληλα, οι ρωσικές αρχές καταστέλλουν τις αντιπολεμικές διαδηλώσεις.

Επίσης, υπάρχουν κάποια σημάδια ανησυχίας μεταξύ της ρωσικής ελίτ, των ολιγαρχών δηλαδή των οποίων απειλείται ο τρόπος ζωής που απολάμβαναν στη Δύση μέχρι τώρα. Το αν ενδιαφέρεται ο Πούτιν είναι άλλο θέμα.

Οι οικονομικές δυσκολίες που έχουν προκύψει υπονομεύουν έναν πυλώνα της προεδρίας του Πούτιν, ότι έφερε σταθερότητα σε μια χώρα που ήταν στο χάος τη δεκαετία του 1990 υπό τον Μπόρις Γιέλτσιν.

Επιπλέον, εφόσον η στρατιωτική εκστρατεία έχει μεγάλη διάρκεια στην Ουκρανία, αναμένεται να στοιχίσει ​​τη ζωή σε πολλούς Ρώσους στρατιώτες, παράγοντας που στο παρελθόν έχει ανακινήσει ακόμη και συντηρητικά στοιχεία του πληθυσμού που κανονικά θα υποστήριζαν τον Πούτιν.

5. Οι διαπραγματεύσεις

Οι δύο χώρες έχουν ξεκινήσει ειρηνευτικές συνομιλίες. Πολλοί αναλυτές είναι απαισιόδοξοι, ωστόσο, μη βλέποντας ότι θα οδηγήσουν σε γρήγορη επίλυση.

Οποιαδήποτε ειρηνευτική συμφωνία με τον Ζελένσκι μπορεί να συνεπάγεται ταπείνωση για τον Πούτιν. Αλλά μια συμφωνία με οποιαδήποτε κυβέρνηση εγκαταστήσουν οι Ρώσοι δεν θα είχε καμία νομιμότητα εντός ή εκτός της Ουκρανίας.

Η Ρωσία επιδιώκει κυρίως δύο στόχους: την ουκρανική ουδετερότητα και το ουκρανικό έδαφος. Έχοντας προσαρτήσει την Κριμαία το 2014, πιθανότατα θα επιδιώξει την αναγνώρισή της από την Ουκρανία. Μπορεί επίσης να επιδιώξει να απορροφήσει περαιτέρω εδάφη ανατολικά του ποταμού Δνείπερου.

Το πιο πιθανό, σύμφωνα με τους αναλυτές, είναι η Ρωσία να επιδιώξει ένα σύνταγμα για την Ουκρανία που θα παρέχει σημαντική ανεξαρτησία στα ανατολικά της χώρας και ένα αποτελεσματικό βέτο επί της δράσης της ουκρανικής κυβέρνησης. 

Οι Ουκρανοί θα μπορούσαν να συμφωνήσουν σε εκλογές, αλλά ο κίνδυνος για τη Ρωσία είναι ότι, ακόμη και στα ανατολικά, ίσως να μην της άρεσε το αποτέλεσμα. Αντί να πείσει τους Ουκρανούς ότι η ουδετερότητα είναι μια ελκυστική επιλογή, η εισβολή είναι πιθανό να σκληρύνει την άποψη προς την αντίθετη κατεύθυνση.