Αντώνης Κρούστης: Ρωσία Vs Ουκρανία – Οι ρίζες του μίσους

Του Αντώνη Κρούστη *

Κατά τον 9^ο αιώνα μ.Χ ένα από τα πολυάριθμα γερμανικά φύλα, με το γνωστό όνομα Βίκινγκς, απειλούσε την Βυζαντινή Αυτοκρατορία. Το όνομα της ομάδας αυτής των Βίκινγκς ήταν οι Ρως. Οι Ρως ίδρυσαν το πρώτο τους κράτος με το όνομα το ΚΡΑΤΟΣ ΤΩΝ ΡΩΣ, με εδάφη γύρω από το Κίεβο. Την σημερινή Ουκρανία, την Λευκορωσία και ένα κομμάτι της Ρωσίας. Εδάφη στα οποία κατοικούσαν σλαβικά φύλα, τα οποία και ενέταξαν. 

Το κράτος των Ρως του Κιέβου πρωταγωνίστησε στην περιοχή μέχρι τον 11^ο αιώνα όταν τουρκικά φύλλα όπως οι Τάταροι, άρχισαν να το αποσυνθέτουν με τις επιδρομές τους .Το τελικό χτύπημα θα δώσουν τον 13^ο αιώνα οι Μογγόλοι του Τζένκιγκς Χαν , οι οποίοι θα σκοτώσουν το μισό πληθυσμό των Ρως και θα διασκορπίσουν τους Σλάβους στην περιοχή της σημερινής Ρωσίας, σχηματίζοντας το κράτος της ΧΡΥΣΗΣ ΟΡΔΗΣ  για περίπου 200 χρόνια.

Συγχρόνως, οι πρίγκιπες της Λιθουανίας δημιουργούν το Μεγάλο δουκάτο της Λιθουανίας, το μεγαλύτερο κράτος της Ανατολικής Ευρώπης

Ο 14^ος αιώνας βρίσκει τα εδάφη της σημερινής Ουκρανίας να μοιράζονται οι Μογγόλοι της Χρυσής Ορδής και η Πολωνό-Λιθουανική κοινοπολιτεία.  Οι Ουκρανοί αναπτύχτηκαν ξεχωριστά από τους άλλους ανατολικούς Σλάβους ή υπό την διακυβέρνηση Λιθουανών και Πολωνών ή υπό την διοίκηση άλλων ανεξάρτητων ηγεμόνων, τους αταμάνους.( Αιρετοί αρχηγοί των  οικισμών των Κοζάκων)

 Στο 15^ο αιώνα το δουκάτο της Μοσχοβίας με τον Πρίγκιπα Ιβάν Γ’,  νικά αποφασιστικά τους Μογγόλους της ΧΡΥΣΗΣ ΟΡΔΗΣ και  επεκτείνει τα σύνορα του, ανακτώντας και μεγάλο μέρος του Κράτους των Ρως. Ο Ιβάν υιοθέτησε τον τίτλο του τσάρου και «Αρχηγού όλων των Ρώσων». Τον 16^ο αιώνα ο εγγονός του ο Ιβάν Δ’ ο «Τρομερός» διπλασιάζει σχεδόν τα σύνορα της Ρωσίας.

 Οι Κοζάκοι (σλαβικής καταγωγής) της Πολωνό-Λιθουανικής κοινοπολιτείας με την βοήθεια του Τσάρου, επαναστάτησαν και μετακινήθηκαν άλλοι προς την Μοσχοβία και άλλοι στην περιοχή Χάρκοβο δημιουργώντας το πρώτο Κοζάκικο κράτος με την ονομασία Ουκρανία Σλομπίντσκα. Τα απελευθερωμένα εδάφη τους τέθηκαν υπό Τσαρικό έλεγχο  με την συνθήκη του Περεγιάσλαφ τον Ιανουάριο του 1654, δίνοντας έτσι μια ευκαιρία στη Ρωσία να επεκτείνει περαιτέρω τα σύνορα της.

Στα χρόνια του Μέγα Πέτρου η Ρωσία στο «Μεγάλο Βόρειο Πόλεμο» (1700-1721), νικά την Σουηδία για τον έλεγχο των στενών της Βαλτικής και η περιοχή της σημερινής Ουκρανίας μοιράζεται μεταξύ της Ρωσικής Αυτοκρατορίας και της Αυστροουγγαρίας.

Λίγα χρόνια  πιο μετά (1762-92) η τσαρίνα Αικατερίνη Β’, ονομάστηκε Μεγάλη γιατί επανάκτησε τα περισσότερα εδάφη της πρώην Πολωνό-Λιθουανικής κοινοπολιτείας και έφερε τη Ρωσία στη Μαύρη Θάλασσα προσαρτώντας και την Κριμαία μετά από νικηφόρους πολέμους με την Οθωμανική Αυτοκρατορία. (Η Μεγάλη Αικατερίνη καλεί πολίτες των κατεκτημένων χωρών υπό της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας να έλθουν στην περιοχή της Οδησσού, προσφέροντας ειδικά προνόμια και καλλιεργήσιμες γαίες. Μεταξύ αυτών και πολλοί Έλληνες που έπαιξαν σπουδαίο ρόλο στην ανάπτυξη της περιοχής ως ένα από τα μεγαλύτερα εμπορικά λιμάνια της Μαύρης Θάλασσας. Στην Οδησσό μεγαλούργησε, μεταξύ άλλων, ο εθνικός μας ευεργέτης Μαρασλής και δημιουργήθηκε η Φιλική Εταιρεία που ενέπνευσε το επαναστατικό πνεύμα της Ελλάδος έναντι των Οθωμανών. Σήμερα στην περιοχή της Νότιας Ουκρανίας ζουν περίπου 120.000 Έλληνες).

Μετά την υπογραφή της Συνθήκης του Κιουτσούκ – Καϊναρτζή (1774) και την προσάρτηση της Κριμαίας το 1783, οι Ρώσοι βρήκαν την ευκαιρία να αξιοποιήσουν τη νότια Ουκρανία που ονομάστηκε «Νέα Ρωσία».

Η Ουκρανία μέχρι τα τέλη του 19^ου αιώνα βιώνει μεγάλη οικονομική ανάπτυξη από ξένες επενδύσεις και εκμετάλλευση του ορυκτού της πλούτου. Η οικονομική ανάπτυξη και η μακροχρόνια ειρήνη αναπτύσσει και την τοπική διανόηση που ξεκίνησε τη μελέτη της ιστορίας, του λαϊκού πολιτισμού και της γλώσσας της χώρας  συμμετέχοντας παράλληλα και  στα αντιστασιακά κινήματα εναντίον της τσαρικής εξουσίας. Η δράση αυτή  δημιούργησε αναπόφευκτα και εθνική συνείδηση στον Ουκρανικό λαό, γεγονός που δεν πολυάρεσε στους Ρώσους που λίγο πριν απαγόρευαν την ονομασία Ουκρανία (αντ’ αυτού Νέα Ρωσία), την ουκρανική γλώσσα στα δημοτικά σχολεία και τα έντυπα γραμμένα στα ουκρανικά. Αντιθέτως στο κομμάτι της Ουκρανίας που ανήκε στην Αυστροουγγαρία οι συμπατριώτες τους δεν είχαν τέτοιες απαγορεύσεις, γεγονός που ενίσχυε τον ουκρανικό εθνικισμό.

Το 1904 η Ρωσία επιτίθεται στη Γαλικία που ανήκε στις Κεντρικές Αυτοκρατορίες (Γερμανία και Αυστροουγγαρία) επιβάλλοντας στην περιοχή βίαιο εκρωσισμό.

Το 1905 η Ιαπωνία επιτίθεται στην Ρωσία την οποία και νικά. Η ήττα αυτή ανάγκασε τον τσάρο Νικόλαο Β’ να εκδημοκρατίσει το τσαρικό καθεστώς ιδρύοντας κοινοβούλιο (Δούμα) και εκπροσώπησης κομμάτων.

Ο Α’ παγκόσμιος πόλεμος φέρει τους Γερμανούς να πολεμούν στο Δυτικό μέτωπο με την Αντάντ και στο Ανατολικό μέτωπο με τι ρωσικές δυνάμεις. Στο Ανατολικό μέτωπο η Ρωσία χάνει εδάφη και εκατομμύρια στρατιώτες. Ο τσάρος παραιτείται το Φεβρουάριο του 1917 και σχηματίζεται η πρώτη δημοκρατική κυβέρνηση Κερένσκυ. Παράλληλα οι Ουκρανοί συγκροτούν ένα άτυπο Κοινοβούλιο στο Κίεβο, το οποίο ονομάστηκε «Μικρή Ράντα» (Συμβούλιο), υπό την ηγεσία του Μιχαήλ Χρουσέβσκυ.

Τον Οκτώβριο , εν μέσω πολέμου, γίνεται η Οκτωβριανή επανάσταση και η εξουσία καταλαμβάνεται από τους Μπολσεβίκους.
Μέσα σε κλίμα ανεξαρτησίας από τους Ρώσους , τον Νοέμβριο του 1917 στην Ουκρανία γίνονται εκλογές και οι Μπολσεβίκοι παίρνουν μόνο 10% ενώ άλλα τοπικά κόμματα άνω του 70%. Η Ράντα  ανακηρύσσει στο Κίεβο τη «Λαϊκή Δημοκρατία της Ουκρανίας»

Το Δεκέμβριο ζητούν οι Ρώσοι κομμουνιστές ανακωχή με τους   Γερμανούς και υπογράφουν το σύμφωνο Μπρεστ-Λιτόσφκ. Στην ετεροβαρή συμφωνία αυτή η Ρωσία δέχτηκε την ανεξαρτησία της Φιλανδίας, Πολωνίας , χωρών της Βαλτικής και της Ουκρανίας. Προφανώς ήθελαν να κλείσουν το θέμα για να ανασυντάξουν δυνάμεις και να εγκαθιδρύσουν πιο εύκολα το κομμουνιστικό καθεστώς.

Η συμφωνία Μπρεστ- Λιτόσφκ, πριν ακόμα υπογράφει άρχισε να καταπατάται με ευθύνη και των δυο μερών. Οι Μπολσεβίκοι με τον κόκκινο στρατό προελαύνουν προς το Κίεβο αναγκάζοντας τους Ουκρανούς να πέσουν στην αγκαλιά των Γερμανών ζητώντας τους χωριστή συνθήκη ειρήνης στις 9/2/1918.

Η Γερμανία όμως θα χάσει τον πόλεμο το 1918 και θα ακυρωθούν τα σχέδια για συνθήκη μεταξύ των Ουκρανών και των Γερμανών.
Αμέσως μετά το τέλος Α’ παγκοσμίου πολέμου ξεσπά εμφύλιος πόλεμος  στη Ρωσία μεταξύ του Κόκκινου και Λευκού στρατού. Στα πεδία της μάχης στο Ουκρανικό έδαφος, η Αντάντ πρώην σύμμαχος της Ρωσίας, προσπαθεί να αποτρέψει την επικράτηση του κόκκινου στρατού πείθοντας, έναντι ανταλλαγμάτων, να συμμετάσχει και η Ελλάδα στον πόλεμο αυτό, τον οποίο και χάνει. Η συμμετοχή της Ελλάδος στον Κριμαϊκό πόλεμο έκανε ον Λένιν να συμμαχήσει και να οργανώσει τον εθνικιστικό στρατό του Κεμάλ, ο προσωπικός του σύμβουλος και  στρατηγός Φρούντζε, εναντίον μας το 1922, το οποίο και επέτυχε.  Το 1922 η Ουκρανία περνά οριστικά στα χέρια της νεοϊδρυθείσας ΕΣΣΔ και η Ελλάδα χάνει την Μικρά Ασία.

Το 1932-33 ο Στάλιν επιβάλει βίαιη κολεκτιβοποίηση στην Ουκρανία με σκοπό την ενοποίηση της στο ρωσικό κομμουνιστικό καθεστώς. Η αντίδραση των Ουκρανών ήταν σθεναρή, αλλά στοίχησε τη ζωή πάνω από 7 εκ. ανθρώπων από πείνα (λιμό). Οι σοβιετικές αρχές έθαβαν τους νεκρούς σε ομαδικούς τάφους. Τις επόμενες δεκαετίες οι Ουκρανοί απαγορευόταν να μιλούν για το θέμα αυτό, κάτι που έγινε μετά την πτώση του σοβιετικού καθεστώτος. Το 2006 το ουκρανικό κοινοβούλιο αναγνώρισε το συγκεκριμένο γεγονός ως γενοκτονία, κάτι που έκαναν και άλλες χώρες. Γεγονότα που αύξησαν το μίσος εναντίον των Ρώσων και καλλιέργησαν για χρόνια τον Ουκρανικό εθνικισμό.

Στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο (1939) οι Σοβιετικοί (σύμμαχοι των Γερμανών) επιτίθενται στην Πολωνία και προσαρτούν  περιοχές που κατοικούσαν ουκρανικοί πληθυσμοί (Μπουκοβίνα, Βεσαραβία). Τον Ιούνιο του 1941 οι Γερμανοί επιτίθενται στην ΕΣΣΔ μέσω της Ουκρανίας την οποία και καταλαμβάνουν μαζί με την Κριμαία. Πολλοί Ουκρανοί υποδέχτηκαν τις δυνάμεις του Άξονα ως απελευθερωτές από την καταπίεση της σοβιετικής κυβέρνησης. Κάποιοι μάλιστα πολέμησαν στο πλευρό τους.

Το 1953 αναλαμβάνει γενικός γραμματέας του Κομμουνιστικού Κόμματος της Σοβιετικής Ένωσης ο Νικίτα Χρουστσόφ, ουκρανικής καταγωγής. Το 1954 ενσωματώνει την Κριμαία στην Ουκρανία προκειμένου να εξαργυρώσει  την εύνοια της ουκρανικής γραφειοκρατίας στην εσωτερική επικράτηση για την ηγεσία του ΚΚΣΕ. Πράξη που βάζει τα θεμέλια για τα σημερινά προβλήματα, όταν ο Πούτιν αποφάσισε το 2014 να την «πάρει πίσω».

Στις 24 Αυγούστου του 1991 , μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής αυτοκρατορίας, το ουκρανικό κοινοβούλιο ενέκρινε τη Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας, βάσει της οποίας η Ουκρανία ανακηρύχθηκε ανεξάρτητο κράτος με δημοκρατικό πολίτευμα. Στις 27 Φεβρουαρίου, κεκαλυμμένα ρωσικά στρατεύματα χωρίς διακριτικά κατέλαβαν το Ανώτατο Συμβούλιο (κοινοβούλιο) της Κριμαίας, καθώς και στρατηγικές τοποθεσίες σε ολόκληρη την Κριμαία, οι οποίες οδήγησαν στην εγκατάσταση της φιλο-ρωσικής κυβέρνησης του Σεργκέι Αξιόνοφ, τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος (το 96,7% των ψηφοφόρων υποστήριξαν την ένταξη της Κριμαίας στη Ρωσική Ομοσπονδία) και τη διακήρυξη της ανεξαρτησίας της στις 16 Μαρτίου 2014. 

Την ίδια χρονιά ανετράπη ο φιλορωσικός πρόεδρος της Ουκρανίας Γιανουκόβιτς και τη θέση του πήρε ο φιλοδυτικός Ζελένσκι που θέλησε να βάλει τέλος στην επιρροή της Ρωσίας στη χώρα του , εκφράζοντας την επιθυμία του η Ουκρανία να ενταχτεί στο ΝΑΤΟ.

Και άρχισαν τα όργανα…

(*) Ο Αντώνης Κρούστης είναι συγγραφέας