Α. Καρλής (Αν.καθηγητής ΔΠΘ): Δύσκολη εξίσωση η πτώση τιμών στο ρεύμα – Ανάσα στις περικοπές των ΑΠΕ τα μεγάλα συστήματα μπαταριών

Η ανάπτυξη των μεγάλων συστημάτων μπαταριών, η κατασκευή νέων γραμμών υψηλής τάσης και η αναβάθμιση υφιστάμενων υποδομών, η έξυπνη διαχείριση του φορτίου, καθώς και η αύξηση των ηλεκτρικών διασυνδέσεων με γειτονικές χώρες είναι μερικές από τις ενέργειες που μπορούν να δώσουν ανάσα στο πρόβλημα των περικοπών των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας σε περιπτώσεις περιορισμένης ζήτησης, σύμφωνα με τον κ. Αθανάσιο Καρλή, Αναπληρωτή Καθηγητή  στο Τμήμα Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Μηχανικών Υπολογιστών του Δημοκρίτειου Πανεπιστήμιου Θράκης. Ο κ. Αθανάσιος Καρλής μιλά στο Financial Report για την ηλεκτροκίνηση στην Ελλάδα και για την καταλληλότητα των υφιστάμενων υποδομών, για τους ενελλακτικούς τρόπους φόρτισης των αυτοκινήτων, το μεγάλο ζήτημα των περικοπών των ΑΠΕ και τη σύνδεση των απομακρυσμένων περιοχών καθώς και για την καθυστέρηση των συστημάτων αποθήκευσης ενέργειας στην χώρα μας αλλά και την πορεία της ΕΕ προς την πράσινη μετάβαση μέσα στην τρέχουσα δεκαετία.
Σχετικά με το εάν θα υπάρξουν χαμηλότερες τιμές ρεύματος, ο κ. Καρλής επισημαίνει ότι πρόκειται για ένα σύνθετο πρόβλημα. Ναι μεν οι προθέσεις δημιουργούν αισιοδοξία αλλά οι παράγοντες που διαμορφώνουν την αγορά δεν είναι περίπλοκοι, καθώς από τη μία πλευρά η αύξηση των ΑΠΕ μειώνει το κόστος παραγωγής, αλλά οι υψηλές επενδύσεις σε δίκτυα και αποθήκευση μετακυλίονται στους καταναλωτές.

Ακολουθεί ολόκληρη η συνέντευξη.

Ερ.: Ποια είναι η εκτίμησή σας για την ηλεκτροκίνηση στην Ελλάδα; Θα υπάρξουν ποτέ οι κατάλληλες υποδομές για να γίνει η ηλεκτροκίνηση, η πρώτη επιλογή;

Απ: Η ηλεκτροκίνηση στην Ελλάδα βρίσκεται ακόμα σε πρώιμο στάδιο, αλλά οι υποδομές αναπτύσσονται με ταχείς ρυθμούς. Δεδομένης της αναμενόμενης αύξησης διείσδυσης ηλεκτρικών οχημάτων κατά το ΕΣΕΚ (Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα για το 2030), ο ΔΕΔΔΗΕ στα πλαίσια του στρατηγικού του σχεδιασμού για την ανάπτυξη του δικτύου διανομής 2024-2028 λαμβάνει υπόψη τις ανωτέρω εκτιμήσεις, στοχεύοντας σε ενίσχυση της υποστήριξης του δικτύου φόρτισης, τόσο στις αστικές περιοχές όσο και στους αυτοκινητοδρόμους. Παρόλα αυτά, για να γίνει η ηλεκτροκίνηση η κύρια επιλογή, απαιτούνται κίνητρα για την εγκατάσταση φορτιστών σε ιδιωτικούς και δημόσιους χώρους καθώς και πολιτικές που θα καταστήσουν τα ηλεκτρικά οχήματα πιο προσιτά στο μέσο καταναλωτή. Επιπλέον, καίριας σημασίας είναι η περαιτέρω εγκατάσταση πλήθους φορτιστών κατά μήκος όλου του κεντρικού οδικού δικτύου της χώρας, ώστε να εξυπηρετηθεί ο ολοένα αυξανόμενος στόλος αμιγώς ηλεκτρικών οχημάτων για οδοιπορικά ταξίδια.

Απ: Οι μεγάλοι πάροχοι ενέργειας συνεργάζονται με δήμους και ιδιώτες για την εγκατάσταση περισσότερων σταθμών φόρτισης, αλλά η πλήρης κάλυψη των αναγκών παραμένει μια πρόκληση. Αν δεν υπάρξει τήρηση της σαφούς στρατηγικής με μακροπρόθεσμο πλάνο που έχει θέσει τόσο η Ευρωπαϊκή Ένωση όσο και η Ελληνική Κυβέρνηση, η Ελλάδα θα συνεχίσει να υπολείπεται σε σχέση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Παράδειγμα καλής πρακτικής προς επίτευξη των ανωτέρω στόχων ήταν η εκπόνηση Σχεδίων Φόρτισης Ηλεκτρικών Οχημάτων (ΣΦΗΟ) από τους Δήμους.

Ερ.: Ερευνώνται πλέον εναλλακτικοί τρόποι φόρτισης αυτοκινήτων εκτός από τη φόρτιση με ηλεκτρική ενέργεια; Κι αν ναι, ποιοι είναι αυτοί;

Απ: Η απεξάρτηση ως ένα βαθμό από την ηλεκτρική ενέργεια αφορά την ίδια την ηλεκτροκίνηση περισσότερο παρά τη φόρτιση των μπαταριών. Μια από τις πιο καινοτόμες τεχνολογίες είναι οι κυψέλες καυσίμου υδρογόνου, οι οποίες μετατρέπουν το υδρογόνο σε ηλεκτρική ενέργεια μέσω μιας ηλεκτροχημικής αντίδρασης, παράγοντας μόνο νερό ως παραπροϊόν. Η τεχνολογία αυτή προσφέρει μεγάλη αυτονομία και γρήγορο ανεφοδιασμό, όμως η ανάπτυξη της υποδομής παραγωγής, αποθήκευσης και διανομής υδρογόνου στην Ελλάδα βρίσκεται ακόμα σε αρχικό στάδιο. Παράλληλα, διεθνώς γίνονται προσπάθειες για την παραγωγή “πράσινου” υδρογόνου, που προέρχεται από ανανεώσιμες πηγές και όχι από ορυκτά καύσιμα.

Άλλες καινοτόμες λύσεις, οι οποίες όμως βασίζονται πάλι στην ηλεκτρική ενέργεια, περιλαμβάνουν την επαγωγική φόρτιση, όπου τα οχήματα φορτίζονται ασύρματα μέσω ηλεκτρομαγνητικών πεδίων ενώ κινούνται ή σταθμεύουν, όπως έχει ήδη εφαρμοστεί στην Σουηδία, καθώς και την τεχνολογία της ανταλλαγής μπαταριών, που εφαρμόζεται ήδη σε μεγάλη κλίμακα στην Κίνα. Επιπλέον, η ενσωμάτωση φωτοβολταϊκών πάνελ στα οχήματα μπορεί να παρατείνει τη διάρκεια λειτουργίας τους χωρίς εξωτερική φόρτιση. Παρότι αυτές οι τεχνολογίες έχουν προοπτική, η ευρεία εφαρμογή τους εξαρτάται από τη μείωση του κόστους και την ανάπτυξη των απαραίτητων υποδομών, ενώ σημειώνεται πως δεν έχει γίνει κάποια κίνηση για την ενσωμάτωση τέτοιων τεχνολογιών στον Ελλαδικό χώρο.

Ερ.: Πριν λίγες εβδομάδες, έγινε μια ημερίδα της ΕΛΑΤΑΕΝ για τις διακοπές (curtailments) στις ΑΠΕ και για τους όρους σύνδεσης στα αιολικά πάρκα. Πώς πιστεύετε ότι μπορούν να αποφευχθούν οι περικοπές στα δίκτυο των ΑΠΕ;

Απ: Οι περικοπές των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας συμβαίνουν σε δεδομένες χρονικές στιγμές όταν η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από αιολικά και φωτοβολταϊκά πάρκα υπερβαίνει τη δυνατότητα απορρόφησης του ηλεκτρικού δικτύου λόγω μειωμένης κατανάλωσης. Αυτό οδηγεί σε περιορισμό ή διακοπή της λειτουργίας τους, ώστε να μην διαταραχθεί η σταθερότητα του συστήματος. Το βασικό ζήτημα έγκειται στη μη επαρκή αποθήκευση ενέργειας και στην περιορισμένη ευελιξία του συστήματος ηλεκτρικής ενέργειας. Η αντιμετώπιση του προβλήματος απαιτεί στρατηγικό σχεδιασμό με λύσεις που επιτρέπουν την περαιτέρω ενσωμάτωση των ΑΠΕ χωρίς να δημιουργούνται νέα εμπόδια. Μία από τις σημαντικότερες παρεμβάσεις είναι οι επενδύσεις σε αποθήκευση ενέργειας. Η ανάπτυξη μεγάλων συστημάτων μπαταριών θα επιτρέψει την αποθήκευση της πλεονάζουσας ενέργειας και τη χρήση της όταν η ζήτηση είναι υψηλή. Ήδη έχει εγκριθεί η εφαρμογή σχετικού σχεδίου έργων αποθήκευσης που αναμένεται να ενισχύσουν τη σταθερότητα του δικτύου. Παράλληλα, η ενίσχυση των δικτύων μεταφοράς είναι απαραίτητη. Η κατασκευή νέων γραμμών υψηλής τάσης και η αναβάθμιση υφιστάμενων υποδομών θα επιτρέψει τη μεταφορά μεγαλύτερων ποσοτήτων ενέργειας από περιοχές υψηλής παραγωγής προς τα κέντρα κατανάλωσης, μειώνοντας έτσι την ανάγκη αποκοπών. Εξίσου σημαντική είναι η έξυπνη διαχείριση του φορτίου, η οποία μπορεί να επιτευχθεί μέσω της εφαρμογής ευέλικτων τιμολογίων και της χρήσης τεχνολογιών διαχείρισης ζήτησης. Με αυτόν τον τρόπο, οι καταναλωτές μπορούν να ενθαρρυνθούν να καταναλώνουν περισσότερη ενέργεια όταν υπάρχει πλεόνασμα, συμβάλλοντας στη σταθεροποίηση του συστήματος.

Ένας ακόμη κρίσιμος παράγοντας είναι η αύξηση των ηλεκτρικών διασυνδέσεων με γειτονικές χώρες. Η δυνατότητα εξαγωγής της πλεονάζουσας ενέργειας σε άλλες αγορές θα μειώσει τις απώλειες και θα εξασφαλίσει καλύτερη αξιοποίηση των ΑΠΕ. Εφαρμόζοντας αυτές τις λύσεις, η Ελλάδα μπορεί να μειώσει τις περικοπές, να διασφαλίσει τη σταθερότητα του δικτύου και ταυτόχρονα να επιτρέψει την περαιτέρω ανάπτυξη των ΑΠΕ χωρίς περιορισμούς.

Ερ.: Υπάρχουν οι υποδομές να συνδεθούν στο δίκτυο των ΑΠΕ άγονες ορεινές και νησιωτικές περιοχές; Ναι ή όχι, και γιατί;

Απ: Η σύνδεση απομακρυσμένων ορεινών και νησιωτικών περιοχών στο δίκτυο των ΑΠΕ εξακολουθεί να αποτελεί πρόκληση. Ο ΑΔΜΗΕ έχει ήδη προχωρήσει σε διασυνδέσεις Κυκλάδων και Κρήτης, αλλά πολλές μικρές νησιωτικές περιοχές εξαρτώνται ακόμα από ρυπογόνες μονάδες πετρελαίου. Η τεχνολογία των μικροδικτύων (microgrids) με τοπική αποθήκευση ενέργειας αποτελεί μια εναλλακτική λύση για απομονωμένες περιοχές. Ωστόσο, η υλοποίηση τους απαιτεί επενδύσεις και ευνοϊκότερο ρυθμιστικό πλαίσιο, το οποίο αυτήν την στιγμή απουσιάζει.

Ερ.: Ποια είναι η εικόνα που έχετε για τα συστήματα αποθήκευσης στην Ελλάδα;

Απ: Η Ελλάδα κάνει βήματα προς την ενίσχυση της αποθήκευσης ενέργειας, με έργα μεγάλης κλίμακας όπως οι αντλησιοταμιευτικοί σταθμοί και οι μεγάλες μπαταρίες. Σύμφωνα με το ΕΣΕΚ, προβλέπεται μεγάλη ενσωμάτωση συστημάτων αποθήκευσης μέχρι το 2030, αυξάνοντας σημαντικά την αποθηκευτική δύναμη του δικτύου. Ωστόσο, τα έργα καθυστερούν λόγω γραφειοκρατικών διαδικασιών και έλλειψης χρηματοδότησης. Αν δεν υπάρξει τροποποίηση του νομοθετικού και κανονιστικού πλαισίου έτσι ώστε να επιτραπεί η εγκατάσταση και μικρών συστημάτων αποθήκευσης ενέργειας στο σύστημα διανομής και γρήγορη προώθηση επενδύσεων, η Ελλάδα θα δυσκολευτεί να διαχειριστεί την αυξημένη παραγωγή από ΑΠΕ.

Ερ.: Θα υπάρξουν, θεωρείτε, τελικά φθηνότερες τιμές ενέργειας όπως κατά καιρούς εξαγγέλεται ή αυτό πιστεύετε ότι είναι ένας μύθος;

Απ: Πρόκειται για ένα αρκετά πολύπλευρο πρόβλημα και δύσκολα θα λάβουμε μια ξεκάθαρη απάντηση. Οι ανακοινώσεις για μείωση των τιμών ενέργειας είναι αισιόδοξες, αλλά οι παράγοντες που διαμορφώνουν την αγορά είναι περίπλοκοι. Η αύξηση των ΑΠΕ μειώνει το κόστος παραγωγής, αλλά οι υψηλές επενδύσεις σε δίκτυα και αποθήκευση μετακυλίονται στους καταναλωτές. Πρέπει να σημειωθεί πως οι τιμές πώλησης ενέργειας από τους παραγωγούς διαμορφώνονται ελεύθερα, που σημαίνει ότι σε περιόδους όπως η σημερινή της ενεργειακής κρίσης, οι τιμές διαμορφώνονται σε πολύ υψηλότερα επίπεδα από το μεταβλητό κόστος, διευρύνοντας σημαντικά τα περιθώρια κέρδους.
Αν η Ελλάδα επενδύσει αποτελεσματικά σε αποθήκευση και ψηφιακές τεχνολογίες διαχείρισης ενέργειας, οι τιμές θα μπορούσαν να μειωθούν. Διαφορετικά, θα συνεχίσουν να εξαρτώνται από εξωτερικούς παράγοντες όπως η τιμή του φυσικού αερίου και οι ευρωπαϊκές πολιτικές.

Ερ.: Δεδομένου του αυξανόμενου ανταγωνισμού με την Κίνα και τις ΗΠΑ, θεωρείτε ότι η Ευρώπη θα συνεχίσει την πράσινη μετάβαση ή όχι;

Απ: Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει υιοθετήσει μια φιλόδοξη στρατηγική πράσινης μετάβασης, με επίκεντρο την ευρωπαϊκή πράσινη συμφωνία (European green deal) που ξεκίνησε το 2019-20. Βασικός στόχος είναι η επίτευξη κλιματικής ουδετερότητας έως το 2050, με ενδιάμεσο στόχο τη μείωση των καθαρών εκπομπών κατά τουλάχιστον 55% έως το 2030 (σε σύγκριση με τα επίπεδα του 1990), στόχος που κατοχυρώθηκε μέσω του ευρωπαϊκού νόμου για το κλίμα και εξειδικεύεται στη δέσμη μέτρων Fit for 55. Για την υλοποίηση αυτών των δεσμεύσεων, η ΕΕ έχει προωθήσει ένα πλήθος δράσεων τα τελευταία χρόνια. Ένα τρίτο περίπου του συνολικού πακέτου ανάκαμψης NextGenerationEU και του επταετούς προϋπολογισμού κατευθύνεται σε πράσινες επενδύσεις, χρηματοδοτώντας έργα ανανεώσιμης ενέργειας, βιώσιμες μεταφορές, εκσυγχρονισμού και ψηφιοποίησης των συστημάτων μεταφοράς και διανομής κ.α.
Η γεωπολιτική και οικονομική πίεση των τελευταίων ετών πράγματι δοκιμάζει τη συνέχιση αυτής της πράσινης μετάβασης, αλλά ταυτόχρονα εντείνει τις προσπάθειες της ΕΕ να την επιταχύνει με τρόπο που διαφυλάσσει την ανταγωνιστικότητα της ευρωπαϊκής βιομηχανίας. Η Κίνα και οι Ηνωμένες Πολιτείες επενδύουν μαζικά σε νέες τεχνολογίες. η μεν Κίνα ηγείται παγκοσμίως σε τομείς όπως η ηλιακή ενέργεια και τα ηλεκτρικά οχήματα, ενώ οι ΗΠΑ διαθέτουν σημαντικά κεφάλαια για επενδύσεις σε νέες τεχνολογίες. Αυτό ασκεί ανταγωνιστική πίεση στην Ευρώπη, καθώς οι ευρωπαϊκές επιχειρήσεις αντιμετωπίζουν υψηλότερο ενεργειακό κόστος, λόγω του πολέμου Ρωσίας Ουκρανίας, καθώς και αυστηρότερες ρυθμίσεις Το τελευταίο διάστημα συζητείται η προσωρινή χαλάρωση των στόχων εκπομπών ρύπων, και μάλιστα τις τελευταίες ημέρες η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής επιτροπής ανακοίνωσε τη μείωση των στόχων σχετικά με την εκπομπή ρύπων. Θεωρώ ότι η ΕΕ θα συνεχίσει τη πράσινη μετάβαση τα επόμενα έτη, μειώνοντας όμως τους στόχους που έχουν τεθεί στα πλαίσια του European Green Deal. Είναι κρίσιμο η Ευρώπη να ξανά γίνει ανταγωνιστική στη διεθνή οικονομία, και ένα σημαντικό εργαλείο για να το πετύχει αυτό είναι η ενεργειακή της ανεξαρτησία, η οποία μπορεί να επιτευχθεί μέσα και από τη πράσινη μετάβαση.

Ποιος είναι ο Αθανάσιος Καρλής
Ο Αθανάσιος Δ. Καρλής είναι Αναπληρωτής Καθηγητής στο Τμήμα Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Μηχανικών Υπολογιστών του Δημοκρίτειου Πανεπιστήμιου Θράκης. Το ερευνητικό του πεδίο αφορά στη διαγνωστική και τον έλεγχο των ηλεκτρικών μηχανών, τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και τα συστήματα ηλεκτρικής ενέργειας γενικότερα. Οι ερευνητικές δραστηριότητες περιλαμβάνουν περισσότερα από 100 άρθρα σε επιστημονικά περιοδικά, κεφάλαια βιβλίων και διεθνή συνέδρια. Είναι μέλος του IEEE. Διετέλεσε Πρόεδρος της Τοπικής Οργανωτικής Επιτροπής του Διεθνούς Συνεδρίου για τις Ηλεκτρικές Μηχανές (ICEM 2018). Υπηρέτησε για δύο χρόνια ως μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου του Ελληνικού Ινστιτούτου Ηλεκτρικών Οχημάτων (HEL.I.E.V.). Έχει λάβει σημαντικά βραβεία, όπως το IEEE Outstanding Branch Chapter Advisor Award (δύο φορές).
 Από το 2017 είναι Πρόεδρος του Industrial Electronics/Industry Applications/Power Electronics Joint Chapter, Greece Section.

Μαριάνθη Πελεκανάκη